Psevdoxromatik (qalbaki). Ayrim shaffof minerallarning rangi
b a’zan xilma-xil b o ‘lib tovlanib turadi. Bu hodisa suv ustida so‘zib
y o ‘rgan kerosin, yog va neftning har xil "kamalak" rangidek tovlanib
turadigan pardasida k o ‘rganimizdek bizga tanishdir. Bu shaffof moy
p o ‘stining ostki (suvdan ajratib turadigan) va ustki (havo bilan
cheklangan) yuzalaridan qaytgan yorug‘lik nurining interferensiyalanishi
bilan bog‘liqdir. Masalan: labrador mineralini ma'lum burchakka burab
qaraganda k o ‘k va yashil b o ‘lib tovlanib - chaqnab turadi. Xuddi shunday
limonit minerali (qo‘n g ‘ir temir tosh) ning buyraksimon yuzalarida,
gematit minerali (temir yaltirogi) yuzalari binafsha rang va k o ‘k rang
b o ‘lib tovlanadi.
M inerallar chizig‘ining rangi. Ayrim minerallarning rangi,
ularning kukunining rangidan farq qiladi. Mineral kukunining rangini
sirlanmagan (xira biskvit) chinni taxtachaga chizib aniqlash mumkin.
K o‘pinchalik minerallarning rangi chizig‘ining rangi bilan bir xil
b o ‘ladi. M asalan kinovarning o ‘zi ham, chizig‘i (kukuni) ham qizil,
magnetitda - qora, lazuritda k o ‘k va h.k.
Tabiatda ma'lum b o ‘lgan minerallarning rangi va chizig‘ining
(kukunining) rangi orasidagi farqni gematitda (mineralning rangi pulat -
kulrang, chizig‘i qizil ), piritda (mineralning rangi jezsariq, chizig‘i qora)
k o ‘rish mumkin.
Shaffof yoki yarim shaffof rangli minerallar k o ‘pchiligining chizig‘i
rangsiz (oq ) yoki och rangli bo ‘ladi. Shuning uchun mineral chizig‘ining
rangi shaffof emas yoki yarim shaffof, to ‘q rangli birikmalar uchun katta
diagnostik ahamiyatga ega.
Tabiatda k o ‘pincha bir mineralning o ‘zi goh zich massa, goh
kukunsimon m assa holida uchraydi. Shuning uchun ularning rangi ham
bir-biridan farq qiladi. Bunga limonitni (temir gidroksidi) zich massa
b o ‘lgani qora, kukunsimon xili esa sarg‘ish
qo‘n g ‘
ir, gematitni
(temirning suvsiz oksidi) - kristallangan xillari deyarli qora, kukunsimon
6
xili esa tiniq qizil
va h.k. misol b o ‘lishi mumkin. Boshqa hollarda
minerallarning rangi kristallangan zich massalarida ham, kukunsimon
holatida ham bir xildir.