1953-cü ilin L. P. Beriyanın xarici kapitalın mənafeyi naminə sovet dövlətini sarsıtmaq
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
53
Bir müddətdən sonra o, bizə Bəbirin sərhəddi Astaradan 30 km qərb istiqamətdə keçmək istədiyini bildirdi. Sədrin sözlərindən məlum oldu ki, o bu məlumatı “öz adamları”ndan alıb.
SUAL: Bəbir Hüseynovun işi barədə Pankratovun imzaladığı məktub qarşınızdadır. Həmin məktubun aşağı sol küncündə Suxanova ünvanlanmış dərkənar kimindir?
CAVAB: Həmin məktubun məzmunundan belə məlum olur ki, Bəbir Hüseynovun İrandan Azərbaycana gəlməsi “ÇK”-nın razılığı ilə olub. Bu barədə Bəbir Ənzəlidəki rezident vasitəsilə “ÇK” orqanları tərəfindən xəbərdar olunubmuş. Bu, doğrudur?
CAVAB: Bəli, doğrudur. SUAL: Bundan əvvəlki istintaqda siz Bəbir Hüseynovun rezident vasitəsilə “ÇK” orqanları ilə əlaqəsindən xəbərsiz olduğunu söyləmişdiniz. Lakin məktubdakı dərkənarınız Bəbir Hüseynov “ÇK” orqanları ilə əlaqəsindən xəbərdar olduğunuzu sübut edir.
CAVAB: Bəli, sənəddən görünür ki, mənim bu işdən xəbərim var imiş. Ancaq indi mən onu xatırlamıram.
SUAL: Sizə Azərbaycan “ÇK”-sına Mokilyovski, Beriya, Lordkipanidze və Qulbisin imzaladığı məktub təqdim olunur: Məlumat və müvafiq tədbirlər görmək üçün bildiririk ki, 24 sentyabrda Ənzəlidən rezidentimiz vasitəsilə Azərbaycana sizə məlum olan Hüseynov Bəbir istintaq üçün göndərilir. O, gizli gəlir, rezidentimizin göstərişinə müvafiq olaraq Lənkəran qəzasının Razqov kəndindən keçəcək, lazım gələrsə, Sekan Rəhimova müraciət edəcək. Bəbirlə birgə bir türk casusu və bir bandit də gəlir. Onları Bəbir məxfi yolla “ÇK”-ya təhvil verməlidir”.
Bəbir Hüseynov sizə türk casusunu və banditi təhvil verdi? CAVAB: Yox, Bəbir Hüseynov bizə yalnız türk casusunu təhvil verdi. Məktubda göstərilən banditi isə gətirib çıxarmamışdı. Səbəbini bilmirəm. Həmin türk casusu barədə mənim heç bir məlumatım yox idi.
SUAL: Bəbirovun cinayət işində onun həbsdən azad edilməsi barədə prokurorun 1923-cü il iyun tarixli göstərişi var. Deyin görək, niyə bu göstərişə əməl olunmayıb və Bəbir Hüseynov türmədə saxlanılmaqda davam edib?
