1-bob. Avtomobil sanoati va transport 1-§. Avtomobil sanoatining rivojlanish tarixi
-rasm. Engil avtomobilning umumiy tuzilishi
Yüklə 207,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1.9-rasm. Engil avtomobilning umumiy tuzilishi.
1 — yoritish farasi; 2 — dvigatelni sovitish tizimi parragi; 3 — dvigatelni sovitish tizimi radiatori; 4 — uzgich-taqsimlagich; 5 — dvigatel; 6 — akkumulyator batareyasi; 7 — yondirish g‘altagi; 8 — havo filtri; 9 — oldingi osma amartizator ustuni; 10 — oyna tozalagich suv bachogi; 11 — uzatmalar qutisi; 12 — oyna ko‘targich ruchkasi; 13 — eshik ochgich ichki ruchkasi; 14 — orqa osma richagi; 15 — orqa oyna tozalagich; 16 — asosiy so‘ndirgich; 17 — orqa amortizator; 18 — orqa g‘ildirak tormozi; 19 — orqa osma balkasi; 20 — orqa osma shtangasi; 21 — yonilg‘i baki; 22 — to‘xtab turish tormoz richagi; 23 — qo‘shimcha so‘ndirgich; 24 — tormoz sistemasi vakuum yuritgichi; 25 — oldingi g‘ildirak vali; 26 — oldingi g‘ildirak tormozi; 27 — oldingi osma shtangasi. 22 Agregat - bir necha tizilmalarni bir butun qilib birlashtirgan holda ishlovchi qurilma. (masalan, avtomobil dvigateli, uzatmalar qutisi, taqsimlash qutisi va yetaklovchi ko`prik). Tarmoq (sistema) - bitta umumiy vazifani bajaradigan qismlar yig‘indisi (masalan, ta‘minlash tarmog‘i, moylash tarmog‘i yoki sovitish tarmog‘i va boshqalar). Avtomobil kuzovlari yuk va yo‘lovchilarni qulay joylashtirish uchun xizmat qiladi. Engil avtomobil kuzovlari dvigatelning joylashuvi, ish sharoiti va qanday ishga mo‘ljallanganligiga, eshiklar soni va yuqori qismining shakliga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi: Sedan –kuzovi uch bo‘lmali, to‘rt eshikli ikki yoki uch qator o‘rindig‘i bor, usti yopiq va ichki to‘sig‘i yo‘q (1.11-rasm). Kupe – kuzovi ikki bo‘lmali, ikki eshikli, usti yopiq bir yoki ikki qator o‘rindiqli (1.12-rasm). Limuzin –kuzovi uch bo‘lmali, to‘rt eshikli, usti yopiq, uch qator o‘rindig‘i bor, birinchi qator o‘rindig‘i orqa qator o‘rindiqlaridan oynali to‘siq bilan ajratilgan (1.13-rasm). kuzov shassi dvigatel 1.10-rasm. Avtomobilning umumiy tuzilishi. 23 Kabriolet – kuzovi uch bo‘lmali, usti va orqa qismi yig‘ishtiriladi va yon eshiklari oynasini tushirish mumkin (1.14-rasm). Universal – ikki bo‘lmali kuzovi bo‘lib, ikki yoki to‘rt eshikli, orqa qismida ochiladigan darchasi bor. Faeton- kuzovi ikki bo‘lmali, usti soyabonli qismi yig‘ishtiriladi va yon qismi oynali bo‘lib, u olinib qo‘yilishi mumkin. Kombi (xetchbek) –ikki bo‘lmali, usti yopiq kuzovida ikki yoki to‘rt yonaki va bitta orqa eshigi bor (1.15-rasm). Pikap – yuk-passajir kuzovining usti ochiq yuk sathi bo‘lib, yon tomonida 4- 6 kishilik bo‘ylama joylashgan o‘rindiqlari bo‘lishi mumkin, ikki kishilik yopiq kabinasi bor (1.16-rasm). Xardton – yig‘ishtiriladigan tentli tomi bor, yon tomonidagi oynalari tushiriladi. kuzovi kupe, yoki sedan turida bo‘lishi mumkin. 