1953-cü ilin L. P. Beriyanın xarici kapitalın mənafeyi naminə sovet dövlətini sarsıtmaq
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şahid – Qasımov Eyyub Mikayıl oğlu
- Şahid - Mehdiyev Məmməd Əbdüləzim oğlu
37
Şahid – Qasımov Eyyub Mikayıl oğlu (Fərəcovun işini aparan müstəntiq)
“NKVD” orqanlarında 1926-cı ildən işləyirəm. Sovet Ordusunun İrana girməsi ilə bizim orqanların İranda kəşfiyyat və əkskəşfiyyat fəaliyyəti təşkil etməsi üçün geniş imkanlar yaranırdı. Xarici kəşfiyyat orqanlarının gizli əlaqə kanallarını aşkara çıxarmaq üçün İranda bizim agenturanı və rezidenturanı yerləşdirmək müxtəlif vaxtlarda İranda olan keçmiş nazir müavinləri Markaryana, Atakişiyevə və Quliyevə tapşırılmışdı. Lakin onlar kəşfiyyatçılardan məqsədəuyğun şəkildə istifadə etmədilər, əksinə, onları demokratik rejim yaratmaq işinə kömək adı altında İran demokratik hakimiyyətinin müxtəlif təşkilatlarına göndərdilər. Bizim kəşfiyyatçıların Ziran demokratları ilə birgə açıq-aşkar fəaliyyət göstərməkləri İrandakı kəşfiyyat orqanlarımızın aşkara çıxarılması ilə birgə nəticələndi. Kəşfiyyatçılar kimi agentlər də İrana məqsədəuyğun şəkildə işlədilmirdi. Ixtisaslı agentlərdən biri olan “Motor”, Atakişiyevin icazəsi ilə demokratların Təbrz polisinin rəisi vəzifəsinə təyin olunmuşdu. Agentlərin rəsmi vəzifələrə təyin olunmasında buna bənzər hallar dəfələrlə baş vermişdi. Iranda agentura və əməliyyat işinin bu cür təşkili nəticəsində “NKVD”- nin və DTN-nin 2-ci şöbəsi xarici kəşfiyyat agentlərinin SSRİ ərazisinə göndərilməsi barədə heç bir ciddi məlumat ala bilmirdi. Qeyd etməliyik ki, həmin dövrdə xarici kəşfiyyat orqanları SSRİ- yə qarşı fəaliyyətlərini gücləndirmişdilər. Bunu İran kəşfiyyatının Zaqafqaziya hərbi dairəsinin qərargahından alınmış şifrəli teleqramı sübut edirdi. Yemelyanovun nazir olduğu vaxtlarda əməli yığıncaqlarda DTN əməkdaşları İrandakı kəşfiyyat işinin yarıtmazlığı barədə məsələ qaldırırdılar. Lakin bundan sonra da Atakişiyevin rəhbərlik etdiyi kəşfiyyatın işində dönüş yaratmaq üçün heç bir tədbir görülmürdü. Atakişiyev İranda kəşfiyyatımızın təşkilindən başqa, nə ilə desən, məşğul olurdu. Eşitdiyimə görə, Atakişiyev və arvadı sistematik olaraq İrandan çoxlu qiymətli şeylər daşıyırmışlar. Bir dəfə mən Atakişiyevin mənzilində İrandan gətirilmiş, hər birinin qiyməti azı 40-50 min manat olan üç böyük xalça gördüm. “Qubadı” ləqəbli agent Atakişiyevin İrandakı kəşfiyyat işini iflasa uğratması barədə ətraflı məlumat verirdi. Həmin məlumatı mən Yemelyanova təqdim etdim. Ona qarşı nə tədbir görüldüyündən xəbərim olmadı. Mənə məlumdur ki, M.C.Bağırov və S,F,Yemelyanov DTN-nin əkskəşfiyyat şöbəsindən Bağırovun xoşu gəlmədiyi adamlardan haqq-hesab çəkmək, onları izləmək, tora salmaq, ləkləmək kimi məkrli məqsədlər üçün istifadə edirdilər. Yemelyanovun şəxsi agenti “Uralski” ləqəbli Əbdülcanov Qazis Abdumqoviç idi. O əvvəllər gizlicə Çinə keçməyə cəhd edərək sərhədi pozmuş və bunun üçün dörd dəfə DTN orqanları tərəfindən həbs olunmuşdu. Onun casusluqda şübhə doğuran, eləcə də casusluq üstündə məhkum olunan adamalrla əlaqəsi barədə çoxlu material var idi. Lakin mənə aydın olmayan səbəblərlərə görə “Uralski” barədəki bu materiallar araşdırılmırdı. Haqqında danışdığım materiallar “Uralski”-nin şəxsi işindədir. “Uralski”dən 2-ci şöbə xətti ilə heç bir məlumat daxil olmurdu. Təqribən 1944-46-cı illərdə mən ona rast gəldim. Söhbət əsnasında o mənə bildirdi ki, Yemelyanovun Azərbaycan KP MK-nə verdiyi vəsatətə əsasən onu partiya sıralarına qəbul edib, ona partiya bileti verilər. 1952-ci ildə “Uralski” DTN orqanları üçün əhəmiyyət kəsb etmədiyi üçün agentura şəbəkəsindən xaric edildi. 1952-ci ildə Yemelyanovun və onun milis üzrə müavini Cavadovun göstərişi ilə milis işçilərdindən ibarət briqada Nuxa, Qax, Zaqatala və Balakən rayonlarına göndərildi ki, Dağıstandan gəlmiş ləzgiləri Dağıstana köçürsünlər. Ləzgi kəndlilərinin köçürülməsi üçün heç bir əsas yox idi. Bir ay ərzində 1500 nəfər sürgün edildi. Bütün bunları mənə DTN Gəncə şöbəsinin rəisi Baxşıyev danışmışdı. O dedi ki, köçürülən adamlar etiraz edir, qohum-qardaşdan ayrı düşdükləri üçün narazılıqlarını bildirrirdilər.
SUAL: Deyin görək agent “İbrahimov”un məlumatı haradadır? 38
CAVAB: Elə həmin gün mən məlumatı Atakişiyevə verdim, həmin sənəd daha mənə qayıtmadı. Məncə, Atakişiyev onu aradan götürüb.
Azərbaycan Baş siyasi idarəsi, “NKVD” və dövlət təhlükəsizlik nazirliyi orqanlarında 1930-cu ildən 1952-ci ilədək işləmişəm. Gəncənin yerli, əsilli=köklü sakini, 1930-cu ilədək partiya orqanlarının, 1930-cu ildən isə siyasi idarə orqanlarının işçisi kimi mənə məlumdur ki, Azərbaycanın bir sıra rayonlarında – Samux, Şamxor, Tovuz, Ağdam, Zaqatala və b. siyasi cinayətkar dəstələr fəaliyyət göstərirdi. Həmin dəstələr uzun illər ərzində cəzasız fəaliyyət göstərmiş, əhalini qarət etməklə, soyğunçuluqla. Kasıb-kusubu qətlə yetirməklə məşğul olmuşlar. O vaxtlar Bağırovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan fövqəladə komissarlığı və siyasi idarə orqanları həmin dəstələrin ləğv edilməsi üçün heç bir ciddi tədbir görmürdü, odur ki, bəzi dəstələr əhaliyə uzun müddət – on ilə yaxın bir vaxt ərzində işgəncə vermişdir. Dəstəfur rayonunun Qabaqtəpə kəndində Pirverdinin dəstəsi 1920-ci ildən 1930-cu ilədək tuğyan eləyib. Samur rayonundan Məmməd Qasımın dəstəsi 1924-cü ildən 1930-cu ilədək banditizimlə məşğul olub, 1930-cu ilin əvvəlində Məmməd Qasım Samur siyasi idarəsinin müvəkkili Süleymanovu öldürdü, ancaq Məmməd Qasım Qarabaqqal kəndində yaşamaqda davam eləsə də, heç bir yerə getməsə də, ona qarşı bir tədbir görülmədi. 