CAVAB: Mən bunu bilmirəm. SUAL: Bəbir Hüseynovun güllələnməsinin zəruri olduğu barədə sizin, Bağırovun və Azərbaycan “ÇK”-sının digər əməkdaşlarının imzaladığı qərarda deyilirdi: “Müttəhim Bəbir Hüseynovun xidməti cinayətlərdə günahkar olduğunu müəyyənləşdirmək mümkün olmadı. Çünki məhkəmə orqanları tərəfindən bu iş üzrə istintaq müttəhim həbsdən qaçdığı üçün dayandırılmışdır. 54
Bəbirin həbsdən qaçması və eləcə də banditizmlə məşğul olması istintaq tərəfindən sübut olunub. Bəbir Hüseynovsa şəxsən özünün heç bir cinayətdə əli olmadığını, bütün bunların yoldaşları tərəfindən törədildiyini bildirir. Yuxarıdakıları nəzərə alaraq belə hesab edirəm ki, Bəbir Hüseynovun günahı istintaq tərəfindən sübut olunub. Odur ki, güman edirəm, vətəndaş Hüseynov Bəbir ən yüksək cəzaya – güllələnməyə məhkum edilməlidir”. Deyin görək bu qərar nə vaxt və kim tərəfindən tərtib olunub? CAVAB: Bu qərar Bağırovun göstərişi ilə Bəbir Hüseynov FK binasında öldürüləndən sonra əvvəlki tarixlə tərtib olunmuşdu. Mən qərarı tərtib etsəm də, işlə tanış olmamışam. Bəbir Hüseynov konkret olaraq nədə günahlandırıldığı, onun əleyhinə hansı dəlil-sübut toplanılmışdı və onun günahı sübut olunub-olunmamışdı, mənim bunlardan xəbərim yoxdur.
SUAL: Bəbir Hüseynov İrana necə gedib çıxmışdı? CAVAB: Bunu mən dəqiq bilmirəm. Eşitdiyimə görə o, Azərbaycanda türmədə, y da milisdə işləyərkən çoxlu miqdarda dövlət əmlakını mənimsəyib İrana qaçıbmış.
SUAL: Bəbir Hüseynovun “NKVD” üçün işlədiyindən xəbəriniz var idimi? CAVAB: Xeyr. Xaricdəki agentlərdən mənim xəbərim yoxdur. Mənə əmr verilmişdi ki, Astaraya gedib, sərhədi keçəcək İranda yaşayan Bəbir Hüseynovu tutub saxlayam. Bəbir Hüseynov barədə heç bir məlumatım yox idi. Mən əmri yerinə yetirdim. Bəbir Hüseynovu və onunla birgə sərhəddi keçən türk casusunu Lənkəran türməsinə saldırdım. Bu barədə Bakıya məlumat verəndə mənə bildirdilər ki, türk casusunu Bakıya göndərim, Bəbir Hüsyenovu da həbsdən azad edim. Ancaq bunun üçün hiylə işlətməli idim. Mən Bəbiri yanıma çağırıb ona yol üçün pul verdim, Bakıya necə getmək yollarını göstərdim və azad etdim. Lənkəran şöbəsi əməkdaşlarına isə məlumat verdim ki, Bəbir Hüseynov həbsxanadan qaçıb, inandırıcı olsun deyə, havaya bir-iki güllə də atdım. Raykom katibi məndən Bağırova şikayət yazdı və göstərdi ki, mən rüşvət alıb Bəbir Hüseynovu buraxmışam. Bakıya qayıdıb keçirdiyim əməliyyat barədə Bağırovun özünə məlumat verdim. Bağırov mənə heç bir sual vermədi, görünür, bütün bu əməliyyat qabaqcadan onunla razılaşdırılıbmış. Məni dinləyəndən sonra Bağırov Nikolayevin yanında belə bir göstəriş verdi: Bəbir Hüseynovdan orqanlardan gizlənən Aslanın ələ keçirilməsi üçün istifadə etməliyik. Buna görə Bəbiri başqa bir quldurla – Qazanpapaqla çalışdırmaq və onlara Aslanı yerin tərkində də olsa tapmağı tapşırmaq lazımdır. Quldur Aslan öz dəstəsi ilə birgə Bakı ətrafında fəaliyyət göstərirmiş. Sonralar Aslanın dəstəsi darmadağın edilib, özü isə İrana qaçıbmış. Bir müddətdən sonra Aslan İrandan qayıdıb