1-Mavzu : Kon ishlarining mohiyati, asosiy tushunchalar va atamalar. Reja

6-Mavzu : Karyer hajmi va ularning o`lchamlarini hisoblash.





REJA :

1. 
   Karyerning asosiy parametrlari.
   
2. 
   Karyer hajmi va o`lchamlarini hisoblash
   

Bitta karyer bilan qazib olishga mo’ljallangan kon yoki uning bir qismi karyer maydoni deb ataladi. Karyerda qazib olish obyekti foydali qazilma va qoplovchi tog’ jinsi bo’lganligi uchun, “karyer maydoiji” terminida karyerning chegaraviy chuqurligida joylashgan murakkab tana tuzilishini tushunish mumkin.

Yuqoridan karyer yer yuzasi bilan chegaralangan. Karyemi yon tomondan chegaralovchi qavatsimon yuza bort deyiladi, karyerni pastdan chegaralovchi yuza esa - ost deyiladi. Karyer bortining yyer yuzasi va osti bilan ulanish chizig’i mos ravishda karyeming yuqori va pastki konturini tashkil qiladi. Karyerning yuqori va pastki konturlaridan o ’tuvchi yuza karyer bortining qiyaligi deyiladi. Kon ishlari olib boriladigan karyer borti ish olib boriladigan bort deyiladi. Shunga mos ravishda karyeming ish olib boriladigan va ish olib borilmaydigan karyer bortlarining qiyaliklari mavjud. Ost va yer yuzasining markazlashtirilgan yuzasi orasidagi vertikal masofa karyer chuqurligi deyiladi. Karyerning yuqori va pastki konturlari holati, shuningdek qiya va tik qiya konlami qazib olishda karyer chuqurligi kon ishlarini olib borish jarayonida doimiy o’zgarib turadi. Ochiq kon ishlarining tugashiga mos keluvchi karyer konturlari oxirgi konturi deb ataladi. Bunga karyeming rejadagi oxirgi chuqurligi va oxirgi o’lchamlari mos keladi. Yyer yuzasidagi karyeming oxirgi konturi shuningdek karyer texnik chegarasi deb ataladi. Karyer tomonidan band qilingan yyer yuzasining maydoni, uning xizmatlari va stexlari bilan birgalikda yer ajratmasi deb ataladi . Yer maydonining ajratmasi karyer maydonidan 5-10 martaga oshadi va 10-15m gacha yetadi.
Karyeming asosiy o’lchamlariga kon massasi hajmi, oxirgi chuqurlik, osti bo’yicha o ’lchamlar, bortlar qiyalik burchaklari, foydali qazilma zaxiralari, qoplovchi tog’ jinslari hajmi va o ’lchamlari kiradi.

1. 
   Kon ishlari masshtabini ko’rsatuvchi karyer konturidagi kon massasi
   

hajmi akad. V.V.Rjevskiy formulasi bo’yicha aniqlanadi: