1 strateji TƏHLİl azərbaycanin daxili və xarici siyasəti, beynəlxalq münasibətlər üzrə analitik jurnal
Yüklə 4,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- STRATEJİ TƏHLİL
- STRATEJİ TƏHLİL 243
- İstifadə olunmuş ədəbiyyat
- STRATEJİ TƏHLİL 245
- Ariz Huseynov Azerbaijani-Russian relations: the first 10 years of independence.
- Ариз Гусейнов Азербайджано-Российские отношения. Первые 10 лет после независимости
- STRATEJİ TƏHLİL 247 MÜƏLLIFLƏR ÜÇÜN QAYDALAR
STRATEJİ TƏHLİL | Say 3 • Noyabr • 2011 242 [16][3]. Amma Ermənistanda vəziyyətin gərginləşməsi və daha sonra L.Ter- Petrosyannın istefa verməsi ilə sülh barədə razılıq da təxirə salındı. Prezident istefa verməməmişdən əvvəl son nitqində bu addımını belə izah etdi: “Hamıya məlum qüvvələr məni bu addımı atmağa məcbur etdilər. Mənim hakimiyyətdən getməyim Dağlıq Qarabağda sülh tərəfdarlarının məğlubiyyəti, müharibə istəyənlərin qalibiyyətidir” [31]. Çoxları məlum qüvvələr deyəndə Rusiyanın nəzərdə tutulduğunu iddia edirdilər. Bundan başqa, 1999-cu ildə də tərəflər razılığa yaxın idilər. Noyabrın 18-i ATƏT-in İstanbul sammitində Azərbaycan və Ermənistan arasında baza prinsiplər barədə sənədin imzalanacağı gözlənilirdi [34]. Amma bu dəfə də Ermənistan böhranla üz-üzə qaldı. İstanbul sammitinə bir neçə həftə qalmış Ermənistan parlamenti sessiyanın gedişində (həm də te- leviziya ilə canlı yayımlanarkən) gülləbaran edildi. Baş nazir, nazirlər və depu- tatlardan ibarət 8 nəfərin ölümünə səbəb olan bu hadisədən sonra Ermənistan tərəfi razılaşmanı imzalamaqdan imtina etdi. Vəfa Quluzadə bu hadisələrin arxasında Rusiyanın dayandığını və bu yolla Azərbaycanı və Ermənistanı öz təsir dairəsində saxlamaq məqsədi güddüyünü iddia edir [1]. Onun fikrincə, Qarabağ problemi həllini tapan kimi hər iki ölkənin Avratlantik strukturla- ra inteqrasiya prosesi güclənəcək ki, bunun da nəticəsində Rusiya regionda nüfuzunu itirəcək. Eləcə də, Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin keçmiş əməkdaşı Aleksandr Litvinenko bu hadisələrin Rusiyanın xüsusi xidmət orqan- ları tərəfindın təşkil olunduğunu bildirirdi [2]. Göründüyü kimi, Ermənistan hər dəfə Rusiyanı narazı salacaq addım ərəfəsində daxili problemlərlə üzləşirdi. Bu 1993-94-cü illərdə hər dəfə Rusiya nədənsə narazı olanda Azərbaycanda yaranan daxili gərginlik və çevriliş cəhdlərini xatırladır. Beləliklə, bu günə qədər Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllini tapmamasının əsas səbəblərindən (ən azı) biri kimi Rusiyanın bunda maraqlı olmamasını göstərmək olar. Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində müəyyən dəyişikliklər yalnız 2000-ci ildə Rusiyada Vladimir Putinin hakimiyyətə gəlməsindən sonraya təsadüf edir [17]. 