yenidən Bakıda gizlənirmiş. Onu ələ keçirmək üçün Bəbir Hüseynov, Qazanpapaq və onların iki yoldaşı geyim, silah və pulla təmin edildi. Bir aya qədər onlar axtarış adıyla müxtəlif yerlərə getdilər, ancaq bir nəticə əldə edilmədi. Mən bu barədə Nikolayevin yanında Bağırova məlumat verdim və bu əməliyyatın əhəmiyyətsizliyi, Qazanpapaqla Bəbir Hüseynovdan Aslanı ələ keçirmək üçün istifadənin heç bir nəticə verməyəcəyi barədə öz rəyimi bildirdim. O vaxt Bağırov dedi ki, Qazanpapağı və Bəbir Hüseynovu aradan götürmək, yəni məhv etmək lazımdır. Bağırovun, onları nə üçün istintaqsız- məhkəməsiz öldürmək qərarına gəldiyini bilmədim. Bağırov onu da bildirdi ki, həmin hadisəni, onların guya “üçlüyün” qərarı ilə güllələnməsi kimi sənədləşdirmək lazımdır. Bundan sonra axşam mən Azərbaycan FK-sına gələn zaman orqanların birində Bəbir Hüseynova rast gəldim. O mənə bildirdi ki, Qazanpapaq və iki yoldaşı Bakıda “Təbriz” mehmanxanasındadır və onların pulu tükənmək üzrədir. 55
Nikolayevlə məsləhətləşib Bəbir Hüseynovu və Qazanpapağı elə həmin axşam FK-nın binasında öldürməyi qərara aldıq. Yadımdadır ki, Bəbir Hüseynovu ikinci mərtəbədəki otaqların birində yerləşdirdim. Sonra “Təbriz” mehmanxanasına gedib Qazanpapağı da gətirdim və onu da başqa bir otağa saldım.
Qazanpapağı və Bəbir Hüseynovu öldürmək üçün adamlar ayrılmışdı: Vasili Suxanov, Qavrilov, Avlaseviç, Şahverdiyan. Bütün “əməliyyata” Nikolayev rəhbərlik edirdi. Biz Qazanpapağın olduğu otağa hücum edib onun başını daşla əzdik. Elə həmin vaxt o biri dəstə Bəbir Hüseynovu boğub öldürdülər. Onları öldürəndən sonra biz mehmanxanaya gedib Qazanpapağın o biri iki yoldaşını da götürdük, şəhərdən kənar bir yerdə güllələdik. Qazanpapaq, Bəbir Hüseynov və onların iki yoldaşı “üçlüyün” qərarı ilə güllələnmiş kimi qeydə alındılar. Bundan təqribən 2 ay sonra malotaran kəndlilər “ÇK”-ya xəbər verdilər ki, quldur Aslan Bakı ətrafındakı dağlarda peyda olub. Onu da “ÇK” əməkdaşları aradan götürdülər.
SUAL: Bağırovun ən yaxın adamları kimlər idi? CAVAB: Bağırovun ən yaxın adamlarından biri 1920-ci ildən yanında gəzdirdiyi Ələkbər Rəhmanov idi. Xarakterik cəhətdir ki, Bağırov 1926-cı və 1930-cu illərdə işdən azad ediləndə Rəhmanov da xidmətdən uzaqlaşdırılmışdır. Bağırov hər dəfə öz işinə qayıdan kimi onu yenidən məsul vəzifələrə qoyurdu. Son vaxtlar Rəhmanov Azərbaycan SSR DİN I Xüsusi şöbəsində işləyirdi. Məncə Bağırov onu bu vəzifəyə ona görə qoymuşdur ki, o, xüsusi şöbəni gələcəkdə onu ifşa edəcək materiallardan təmizləsin. Rəhmanov Bağırovun şəxsi rezidenti idi. O, Bağırova xüsusi tapşırıqlar verirdi. Məhz Rəhmanov Bağırovun göstərişi ilə respublikanın rəhbər və məsul işçiləri barədə arayışlar hazırlayırdı. Bağırovun yaxın və inanılmış adamlarından biri də Borşev idi. O da Bağırovun xüsusi himayəsi altında idi.
DİN və DTN orqanlarının kəşfiyyat işinə Bağırov özü rəhbərlik edirdi. O, özünü misli- bərabəri olmayan çekist hesab edirdi. Hətta MK-ya keçəndən sonra da kəşfiyyat işinə o rəhbərlik edirdi.
