1953-cü ilin L. P. Beriyanın xarici kapitalın mənafeyi naminə sovet dövlətini sarsıtmaq
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şahid – Qoryayev Fyodor Yakovleviç
- Şahid - Jeltenkova Yevdokiya Alekseyevnanın dediklərindən
- Qoryayev Fyodor Yakovleviç
49
şöbəsinin müdirinə xəbərdarlıq etdi ki, heç kim Pişəvərinin həlak olmasından xəbər tutmamalıdır. Ancaq 2-3 gün sonra İran radiosu bu xəbəri yaydı. Əvvələr Yemelyanovun mənə münasibəti çox yaxşı idi. O hətta məni nazirliyin IV şöbəsinə müdir qoymağın vaxtı çatdığını da söyləmişdi. Ancaq qəzadan sonra onun mənə münasibəti kəskin şəkildə dəyişdi. Yemelyanov Yevlağa gələndə mən ondan soruşdum ki, Pişəvərinin həlak olma səbəblərini araşdıran istintaqın nəticələri necədir? Yemelyanov çox acıqlandı və dedi: “Respublikanın sahibi kimdir? Mən və Bağırov, ya sən?”. Söhbət əsnasında mən bildirdim ki, nümayəndələrimizin İrandakı fəaliyyətlərinin düzgün olmaması oradakı inqilabi 20 il ləngitdi. Bu, Yemelyanovu daha çox acıqlandırdı. Bundan sonra təqiblər başladı və onunla nəticələndi ki, məni DTN orqanlarından xaric etdilər. Mən Azərbaycan KP MK-ya gəlib Yemelyanovun qanunsuz hərəkətlərindən Bağırova şikayət etmək istədim. Bu barədə Novikovaya danışdım, o isə məni Bağırovun yanına buraxmadı. Pişəvərinin həlak olma səbəblərini araşdırmaq üçün Moskvadan SSRİ DTN əməkdaşları Bakıya gəldilər. Yemelyanov, Yaqubv və Quliyev işi elə qurdular ki, qəzadan sonra Pişəvərinin özü ilə danışdığıma baxmayaraq, məni dindirməyə çağırmadılar və məndən heç bir şey soruşmadılar. Mən buradan belə nəticə çıxarıram ki, mənim bu iş barədə öz fikirlərimi, şübhələrimi Moskvadan gələnlərə danışmağım Bağırova və Yemelyanova sərfəli deyilmiş. Bir fakt da nəzəri cəlb edir ki, Pişəvəri mühafizə olunmurdu. Ondan əlavə Pişəvəri qəza yerindən 70 kilometr aralıda, Kirovabad şəhərində olan oğlunu gətirməyi xahiş etmişdi. Oğlu ən uzağı bir saat ərzində atasına çatdırıla bilərdi. Ancaq Pişəvərinin bu xahişi yerinə yetirilmədi. Oğlunun o vaxt 20 yaşı vardı. Pişəvəri bir sutkaya qədər sağ qaldı və bütün bu müddət ərzində huşu özündə idi. Görünür, ehtiyat ediblər ki, Pişəvəri qəzanın təsadüfi olmadığını oğluna danışa bilər. Çox qəribədir ki, Pişəvərinin işi üzrə nə Sarkisov, nə də Fərəcov dindirilib. Mən belə hesab edirəm ki, Pişəvəri öldürülüb, ancaq kim öldürüb, bu barədə mənim əlimdə əsaslı dəlil yoxdur. Hər halda mən əminəm ki, Pişəvərinin ölümündə Bağırovun, Yemelyanovun, Yaqubovun və Quliyevin əli var. Həmin qəza vaxtı onların özlərini çox şübhəli aparması mənim bu fikrə gəlməyimə əsas verir.
1936-cı ilədək mən Azərbaycan “NKVD”-sinin sərhəd qoşunlarında çalışırdım və DTN- lə heç bir əlaqəm yox idi. 1937-ci ildə respublikada kütləvi həbslərə başlananda məni “NKVD”-nin əməliyyat müvəkkili vəzifəsinə təyin etdilər. Elə xidmətə başladığım ilk gündən dustaqların döyülməsi, onlara əzab-əziyyət, işgəncə verilməsi halları ilə üzləşmir. Dustaqların istintaq zamanı döyülməsi kütləvi xarakter daşıyırdı. Özünü günahkar saymayan, heç bir əksinqilabi təşkilata üzv olmadığını israrla bildirən hər bir dustaq döyülürdü. Dustağın düz danışıb-danışmamağı nəzərə alınmırdı. Qəddarcasına rəftar və amansız repressiyalar nəticəsində dustaqların çoxusu döyülür, işgəncəyə tab gətirməyərək, müstəntiqlərin tərtib etdiyi protokollara qol çəkir, əksinqilabi təşkilatın üzvü olduqlarını “boyunlarına alırdılar”. Bəzi müttəhimlər özlərini məcburiyyət qarşısında günahkar saydıqdan sonra guya təşkilatın üzvü olan daha 40-50 adamın adını da verirdilər. Şöbədə bir müddət işləyəndən sonra mən əmin oldum ki, istintaq protokollarına antisovet təşkilatın üzvləri kimi qeyd olunan adamların adları müstəqil şəkildə müstəntiqlər tərəfindən daxil edilir, ya da müttəhimə məcburən dedirtdirilirdi. Azərbaycan K(b)P MK-nın məsul işçiləri Lazarev və Məryəm Mirqədimovanın istintaqını yaxşı xatırlayıram.