2001-ci ilin yanvarında V.Putin Azərbaycana səfər etdi. Bu müstəqillikdən sonrakı 10 il müddətində ilk dəfə idi ki, Rusiya Prezidenti Azərbaycana səfər edirdi. Putin səfər zamanı iki ölkə arasındakı siyasi və iqtisadi münasibətlərdə durğunluğun yanlış olduğunu bildirdi və bu səfərini ikitərəfli münasibətlərdə yeni mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirdi [15]. Bu səfər sonradan bir sira müsbət dəyişikliklərin reallaşması üçün təkanverici rol oynadı. Amma məqalənin Giriş hissəsində də qeyd olunduğu kimi, mövzunun məqsədi müstəqillikdən sonrakı 10 il ərzində Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini əhatə etmək olduğu üçün hadisələrin sonrakı inkişafına növbəti dəfə nəzər yetiriləcəkdir. Nəticə Müstəqilliyin ilk illəri hər iki tərəfdən adekvat olmayan addımlarla səciyyəvi idi. Azərbaycanda Rusiyayönümlü quvvələrin hakimiyyətdə olmasına bax- Say 3 • Noyabr • 2011 | STRATEJİ TƏHLİL 243 mayaraq, məhz Rusiyanın tutduğu mövqe həmin qüvvələrin hakimiyyətdən getməsinə gətirib çıxardı. Daha sonra baxmayaraq ki, Rusiya neft şirkəti (LU- Koyl) və enerji naziri neft müqaviləsini dəstəkləyir və imzalama mərasimində iştirak edirdi, eyni vaxtda xarici işlər naziri bu müqavilənin legitimliyini tanıma- dığını bildirdi. Eləcə də Azərbaycan tərəfinin qisa müddətdə atdığı addımlar bir-birindən kəskin fərqlənirdi. Əvvəl Rusiyayönümlü xarici siyasət yürüdülsə də, MDB- yə üzvlük barədə sənəd imzalansa da sonradan bu, tamamilə dəyişdi. MDB- yə üzvlükdən imtina edildi, Rus hərbi qüvvələri ölkədən çıxarıldı. Amma çox keçmədi ki, Azərbaycan MDB-yə üzv oldu və Rusiya ilə münasibətlərdə daha praqmatik yanaşma nümayiş etdirdi. Münasibətlərdəki bu təzadlar ölkələrin daxilində gedən proseslərin təzahürü idi. Azərbaycanda qısa müddətdə yürütdükləri xarici siyasət xəttinə görə bir-birindən kəskin fərqlənən qüvvələr hakimiyyətdə oldular: tamamilə Rusiyayönümlü Ayaz Mütəllibov; tam əksinə, antiRusiya mahiyyətli və qərbmeyilli Əbülfəz Elçibəy; və bunların hər ikisindən fərqlənən, daha praqma- tik və Rusiya ilə Qərb arasında daha tarazlı siyasi xəttə üstünlük verən Heydər Əliyev. Rusiyada isə ilk illərdə MDB ölkələrinə qarşı vahid mövqe formalaşma- mışdır. Müxtəlif dairələrdə müxtəlif yanaşma mövcud idi. Bəziləri Rusiyanın öz sərhədləri xaricinə müdaxilə etməməli olduğunu düşündüyü halda, digərləri postsovet ölkələrində baş verənlərə demək olar ki Rusiyanın daxili məsələləri kimi baxırdılar. Xüsusilə hərbi dairələrdə respublikaları Rusiyanın nəzarəti ol- madan təsəvvür edə bilmirdilər. Bunun nəticəsi idi ki, rus hərbi qüvvələri Qara- bağ mühairbəsində fəal idilər. Sonrakı illər daha çox enerji sahəsindəki münasibətlərlə yadda qaldı. Neft müqaviləsinin imzalanmasında mane ola bilməyən Rusiya sonra ciddi səylərə baxmayaraq, ixrac marşrutlarının da Rusiyadan keçməsinə nail ola bilmədi. Bundan başqa, onilliyin sonuna doğru Dağlıq Qarabağda sülhə nailolma istiqamətində inkişaf olsa da, çoxlarının fikrincə, məhz Rusiyanın maneçiliyi ilə bu, baş tutmadı. Sonda onu qeyd etmək lazımdır ki, gündəlikdəki məsələdən, hansı vaxta təsadüf etməsindən, Azərbaycanda hakimiyyətdə kimin olmasından və han- sı siyasəti yürütməsindən asılı olmayaraq, Rusiyanın Azərbaycana qarşı möv- qeyi eyni idi: mümkün qədər Azərbaycanı özündən asılı vəziyyətə salmaq, qərbin regionda və Azərbaycanda möhkəmlənməsinə və Azərbaycanın qərblə münasibətlərinin inkişafına mane olmaq. İstifadə olunmuş ədəbiyyat 1. Yurd TV (2011), “Siyasi analitik Vəfa Quluzadənin Yurd TV-ə müsahibəsi” http:// yurd.tv/articles/324 2. AZG DAILY (2005) “Shooting Of The Armenian Parliament Was Organized By Russian Special Services” http://www.azg.am/EN/2005050307 STRATEJİ TƏHLİL | Say 3 • Noyabr • 2011 244 3. Baran, Zeyno (2002) “The Caucasus: Ten Years after Independence”, The Was- hington Quarterly • 25:1, səh. 221–234. 