Bununla əlaqədar qeyd etməliyəm ki, xarici-gizli işə göndərilənlər, Bağırovun yanında müsahibədən keçməli idilər. Belə ki, 1943-cü ildə müharibə vaxtı həbs olunmuş, “ÇK”-da güllələnmiş müsavat xadiminin oğlu agent Gəncinski mənimlə söhbət zamanı danışırdı ki, İrana göndərilməzdən qabaq o, MK-da Bağırovun yanında müsahibədən keçib. “Babək” ləqəbli agentin İrana göndərilməsində də Bağırovla məsləhətləşiblər. Keçmiş daxili işlər naziri Yemelyanov Bağırova yaranmaq üçün əldən-ayaqdan gedirdi. Yaltaqları ətrafına yığaraq, Bağırova pərəstiş ovqatı yaratmışdı. Nazirlik aparatının ixtisaslı çekistləri casusları aşkara çıxarmaqla yox, respublikanın məsul işçilərinin qadınlarla əlaqəsi barədə məlumatlar toplamaqla, intim xarakterli sensasiyalar yaratmaqla məşğul olurdular. O cür xəbərlər əsil agent məlumatından daha çox qiymətləndirilirdi. DİN orqanları telefon danışıqlarına qulaq asmaqla, MK .Nazirlər soveti işçiləri, onların arvadları barədə hər cür məişət xəbərləri toplamaqla məşğul olurdular. Bütün bunlar Bağırovun birbaşa göstərişi ilə törədilmişdi. O bütün məsul işçilər barədə, xüsusilə də onu təmin eləməyənlər barədə ifşaedici məlumatlar almağı özünə borc bilirdi. Əlimizə düşən, Azərbaycan üçün maraq kəsb edən xarici casuslar təcili olaraq Moskvaya göndərilirdi, bununla da onların üzərində bütün iş bitirdi. 56
Məsələn, beynəlxalq dərəcəli cinayətkar casus, 1913-cü ildən alman kəşfiyyatının zabiti Qakkelberq əlimizə düşmüşdü. Zaqafqaziyadakı işlər üzrə qraf Şulenburqun məsləhətçisi idi. Faşist höküməti tərəfindən Azərbaycana göndəriləcək konkret namizədlər də onunla razılaşdırılırdı. Mənim yanımda Qakkelberq danışdı ki, I Dünya savaşından sonra o, Zaqafqaziyada məskən salıb. Alman konsulu ilə əlaqədar Tbilisidə işləyib, 1925-27-ci illərdə Beriya onu öz tərəfinə çəkib, bundan sonra məşuqəsi ilə gizlicə Türkiyəyə qaçıb, oradan da Tehrana keçib və ifşa olunana qədər orada iş aparıbmış. Qakkelberq xarici kəşfiyyatın Zaqafqaziyadakı konkret əlaqələri barədə qiymətli məlumat verə bilərdi. Ancaq Beriyanın və Bağırovun göstərişi ilə o, Moskvaya göndərildi və guya türmədə öldü.
***
Ilkin istintaqda RSFSR CM-nin 58-1 “b”, 58-8 və 58-11-ci maddələrində nəzərdə tutulmuş cinayətlərdə müqəssir bilinərək dindirilən Bağırov Mir Cəfə Abbasoviç, barəsində irəli sürülən ittihama heç bir dəlil-sübut gətirmədən etiraz edərək yalnız ayrı-ayrı cinayət faktlarını boynuna almağa məcbur olmuşdur. Bağırov etiraf etdi ki, Beriya ilə sıx əlaqədə olub, onun haqqında kəskin danışan adamlara şəxsən özü divan tutub.
