1 Hümayi rş e
Yüklə 7,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
86 H Ü M A Y İ - Ə R Ş bir gözəllik olmaq üçün cərəyan edən hadisələri ərz edirəm. Hasili, arif həkimlərin qütbü Şeyx Mühyiddin ibn Ərəbi (q.s) həzrətlərinin hekayələri arasındakı “mü- va zinə” məsələsi çox diqqətəlayiq və əhəmiyyətlidir. Qısa, lakin çox geniş olan bu mövzu ətrafında iqtidar sahibi olanlar qiymətli fikir mübadilələrinə ehtiyac oldu- ğuna dərhal razılaşarlar. Mövzu xaricinə çıxmağa səbəb olmasa idi, maddi surətdə müvazinə qanunu haqqında da bir-iki misal çəkərək sufi ariflərin müşahidə nəti- cəsində daha neçə il əvvəl kəşfinə müqtədir olduqları rəmzlərə işarə edər və islamın irfan dərəcəsi haqqında məlumat verərdim. Buna da səbəb islamiyyətin nə demək olduğunu, irfanının dərəcəsini təqdir edə bilməyərək (Əflatunu bəyənməz necə diva- nə lər gördüm) sözünü Ziya paşaya söylədən bəzi əhil olmayanlara qarşı həqiqəti aydın laşdırmağa məcburiyyət hiss etməyimdir. Nə çarə ki, həm mövzudan xaric olması, həm də hər fürsətdə hissiyatını ifadəyə can atan kimsələr səviyyəsinə düşməmək əndişəsi, əlavə fikir bildirməyə imkan ver- məmişdir. Ancaq bir gün gəlib də hər şey olduğu kimi görülməyə başlayınca bir həqiqətə vaxtilə mənim kimi bir acizin belə qələmi işarə edə biləcək qədər yoxsulluq içərisində olmadığımızı göstərmək üçün bu dəqiqəyə bu qədərcik bir işarə ilə ke- çişdirdim. İnsafı olanlar təqdir buyururlar. Olmayan inadçılara sükutdan başqa cavabımız olmadığını söyləyərək məsələnin əslinə qayıdaq. Amasiya şəhərinin köhnə şəkli H Ü M A Y İ - Ə R Ş 87 AMASİYAYA QAYIDIŞI A ltı ay fasilə ilə iki ciyərparənin yoxluq aləminə qədəm basması və əvvəlcə Qarsda rast gəldiyi və aralarında qardaşlıq olan dostu Hacı Siracəddin əfəndi həzrətlərinə verdiyi vədi üzərinə Ərzurumdan hərəkətlə yanında Taşabadi Mustafa və Maraşlı Qazi Osman, Qarabağlı Qara Abdullah və Mühibüddin əfəndi bərabər olduğu halda quru yolu ilə Amasiyaya təşrif buyurmuşlar. Bu, 1282-ci hicri ilinə [m. 1865/66] təsadüf edir. Gəldikləri il İçərişəhərdə Hacı Əli paşanın malikanəsində və o ilin yay aylarında Çaqallar adlı yerdə Subyacı Hacı Xəlil əfəndinin köşkündə yerləşmişdir. DƏRSƏ HAZIRLANMASI, OXUTDUĞU DƏRSLƏR VƏ TƏLƏBƏLƏRİ S abah oxudacağı dərsi, gecə yatsı namazından sonra hazırlayarmış. Dərsə baxarkən rəhlənin önünə bir lampa qoyar və önündə guya bir dinləyici varmış kimi yüksək arifanə bir səda ilə dərsi keçərmiş. Böyük tələbəyə “İsbatül-vacib”, kiçik tələbəyə məntiqdən “Hüsam Qəti” oxudurmuş, Hafiz Şirazi divanını da oxutmuş. İsbatül-vacib tələbəsi Dərviş Məhəmməd, Dərviş Mahmud, Qandoğlu Sirac, Şıxlı (Şeyxli) kəndindən Hacı Məhəmməd, Kürdlər kəndindən Hacı Musa əfəndilər imiş. “Hüsam Qəti” dərsinə dərrakəsi bu səviyyəyə yüksələ bilmiş kimsələr davam etmişdilər. Xaricdən dinləyici sifətilə dərsə gələn tələbələr də mövcud imiş. Dərviş Mahmud Şeyxlidir (Şıxlıdır). Hacı Məhəmməd və Dərviş Məhəmməd əfəndilərlə həmkəndlidir. Fövqəladə zəka və fərasət sahibi olmaqla yanaşı dərvişlikdəki feyzi zahiri elmləri təhsilinə mane təşkil etmişdir. İrfani həyatını tam bir vəcd və eşq içərisində inkişaf etdirmiş və bu sayədə irfani dərəcələrin uca mənzilinə həqiqət səccadəsi sərmiş dilavər-qəhrəmanlardandır. İrfani qiyməti ariflər məclisi tərəfindən bəyənilmiş və təqdir edilmiş, zəmanənin bir yeganəsidir. Olduqca ədəbli, nəzakətli, zərif, xoşsöhbət, məclislərin bə- zəyi idi. Məlamət pərdəsi arxasında gizlənən zatların yeganə ustadı idi. Sülukunun əvvəlində guşənişin olmuş, həyatını dağlar başında dolaşmaqla keçirmiş, ahulara, göyərçinlərə yoldaş və həmavaz olmuş, məhəbbətdən dəm vuran bir məcnun olmuşdur. Olduqca yaraşıqlı, siması vəcd nəqşəsi kimi şölənin özünə nur saçacaq bir surətdə idi.