4. Baran, Zeyno (2007) “The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Turkey” səh. 103-118 http://www.silkroadstudies.org/BTC_6.pdf 5. Blair, Betty (1994) “Interview with President Heydar Aliyev”, Azerbaijan Interna- tional (2.2) Summer 6. BP Caspian, Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Spanning three countries from the Caspian Sea to the Mediterranean coast, http://www.bp.com/sectiongeneri- carticle.do?categoryId=9006669&contentId=7015093 7. Charles H. Fairbanks Jr. və Elshan Alakbarov (1994) “Azerbaijan and the Omino- us Rumblings Over Russia’s “Near Abroad””, Azerbaijan International, Winter (2.4), səh. 9. http://azer.com/aiweb/categories/magazine/24_folder/24_artic- les/24_russia.html 8. Charles H. Fairbanks Jr. və Elshan Alakbarov, ibid 9. Cornell, E. Svante (2011) Azerbaijan Since Independence, Armonk, New York, M.E. Sharpe, səh. 341 10. Cornell, E. Svante, ibid. 11. Cornell, E. Svante, ibid. 12. Cornell, E. Svante, ibid. 345 13. David E. Mark, “Eurasia Letter: Russia and the New Transcaucasus,” Foreign Po- licy, 105, Winter, 1996-1997, pp. 144-5 14. Donaldson, H. Robert (2009) The Foreign Policy of Russia: Changing Systems, Enduring Interests, New York, M.E.Sharpe 15. Eurasianet (2001) “Putin’s Baku Visit to Confirm Russia’s Caucasus Intentions” http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav011101.shtml 16. Europa Publications Limited (1999) Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States: Regional surveys of the world, Routledge, səh. 155 17. Fatma Aslı Kelketli (2008) Russian Foreign Policy in South Caucasus under Putin, Perception, səh. 69-86 18. Goltz, Thomas (1999) Azerbaijan Diary, New York, M.E.Sharpe 19. Hurriyet Daily News (1998) “Russia acknowledges problems in relati- ons with Azerbaijan” , Friday, December 25, http://www.hurriyetdaily- news.com/h.php?news=russia-acknowledges-problems-in-relations-with- azerbaijan-1998-12-25 20. Hurriyet Daily News (1996)” Azerbaijan denies stationing Russian troops in its border” http://www.hurriyetdailynews.com/h.php?news=azerbaijan-denies- stationing-russian-troops-in-its-border-1996-05-18 21. Joseph, Jofi (2007) “Pipeline Diplomacy The Clinton Administration’s Fight for Baku-Ceyhan” wws.princeton.edu/cases/papers/pipeline.pdf 22. Joseph, Jofi, ibid 23. Joseph, Jofi, ibid. 24. Joseph, Jofi, ibid. 25. Kubicek, Paul (2009), “The Commonwealth of Independent States: An Example of Failed Regionalism?” Review of International Studies, Vol. 35, Globalising the Regional, Regionalising the Global, pp. 237-256 26. Lussac, Samuel (2011), “Azerbaijan, Turkey, and Energy Markets: The Evolution Say 3 • Noyabr • 2011 | STRATEJİ TƏHLİL 245 of a Complex Relationship” Azerbaijan In The World, ADA Biweekly Newsletter, səh. 6-10 27. Mehdiyeva, Nazrin, “Azerbaijan and Its Foreign Policy Dilemma,” Asian Affairs, 34(3), noyabr, 2003, səh. 273. 