1931-ci ildə o, gizlicə Türkiyəyə qaçdı. Şəxsən mənə məlumdur ki, M.C.Bağırov 1928 və 1929-cu illərdə Samux rayonunda olub, həmin vaxtlarda Məmməd Qasımın bandası cinayətlər törədirdi. Ancaq hansı səbəbdənsə Bağırov həmin dəstənin ləğv edilməsi üçün heç bir tədbir görməyib. Şamxor rayonunun Qara Çəmilli kəndindən olan Rüstəm Ramazanovun dəstəsi 1920-ci ildən 1931-ci ilədək əhalini qarət etməklə məşğul olurdu. Ramazanov kəndlilərdən öz xeyrinə vergi alırdı. Bandit Ramazanovun harada məskən salması hamıya məlum olsa da, onun həbs olunması üçün heç bir tədbir görülmürdü. Bundan əlavə, onun qeyri-qanuni işlətdiyi gəmi-bərə də əlindən alınmamışdı. Başqa cinayətkar dəstələr də neçə illər ərzində geniş əl-qol açaraq, hər bir cəzadan uzaq olaraq cinayət törətməkdə davam edirdilər. Mən belə hesab edirəm ki, banditizm ona görə 1930- cu ilədək ləğv olunmamışdı ki, Azərbaycan SSR siyasi idarəsi orqanları tərəfindən banditizmə qarşı fəal mübarizə aparılmamışdı. Mən bu nəticəyə ona görə gəlirəm ki, 1930-31-ci illərdən sonra həmin cinayətkar dəstələr cəmi bir neçə ayın ərzində ləğv olundu, - siyasi idarənin 1930- 31-ci illərə qədər də mövcud olan qüvvəsi ilə. Əgər 1930-31-ci illərədək cinayətkar qrupların ləğv edilməsi üçün heç bir tədbir görülmürdüsə, 1930-31-ci illərdə həmin dəstələrin üzə çıxarılması təcrübəsi geniş yayıldı. Bu da çox hallarda Sovet hökümətinin ziyanına oldu. Üzə çıxarılan, bir növ qanuniləşdirilən banditlər əhalini daha gizli yox, açıq-aşkar qarət etməyə və öldürməyə başladılar, siyasi idarənin onlara heç bir qadağa qoymamasından, nəzarət etməməsindən istifadə etdilər. Banditlərin üzə çıxarılması yalnız Bağırovun göstərişi, icazəsi və sanksiyası əsasında həyata keçirilirdi. Üzə çıxarılan dəstələrə silah, hərbi sursat, onların siyasi idarənin zərbəçi dəstəsinə aidliyi barədə sənəd verilirdi. Bu sənədlərdən istifadə edən banditlər respublikanın bütün ərazisində sərbəst hərəkət edirdilər. Üzə çıxmış banditlərin çoxusu banditizmə qarşı mübarizədə siyasi idarə orqanlarına heç bir yardım etmirdilər, əksinə, açıq-aşkar qətl və qarətlə məşğul olurdular. Belə ki, Pirverdinin dəstəsindən bandit Patavalı Hüseyn və Mədət üzə çıxarılmışdı. Onlar 1930-cu ildən sonra da adam öldürməklə məşğul olmaqda davam edirdilər. Xaçbulaq kəndində onlar kəndlilərdən Seyid Muradı və Rüstəmi qətlə yetirdilər, bunun üçün heç bir cəza almadılar, nəticədə yenidən bandaya qaytardılar. Həmin banditlər bir dəfə üzə çıxarıldıqlarına və sovet Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|