88 H Ü M A Y İ - Ə R Ş XIX əsrdə Amasiya şəhərinin görünüşü. Qravür Amasiya şəhəri. İçərişəhər məhəlləsində küçə
H Ü M A Y İ - Ə R Ş 89 Divan təşkil edəcək miqdarda şeirləri olsa da, təəssüf ki, ələ keçirilməsi mümkün olmadı. Hacı Cəlil oğlu Əhməd əfəndi bu zatın şeirlərindən möv cud olanları gətirib verəcəyini vəd etdiyi halda bu vədini yerinə ye tir- məyə imkan qalmadan Allahın rəhmətinə qovuşdu. Yalnız Hacı Vəli Əfən- dizadənin mərhum Mahmud Xacəndən rəvayət etdiyi bir beytini dərc etmək məcburiyyətində qaldım. Bu beytini söyləmə səbəbini mərhum belə nəql etmişdi. Dərviş Mahmud Hüsaməddin əfəndinin evinə getmiş. Necə olubsa, fitrətən ona daban-dabana zidd olan bu zatı, Hüsaməddin əfəndini görüncə sifətini turşutmuş, ardınca Dərviş Mahmud:
demiş və ayrılıb getmişdir. Vəfatı 1298-ci ildədir [m.1880/81]. Qəbri Şamlar qəbristanında olub, hələ də dəqiq yeri məlum deyildir. Allah qəbrini nurlandırsın. Minlərlə alim, arif, mücahid yetişdirən Şıxlı kəndinin xəritəsi 90 H Ü M A Y İ - Ə R Ş ﺪﻨﻨﮑﻴﻣ ﺪﺠﺴﻣ ﻢﻴﻈﻌﺗ ﻥﺎﻬﻠﺑﺍ ﺪﻨﻨﮑﻴﻣ ﺪﺟ ﻝﺩ ﻞﻫﺍ ﺏﺍﺮﺧ ﺭﺩ ﻥﺍﺮﺧ یﺍ ﺖﻘﻴﻘﺣ ﻦﻳﺍ ﺖﺳﺍ ﺯﺎﺠﻣ ﻥﺁ ﻥﺍﺭﻭﺮﺳ ﻥﻭﺭﺩ ﺰﺟ ﺪﺠﺴﻣ ﺖﺴﻴﻧ ﺖﺳﺎﻴﻟﻭﺍ ﻥﻭﺭﺪﻧﺍ ﻥﺎﮐ یﺪﺠﺴﻣ ﺖﺳﺍﺪﺧ ﺎﺠﻧﺁ ﺖﺳﺍ ﻪﻠﻤﺟ ﺎﻫﺎﮔﺪﺠﺳ [Axmaqlar məscidi ucaldar və ona təzim edər, amma Könül əhli xarabatda səy edər. Halbuki, o məcazidir, ay ulaqlar, bu həqiqət. Sərvərlərin könüllərindən başqa məscid yoxdur. Övliyaların könülləri olan məscid Hamının səcdəgahıdır, Xuda da oradadır. Mövlanə Cəlaləddin Rumi, Məsnəvi] * * *
Şıxlı kəndi və qəbiristanlığı Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|