28. Nasser Sagheb and Masoud Javadi (1994) Azerbaijan’s “Contract of the Cen- tury” Finally Signed with Western Oil Consortium, Azerbaijan International, (2.4) Winter 29. Nazim Cafersoy, (2000) Eyalet-Merkez Düzeyinden Eşit Statüye; Azerbaycan- Rusya ilişkileri [From Provincial-Center Level to Equal Status: Azerbaijan-Russia Relations], Ankara, ASAM Publishing Co, , p. 9. 30. Nurullayev, Razi “Political Culture & Challenges in Azerbaijan: Past, Today & Future” in ed. by Akerman, Ella (2003) Poilitical Culture Case Studies, Conflict Studies Research Centre. səh. 19 31. “President Levon Ter-Petrossian Resigns: His Final Words”, Azerbaijan Internati- onal (6.1) Spring 1998. Səh. 55 32. Reuters (1994) “Russian Foreign Ministry Seeks to Ease Tensions Over Caspian,” October 12 33. Soglasheniai o sozdanii sodruzhestva nezavisimykh gosudarstv (Minsk, 8 de- kiabria 1991 goda), Informatsionny Vestnik “Sodruzhestvo”. 1, No. 1992. [s.l.]: Council of Heads of State and Council of CIS Heads of State. http://www.ena.lu/ soglasheniai_sozdanii_sodruzhestva_nezavisimykh_gosudarstv_minsk_dekiab- ria_1991_goda-12-21656 34. Turkish Daily News – “Armenia, Azerbaijan accord may be delayed”, Tuesday, November 2, 1999 http://www.hurriyetdailynews.com/h.php?news=armenia- azerbaijan-accord-may-be-delayed-1999-11-02 35. Vladimir Socor, “Kozyrev Reinforces Objections to Azerbaijan-Western Oil Deal,” Radio Free Europe / Radio Liberty, Sept 22, 1994.cited in Sagheb, Nasser and Javadi, Masoud (1994) “Azerbaijan’s “Contract of the Century’ Finally Signed with Western Oil Consortium”, Azerbaijan International (2.4) Winter, səh. 26-28 36. Webber (2000) “Russian Policy Towards The Soviet Successor States” in ed. by Bowker, Mike and Ross, Cameron (2000) Russia After The Cold War ,London, Longman 37. Газета “Коммерсантъ”, №100 (323), 29.05.1993 http://kommersant.ru/ doc/49396 Ariz Huseynov Azerbaijani-Russian relations: the first 10 years of independence. The history of the bilateral relations between Azerbaijan and Russia already covers 20 years. The relations during these years have been of great importan- ce for the both countries. The goal of the article is to have a look at the first ten years of this time period, to analyze the developments of the events, identify the key issues in the bilateral relations, causes and consequences behind them and their impact on the formulation of the bilateral relations. The research provides that the most important issues in the relations – Nagorno Karabakh STRATEJİ TƏHLİL | Say 3 • Noyabr • 2011 246 Conflict (whether its escalation or the following negotiations), energy (the de- velopments of the oil and natural gas fields and the exportation of the reso- urces) issues, including the legal status of the Caspian Sea – and the attitudes of the countries towards these issues, encouraged by their economic and po- litical interests in the region, were the determinant factors in the formulation of