1.11-rasm 1.12-rasm 1.13-rasm 1.14-rasm 1.15-rasm 1.16-rasm 24 Furgon – shassiga o‘rnatilgan ixtisoslashgan yuk kuzovi oynasiz qilib ishlangan, orqa tomonida ochiladigan ikki eshigi bor, haydovchining bo‘limi yuk bo‘limidan ajralgan. Yuqorida qayd etilgan avtomobil kuzovlari ramasiz konstruksiyaga ega bo‘lib, karkasli yoki karkassiz bo‘lishi mumkin. Shassi - avtomobilning asosi bo‘lib, uch turkum mexanizm va tarmoqlarni o‘z ichiga oladi. Kuch uzatmasi, yurish qismi va boshqarish tarmoqlari. Kuch uzatmasi mexanizm va agregatlarning qo‘shilmasidan tarkib topgan bo‘lib, dvigatel validan kelayotgan burovchi momentni o‘zgartirgan holda etakchi g‘ildiraklarga uzatib beradi. Kuch uzatmasiga quyidagi mexanizmlar va agregatlar kiradi: ishlash muftasi, uzatmalar qutisi, kardanli uzatma, keyingi etakchi ko‘prikning ichida joylashgan asosiy uzatma, differensial va yarim o‘qlar. Ishlash muftasi dvigatelni kuch uzatmadan qisqa muddatga uzib qo‘yishga va ularni ravon ulashga, shu tariqa avtomobilni joyidan asta-sekin qo‘zgatishga xizmat qiladi. Uzatmalar qutisi dvigatel hosil qilgan burovchi moment kattaligini oshirib, kardanli uzatmaga yetkazib beradi. Shu bilan birga dvigatelni qisqa yoki uzoq muddatda kuch uzatma mexanizmlaridan ajratib qo‘yadi. Shuningdek, uzatmalar qutisi va avtomobilning orqaga yurishini ham ta‘minlaydi. Dvigatel, ishlash muftasi va uzatmalar qutisi bir butun shaklida joylashib, ularning asosiy o‘qlari bir to‘g‘ri chiziqda yotgani uchun ularni kuch bloklari deb yuritiladi. Kardanli uzatma uzatmalar qutisidan keyin joylashgan bo‘lib, undan olgan burovchi momentni o‘zgaruvchan burchak ostida asosiy uzatmaga etkazib beradi. Asosiy uzatma differensial va yarim ketingi etakchi ko‘prikda joylashgan bo‘lib, kardandan kelayotgan burovchi momentni etakchi g‘ildiraklarga kuchaytirgan holda etkazib beradi. Yurish qismi avtomobilning ilgarilama harakatlanishini ta‘minlaydigan aravadan tashkil topgan. Uning asosi bo‘lib rama xizmat qiladi. Ramaga esa avtomobilning barcha agregat, mexanizm va qismlari o‘rnatiladi, oldingi o‘q va keyingi ko‘prik esa ressoralar yordamida ramaga biriktiriladi. Ressora qayishqoq 25 shinali g‘ildiraklarning yo‘l notekisliklariga urinishi natijasida hosil bo‘lgan turtkilarini yumshatib, ramaga uzatadi. Amortizator esa turtkilarni yumshatishda hosil bo‘lgan tebranishlarni so‘ndiradi. Boshqarish tarmog‘i avtomobilning harakat yo‘nalishini o‘zgartirish, sekinlashtirish va to‘xtatish uchun xizmat qiladi. Boshqarish tarmog‘i ikkita alohida qismdan: rul boshqarmasi va tormozlash boshqarmasidan iborat. Rul boshqarmasi rul chambaragi, rul mexanizmi, bo‘ylama tortqi va richagdan tashkil topgan. Bu tarmoqda rul chambaragining burilishi natijasida trapetsiya hosil qilgan tortqi va richaglar yordamida oldingi g‘ildiraklar buriladi va avtomobil o‘z harakat yo‘nalishini o‘zgartiradi. Tormoz boshqarmasi g‘ildiraklar va hamda kuch uzatmasida joylashgan tormoz mexanizmlari bilan ularga keltirilgan yuritmalardan tashkil topgan. Bu boshqarma tarmoqlari avtomobil harakatini sekinlatish, to‘xtatish va to‘xtab turgan avtomobilni siljishdan saqlaydi. Yüklə 207,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|