Bağırov deyirdi: “Mənim ən böyük səhvim ifşa olunmuş xalq düşməni Beriya ilə bağlı siyasi sayıqlığımı tam itirməyim olub. Bu səhvim, Beriya haqqında mənə məlum olanların və olub keçənlərin işığında nəzər salanda partiya və Sovet hökümətinə münasibətdə cinayət həddinə çatır. Mən Beriya ilə dostluq etmişəm, onun yaramazlığının və əclaflığının şahidi ola-ola onu müdafiə etmişəm”.
Beriyanın şəxsi arxivindən tapılmış, onun müsavat əkskəşfiyyatındakı xidmətini sübut edən, Bağırov vasitəsilə əldə olunmuş və ona göndərilmiş sənədləri Mir Cəfərə göstərəndə o dedi:
“Həmin sənədləri mənə göstərdilər. Mən onları Beriyaya göndərmişəmsə, deməli, bu doğrudan da belədir. Ancaq bunun hansı şəraitdə baş verdiyi yadımda deyil. Bu mənim cinayətə bərabər bağışlanmaz səhvimdir”.
Bağırov bildirdi ki, o, Azərbaycanda özünə qarşı terrorçuluq aktları hazırlandığına heç vaxt inanmayıb. Lakin Bağırov bu cür cinayət işlərinin saxtalaşdırılması barədə başqalarına şəxsi sərəncam verdiyini danırdı. O elan etdi ki, həmin işlərin saxtalaşdırılması digər müttəhimlərin “alçaq” düşmənçilik fəaliyyətidir”. Bağırov etiraf edirdi ki, müttəhimlər günahsız adamların, o cümlədən partiya – sovet fəallarının cinayət işi üzrə çoxlu saxtalaşdırmalara yol veriblər. Lakin Bağırov həmin cinayətkar halların şəxsən onun sərəncamı üzrə həyata keçirildiyini danır, özünü bu işdə səhlənkarlığa görə günahlandırırdı. Bu barədə Bağırov göstərirdi: 57
“O illərdə Azərbaycan XDİK orqanları tərəfindən həbs olunmuş partiya – sovet fəallarının sayının bu qədər çox olması mənə indi aydın olur. O vaxtlar mən bunu o qədər də hiss etmir, buna nəzarət etmir. XDİK-nın işini yoxlamırdım. Bu da kökündən səhv və yolverilməzdir. Ancaq bu, məhz belə olub. Mənim bu səhlənkarlığım ciddi tənbehə və cəzaya layiqdir”.
Bağırov həm də qeyd edirdi ki: “Mənim əsas səhvim odur ki, Beriyaya və onunla bağlı olan və onun düşmən mövqeyini müdafiə edən, orqanlarda birgə iş üzrə onunla uzun illər boyu əlaqədə olan Sumbatov, Borşev, Qriqoryan, Markaryana və b. göz yummuşam, onların iç üzünü tanımamışam. Mən onlara inanaraq XDİK orqanlarını onlara etibar etmişəm. Bu işdə xalqın qarşısında günahlarım o qədər böyükdür ki, məni güllələmək azdır, asmaq azdır, məni şaqqalamaq, parça-parça eləmək lazımdır”. Bağırovun müqəssir olması müttəhimlərdən Sumbatov – Topuridze, Atakişiyev, Qriqoryan, Markaryan. Borşev, Yemelyanovun, şahidlərdən Manuçarov, Qasımov, Orucov, Əlixanov, Boqdasarov, Meleşkin, Musayev, Ağayev, İbrahimov, Nuriyev, Zaykin, Əliyev, Krotkov, Naneyşvili, Mojniv. Sevoyan, Nəsirov, Novruzov, levkopulo, Kapustin, Rəhmanov, Saakyan, Qasparyan, Yegizarov, Abdullabəyov, Lazarev, Abramova, İnozemtseva, Paşın, Əliyev və bir çox başqalarının ifadələri, eləcə də işə əlavə olunan bir sıra sənədlərin əsli ilə sübut olunur.