50
Istintaq zamanı Lazarevi Kudin və Qriqoryan Mirqədirovanı isə Kudin və XV şöbənin əməliyyat müvəkkili Jeltenkova döyürdü. Lazarevi o günə salmışdılar ki, “istintaq”dan sonra onu bir neçə gün Kudinin otağında saxladılar, kameraya – dustaqların arasına buraxmaqdan çəkindilər. Nəticədə Lazarevdən “etiraf” ifadəsi ala bildilər. Kudin otaq-otaq gəzib, Lazarevi “kaspar”ın böyük rəhbərləri barədə ifadə verməyə məcbur etdiyini lovğalıqla söyləyirdi, Lazarevin sonrakı taleyindən xəbərim yoxdur. Mirqədirova isə möhkəm döyüləndən sonra da heç nəyi boynuna almadı. Bundan sonra Kudin onu “stoyka” durmağa məcbur etdi. Bir neçə gün üstə saxlandıqdan sonra dustaqların ayaqları şişir, aşağı ətraflara qanın çox axması nəticəsində, beyinin qanla təminatı pozulur, üç sutkadan sonra dustaqlar huşunu itirir, onları qara basır, döşəməyə yıxılırdılar. Şəxsən mən onun yanında 2-3 dəfə gecə 11-12-dən səhər saat 8-9-a qədər “növbətçi” qalmışam. Onunla danışmaq qadağan olunmuşdu. Əgər “etiraf” ifadəsi verməyə razı olarsa, ona yalnız mürəkkəb və kağız verə bilərdim. Ancaq Mirqədirova bütün işgəncələrə dözdü, heç bir ifadə vermədi. Mirqədirovanın və Lazarevin ittihamı üzrə iş xalq komissarı Rayevin və MK katibi Bağırovun xüsusi uçotunda idi. Onlar dəfələrlə Rayevin otağına, Bağırovun istintaqına gətirilirdilər.
Belə demək doğru olar ki, XI şöbənin bütün müstəntiqləri dustaqları döyürdülər. Onları xüsusilə axşamlar və gecə vaxtı daha çox döyürdülər, bütün otaqlardan döyülənlərin ürək parçalayan bağırtı və hıçqırıqları eşidilirdi. XI şöbənin müdrik Qriqoryan idi. Dustaqlar döyülən zaman bizim – texniki işçilərin otaqlara daxil olmasına icazə verilmirdi. Bir dəfə, deyəsən, 1938-ci ilin yayında 2-ci şöbənin rəisi Kudin məni otağına çağırdı. Mən onun otağına daxil olarkən əməliyyat müvəkkili Kruçenkov və Bakı partiya komitəsinin keçmiş işçisi, dustaq Mirqədirova da orada idi. Kudin Mirqədirovaya divana uzanmağı əmr etdi, mənə isə işarə etdi ki, onun paltarını qaldırım. Bundan sonra Kudin onun kürəklərinə, sağrılarına rezin dəyənəklə vurmağa başladı. Elə ilk zərbədən sonra Mirqədirovanın kürəyinə və sağrılarında qancıqlar, yaralar əmələ gəldi. Mirqədirova çağırır, ağlayırdı. Kudin isə əl saxlamırdı. 10-15 dəqiqə dayanmadan döyüləndən sonra Mirqədirova huşunu itirdi. Onun üzünə su çiləyib özünə gətirdilər. Kudin onu yenidən döyməyə başladı.
SUAL: Kudinin işi ilə bağlı Kryuçenkov 1939-cu ildə istintaq zamanı verdiyi ifadədə göstərirdi ki, Mirqədirova döyülən zaman onun əllərini tutan, dəsmalı ağzına tıxayan siz olmusunuz.
CAVAB: Əgər Kryuçenkov hələ 1939-cu ildə belə deyibsə, deməli elə də olub. Ancaq şəxsən mən bu detalı xatırlamıram. Mirqədirova döyülən zaman otaqda olduğum yaxşı yadımdadır, ancaq onun ağzını dəsmalla tıxayıb əllərini tutmağım yadıma gəlmir. Dustaqları döymək üçün Kudinin xüsusi rezin dəyənəyi və bambuk ağacından çubuğu var idi.
Mən belə bir hadisəni xatırlayıram ki, XI şöbənin müstəntiqi tərəfindən döyülən bir dustaq işgəncələrə dözməyib ölmüşdü. Həmin dustağın familiyası yadımda deyil, onu bilirəm ki, o, Xəzər gəmiciliyi idarəsinin işçisi idi.
SUAL: Dustaqları özü və başqaları barədə böhtançı ifadələr verməyə məcbur etmək üçün hansı işgəncə üsulundan istifadə edirdilər? Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|