tabiiy-ilmiy va ijtimoiy fanlar rivojiga ulkan ta‘sir ko‗rsatgan buyuk aql zakovat
sohibidir. Alloma asarlarida ta‘lim-tarbiya birligi
va axloq masalalariga etuk
tarbiyashunos olim sifatida yondashgan, chunonchi, ―Minerologiya‖, ―Qadimgi
xalqlardan qolgan yodgorliklar‖, ―Hindiston‖ kabi
asarlarida pedagogika va
psixologiyaga oid noyob fikr mulohazalarini va ma‘rifiy-didaktik qarashlarini
bayon etdi. Bolalarni maktabda o‗qitish va tarbiyalash jarayonida dunyoviy
fanlarni bir-biri bilan bog‗lab turli mavzularda mulohazalar yuritishni ta‘kidlab:
―Bizning maqsadimiz o‗quvchilarni toliqtirib qo‗ymaslikdir,
bir mavzuni qayta-
qayta takrorlab o‗qib berish o‗quvchini zeriktiradi, xotirasini susaytiradi. Agar
o‗quvchi bir mavzudan boshqa bir yangi mavzuga o‗tib tursa, u xuddi turli-tuman
bog‗larda sayr qilgandek bo‗ladi, bir bog‗dan o‗tar-o‗tmas, boshqa bir bog‗
boshlanadi. Bola ularning hammasini ko‗rgisi va tomosha qilgisi keladi.
Har bir
yangi narsa bolaga rohat bag‗ishlaydi, deb behuda aytilmagan‖
4
,– deydi.
Beruniy mamlakatning obodonligi ilm–fanning ravnaqi tufayli deb aytadi,
yoshlarning baxt–saodati va kamoloti esa ularga bilim va ma‘rifat beruvchi
mudarrislarga bog‗liq deb ta‘kidlaydi. Ilm va ma‘rifat
sari intiluvchi tolib va
mudarrislarga deydiki: ―Ilm dargohiga kirar ekansan, qalbing kishini ozdiruvchi
illatlardan, odamni ko‗r qilib qo‗yadigan nafs va turli buzg‗unchi holatlardan, qotib
qolgan turli eski urf–odatlardan, hirsdan,
raqobatdan, ochko‗zlikni quli bo‗lishdan
ozod bo‗lmog‗i darkor‖
5
Dostları ilə paylaş: 