İTTİHAM FORMULASI Istintaq müəyyən edib ki, müttəhim Bağırov xalq düşməni Beriyanın ən yaxın əlaltılarından biri olmaqla xəyanətkar planların həyata keçirilməsində müttəhim Sumbatov – Topuridzeni, Atakişiyevi, Qriqoryanı, Markaryanı, Borşevi, Yemelyanovu cinayətkar fəaliyyətə təhrik etmişdir. Beriyanın köməkliyi ilə Azərbaycan SSR-də bir sıra məsul vəzifələrə çatan Bağırov öz əlaltılarının Azərbaycan SSR FK-BSİ-XDİK-DTN orqanlarında məsul vəzifələrə təyin olunmasına nail olmuşdur. Öz vəzifələrində düşmənçilik məqsədi ilə istifadə edən Bağırov, Atakişiyev, Qriqoryan, Markaryan, Borşev, Yemelyanov bir sıra ağır dövlət cinayətləri törətmişlər.
58
3. Döymək, fiziki işgəncələr vermək yolu ilə dustaqlardan özlərinə sərfəli yalançı ifadələr almaqla, cinayət işlərini saxtalaşdırmış, günahsız insanlara divan tutmaqda onlardan istifadə etmişlər. 4. SSRİ XDİK-nın xüsusi yığıncağından və Azərbaycan SSR XDİK-nın xüsusi “üçlüy”ündən öz cinayətkar məqsədləri üçün istifadə edən Bağırov, Atakişiyev, Markaryan, Borşev, Qriqoryan və Yemelyanov minlərlə günahsız insanların güllələnməsinə və ya uzun müddət azadlıqdan məhrum edilməsinə nail olmuşlar.
Azərbaycan SSR Quba şəhər sakini, 1896-cı ildə anadan olmuş BAĞIROV MİR CƏFƏR ABBAS OĞLU, RSFSR CM-nin 58-1 “b”; 58-8; 58-11
Bakı şəhər sakini, 1903-cü ildə anadan olmuş ATAKİŞİYEV AĞASƏLİM İBRAHİM OĞLU, RSFSR CM-nin 58-1 “b”; 58-8; 58-11
Ermənistan SSR Qafan rayonu Sevakar kənd sakini, 1902-ci ildə anadan olmuş QRİQORYAN XOREN İVANOVİÇ; RSFSR CM-nin 58-1 “b”; 58-8;
Azərbaycan SSR Şuşa şəhər sakini, 1896-cı ildə anadan olmuş MARKARYAN RUBEN AMBARSUMOVİÇ; RSFSR CM-nin 58-1 “b”;
Azərbaycan SSR Qusar rayon sakini, 1901-ci ildə anadan olmuş BORŞEV TİMOFEY MİXAYLOVİÇ; RSFSR CM-nin 58-1 “b”; 58-8; 58-11
Tatarıstan MSSR, Takanış rayonu Taşliyar kəndinin sakini, 1902-ci ildə anadan olmuş YEMELYANOV STEPAN FYODOROVİÇ; RSFSR CM-nin
M Ü Q Ə S S İ R B İ L İ N Ə N L Ə R.
müşaviri R.RUDENKO.
59
A R A Y I Ş
Azərbaycan SSr CPM-nin 316-317-ci maddələrini əldə rəhbər tutaraq SSRİ Ali Məhkəməsinin hərbi kollegiyası
BAĞIROV MİR CƏFƏR ABBAS OĞLUNU, BORŞEV TİMOFEY MİXAYLOVİÇİ, MARKARYAN RUBEN AMBARSUMOVİÇİ, QİQORYAN XOREN İVANOVİÇ,
müsadirə olunmaqla G Ü L L Ə L Ə M Ə Y Ə ATAKIŞIYEV AĞASƏLIM IBRAHIM OĞLUNU YEMELYANOV STEPAN FYODOROVIÇI,
çəkməklə, iyirmi beş il müddətinə azadlıqdan məhrum edir. Məhkəmə xərcləri müttəhimlərin hesabına ödənilməlidir. Hökm qətidir və kassasiya şikayəti qəbul edilmir.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|