the bilateral relations. Ариз Гусейнов Азербайджано-Российские отношения. Первые 10 лет после независимости История двусторонних отношений между Азербайджаном и Россией уже охватывает 20 лет. Отношения на протяжении этих лет имели большое значение для обеих стран. Целью статьи является взглянуть на первые десять лет этого периода, чтобы проанализировать развитие событий и выявить ключевые вопросы в двусторонних отношениях, причины и последствия, стоящие за ними и их влияние на формирование отношений между странами. Исследования показали, что наиболее важными вопросами в этих отношениях являются Нагорно-Карабахский конфликт (будь эта эскалация конфликта или последующие за ним мирные переговоры), энергетические вопросы (разработки месторождения нефти и природного газа, и экспорт ресурсов, а также правовой статус Каспийского моря и отношение стран к этим вопросам исходящие из их экономических и политических интересов в регионе. Все это послужило определяющим фактором в формировании двусторонних отношений. Say 3 • Noyabr • 2011 | STRATEJİ TƏHLİL 247 MÜƏLLIFLƏR ÜÇÜN QAYDALAR Məqalələrin strukturu: 3 dildə açar sözlər (Azərbaycan, ingilis, rus), Giriş (məqalənin qısa məzmunu) və bölmələrdən, Nəticədən, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından ibarət olmalıdır. Nəticədə müəllifin gəldiyi elmi qənaət, onun əhəmiyyəti barədə məlumat əksini tapmalıdır. Dərc olunduğu dildən əlavə başqa iki dildə məqalənin xülasəsi verilməlidir. Xülasələr məzmunca bir-biri ilə eyni olmalıdır. Məqalələrin məzmunu: analitik və akademik olması vacibdir. İstifadə olunan mənbələrə istinadlar məqalənin sonunda verilir. Məqalələr mütəxəssis rəyi və ya redaksiya heyətinin mütəxəssis üzvü tərəfindən rəy verildikdən sonra çapa tövsiyə oluna bilər. Müəlliflər məqalədə işlədiyi müəssisələr, müəssisənin ünvanı, müəlliflərin göstərilməlidir. Məqalənin mövzusu ilə bağlı elmi mənbələrə istinadlar olmalıdır. İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı əlifba sıralanmasına uyğun (məsələn, [1] və ya [1, s.119]) kimi işarə olun- malı və nömrələnməlidir. Jurnala təklif olunan məqalələr redaksiya heyəti tərəfindən oxunduqdan və nəşr olunma- sı haqda məqbul rəy alındıqdan sonra qəbul oluna bilərlər. Jurnalda məqalə yazan hər bir müəllifə qonorar və jurnalın bir nüsxəsi pulsuz olaraq verilir. Jurnalda nəşr olunan məqalələr “Strateji Təhlil” jurnalının icazəsi olmadan başqa yerdə nəşr oluna bilməz. Bu icazə verildiyi halda, həmin məqalənin öncədən “Strateji Təhlil” jurna- lında nəşr olunması qeyd edilməlidir. Məqalələri strateji_tehlil@sam.gov.az elektron ünvanına göndərməyinizi xahiş edirik. Ələvə məlumatları bu nömrələrdən əldə edə bilərsiniz: 596-82-37 / 596-82-41 (daxili 136) Məqalələrə verilən texniki tələblər: Şrift: 12 Times New Roman. Sətirlər arası interval: 1. 5 Məqalələrin həcmi: 8-10 səhifə (3000-4000 söz) Yuxarıda qeyd olunan struktura və texniki tələblərə cavab verməyən məqalələr düzəlişlər edilmək üçün müəlliflərə qaytarılacaq. STRATEJİ TƏHLİL | Say 3 • Noyabr • 2011 248 QEYD ÜÇÜN Yüklə 4,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|