1 QİYMƏTLƏNDİRM
Yüklə 2,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
393 4) Mapı metodu ; 5) Ödəmə dövrü metodu (ÖDM) . Çəkilən xərclər = (amortizasiya xərcləri + illik faiz xərcləri) + fəaliyyət xərcləri Amortizasiya xərclərini 2 cür hesablamaq olar : a) Amortizasiya xərcləri(AX) = (K-Q) / n , burada , K – kapitalın həcmi ; Q – qalıq dəyər; n – iqtisadi ömür. Əsas fondlara aid olan amortizasiya xərclərinin tapılması üçün 2-ci bir əlavə metod olan amortizasiya nisbətindən istifadə edilir. Amortizasiya nisbəti(A n ) = 1/n Amortizasiya nisbəti ə
fondlara tətbiq edilən ümümi bir nisbətdir.Ümumiyyətlə tətbiq edilən amortizasiya nisbətləri, məqsədə və şərtlərə görə müxtəlif ola bilər: adi,artan,azalan və s. b)Amortizasiya xərcləri (AX) = (A n ) x (K) llik faiz xərcləri (FX) = (K+Q) x (i), Burada i – faiz nisbəti Layihənin fəaliyyət ilindəki xərclərinə daxil olan illik faiz xərcləri, kapital həcmi ilə qalıq dəyərin orta qiymətinə görə hesablanır. Çəkilən xərclər metodunda layihələrin ayrı-ayrılığında xərcləri hesablanaraq, müqayisəli şəkildə qiymətləndirmə aparılır.Layihələrin ümumi xərcləri hesablandıqdan sonra xərci daha az olan layihə qəbul edilir. Çəkilən xərclər metodunda hesablamalar aşağıdakı şərtlərə görə aparılır: a) illik xərclərə görə ( layihələrdə istehsal həcmi eyni,sabit və dəyişən maliyyə xərcləri fərqli olanda ) ; b) Hər bir məhsulun miqdarına görə (ədəd,kq,litr) (istehsal həcmi fərqli,sabit və dəyişən maliyyə xərcləri arasındalı fərq çox olmaq şərtilə ) ; c) Kritik istehsal həcminə görə (sabit və dəyişən xərclər arasındaı fərq çox az və layihələrdəki istehsal həcminin miqdarı dəqiq deyilsə) . Layihədə sabit maliyyə xərcləri dəyişən maliyyə xərcindən böyükdürsə, onda layihədəki texnoloji proseslərdə avtomatlaşdırma üstünlük təşkil edir.Bunun ə
böyükdürsə,onda layihədəki texnoloji proseslərdə işçi qüvvəsi üstünlük təşkil edir. Yeni qurulan və ya fəaliyyətdə olan layihələrin yenilənməsi və modernləşdirilməsi zamanı xalis xərclərə görə aparılan hesablamalardan istifadə edilir.Ümumiyyətlə, layihələrin həm statik,həm də dinamik qiymətləndirilməsində aşağıdakı 2 əsas prinsip nəzərə alınır: a) layihələr ayrılıqda hazırlanır ; b) hazırlanmış layihələr arasından seçmə aparılır. Bu metodda layihələrin satış hasilatı nəzərə alınaraq,xalis mənfəət müəyyənləşdirilir və hansı layihənin mənfəəti böyüksə,o layihə də qəbul edilir.
Ümümi xərclərdə mənfəət vergisindən başqa,digər ödəniləcək vergilər nəzərə alınır. 394 Mənfəət metodundakı hesablamalar çəkilən xərclər metodunda olduğu kimi illik xərclərə,istehsal miqdarına və kritik istehsal həcminə görə aparılır. Mənfəət metodunun müsbət cəhətləri : a) hesablama sadədir ; b) informasiyanın əldə edilməsi çətin deyil ; c) iqtisadi ömrü qısa ( 2-4) olan layihələrin qiymətləndirilməsində dövrü nəticə almaq olur ; d) özəl sektor ilə yanaşı dövlətə aid olan layihələr də qiymətləndirilə bilər; e) zaman qısa olduğuna görə layihə riski çox azdır. Mənfi cəhətləri : a) bu metod böyük kapital həcmli layihələrə tətbiq edildikdə layihə riski artır ; b) layihənin ancaq 1 illik fəaliyyəti götürülür və zaman amili nəzərə alınmır ; c) zaman amili nəzərə alınmadığından gələcəkdəki dəyişikliklər( pul axınlarının cari və gələcək dəyərləri) layihəyə daxil olmur ; d) istifadə edilən kapitalın həcmilə kapitalın gəlirliliyi nəzərə alınmır. Xalis pul axınları ( XPA) müəyyən məqsədə görə müxtəlif cür metodlarla hesablana bilər : 1) XPA = (XM+AX)-KH 2) XPA = (XM-KH-FX-MX-AX) x (1-V)+AX 3) XPA = (XM-KH-FX-MX x (1-V))+(AX x V ) Burada XM – xalis mənfəət ; AX – amortizasiya xərcləri ; KH – kapital həcmi ; FX – fəaliyyət xərcləri ; MX – maliyyə xərcləri(kreditlər üçün %-lər) ; V – vergi ödənişləri . Birinci hesablama qısa olaraq verilir. kinci hesablama ən çox istifadə edilən metoddur.Üçüncü hesablama isə əsasən daha az vergi vermək məqsədini güdür.Lakin çəkilən xərclərin artması zamanı bu hesablamanın nəticəsi dövrü olmaya bilər və yalnız vergi ödənişlərinə səbəb ola bilər. Gəlirlik – investisiyada istifadə edilən kapitalın mənfəətidir. nvestisiya layihələrinin iqtisadi səmərəliliyi əsasən bu metoddan başlayır.Hesablama metodu 2 şərtə əsasən verilir : 1) Hesablama layihələrin iqtisadi ömrünə daxil olan uyğun 1 ilə görə (mənfəəti böyük olan il ) aparılır : Gəlirlilik nisbəti (GN) = ( llik XM + AX ) / KH 2) Hesablamada layihənin bütün iqtisadi ömrü nəzərə alınır : Pul axınlarının orta qiyməti = (Mənfəətin həcmi + AX) / L Orta gəlirlilik nisbəti (əgər qalıq dəyər yoxdursa) = Pul axınlarının orta qiyməti / KH Orta gəlirlilik nisbəti (əgər qalıq dəyər varsa) = Pul axınlarının orta qiyməti / (KH/2) Gəlirlilik metodunun 2-ci şərti çox vaxt dinamik qiymətləndirməyə daxil olur.Lakin verilən dəyərlərin diskontlaşdırma normasına görə cari və Yüklə 2,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|