27
İlah
–
könüllərin sonsuz bir sevgi, sayğı rica və qorxu ilə Allaha yönəldiyi, tapınaraq
sığındığı haqq ilah ancaq Allahdır»
88
. Hənəfi məzhəbinin imamlarından İbn Əbil İzz
əl-Hənəfi
–
rahmatullahi aleyhi
–
deyir ki: «Bil ki, Tövhid bütün Peyğəmbərlərin ilk
dəvətidir, yolun ilk mənzilidir. Qulu Allaha yaxınlaşdıran ən mühüm amildir. Buna
görə də qula ilk fərz olan Allahdan başqa ilah olmadığına şəhadət etməkdir. Tövhid bir
kimsənin ilk olaraq İslama girdiyi və onunla son olaraq dünyadan ayrılaraq axirətə
köçdüyü bir şeydir. Yolun əvvəlində də, sonunda da qula mütləq şəkildə lazım
olandır»
89
. Şeyx AbdulƏziz ən-Nəsir ər-Rəşid
–
rahmatullahi aleyhi
–
deyir ki: «İstər
Peyğəmbr
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
olsun, istər onun peyğəmbər qardaşları olsun
–
Allahın salamı onların üzərinə olsun
–
insanlara təbliğ etdikləri şeylərin ən böyüyü
və ən ucası: «Allahın birliyinə və heç bir şeyi Ona şərik qoşmadan yalnız Allaha ibadət
etmək, Allahı isim, sifət və felləri ilə oxşarsız və bənzərsiz Rəbb olaraq tanımağa
dəvətdən ibarət olmuşdur. Bu da bütün Peyğəmbərlərin dəvətinin açarı, İlahi dəvətin
təməli və özüdür»
90
. Şeyx Muhəmməd b. AbdulVəhhab
–
rahmatullahi aleyhi
–
deyir
ki: «Allah elçilər göndərib, kitablar nazil etməsi ancaq Tövhidin və Tövhidlə əlaqəli
bəyanı və təbliği üçündir: «Biz hər ümmətə Allaha ibadət edin, Tağutdan çəkinin
deyə Pəyğəmbər göndərmişdik. Onların bir qismini Allah doğru yola yönəltmiş, bir
qismi isə haqq yolundan azmalı olmuşdur. (Ey müşrüklər) yer üzündə dolaşıb görün
ki, (Peyğəmbərləri) yalançı hesab edənlərin axırı necə oldu». (ən-Nəhl 36). «Mən
cinləri və insanları yalnız Mənə ibadət etsinlər deyə yaratdım». (əz-Zariyat 56). Şeyx
Saleh əl-Bəlihi
–
rahmatullahi aleyhi
–
deyir ki: «Bilindiyi kimi Nəbilərin və
Rəsulların sayı haqqında: «Nəbilər
124 mindir, Rəsullar da
313 dür» deyə bir xəbər
varid olmuşdur. Bu Nəbi və Rəsulların hamısı Allahı birləməyə, hər baxımdan Onu bir
bilib yalnız və yalnız Ona ibadət etməyə çağırmışlar»
91
. Şeyx Muhəmməd əl-Useymin
–
rahmatullahi aleyhi
–
yə: «Qula ilk fərz olan nədir? deyə sual verildikdə o, deyir ki:
«Bütün qullara ilk fərz olan Allahı tövhid etmələri və bu
Tövhid ilə birlikdə
Muhəmməd - sallallahu aleyhi və səlləm
–
in Allahın elçisi olduğuna şəhadət etməkdir.
Ancaq belə bir tövhid ilə, bu tövhidə şəhadət etmək şərtilə əməl və ibadətlər Allahın
dərgahında qəbul edilir»
92
.
Məkkə dövrünün müşrükləri bilirdilər ki, hər bir şeyi yoxdan var edən, ruzi verən,
öldürən, dirildən, tədbir edən uca və böyük olan Allahdır. «De ki, sizə göylərdən və
yerdən ruzi verən kimdir, qulaqlara və gözlərə sahib olan kimdir, ölüdən diri, diridən
də ölü çıxaran kimdir, hər işi düzüb qoşan səhmana salan kimdir. Onlar Allahdır
deyəcəklər. Bəs onda Allahdan qorxmursunuz? O, sizin həqiqi Rəbbiniz olan
Allahdır. Haqdan sonra ancaq azmaq gəlir. Elə isə necə üz döndərir-siniz?». (Yunus
31-32). «De ki, əgər bilirsinizsə bu yer və yer üzərində olanlar kimindir? Onlar
mütləq Allahındır. Sən de ki, bəs elə isə düşünmürsüz. De ki, yeddi göyün Rəbbi və
böyük əzəmətli ərşin sahibi kimdir? Müşriklər «mütləq Allahındır» deyə cavab
verəcəklər. Onda sən de ki, bəs elə isə qorxmursunuz?. De ki, əgər bilirsinizsə hər
şeyin hökmü əlində olan, himayə edən, amma özünün himayəyə ehtiyacı olmayan
kimdir? Onlar Allahındır deyə cavab verəcəklər. Bəs elə isə nə üçün qaçırsınız?».
(əl-Muminun 84-89).
88
Fətva 1/135.
89
Şərhu Əqidətul Təhaviyyə 1/21-23.
90
Tənbihatus Sunniyyə s. 33.
91
Əqidətul Muslimin 1/248.
92
Məcmuu Fətava 2/22.
28
Gördüyünüz kimi, bu şeyləri müşriklər də belə rədd etmirdilər. Lakin onlar
Lə İləhə
İlləllah kəlməsinin nə məna ifadə etdiyini başa düşüb:
«Əcəba o, ilahların hamısını
bir ilahmı edir. Bu doğurdan da, çox təəccüblü bir şeydir. Onların əyanları çıxıb
gedərək belə dedilər: Gedin öz ilahlarınıza (ibadətdə) möhkəm olun». (Sad 5-6).
Müşriklər, hətta cahillər də bu sözün həqiqi mənasını bilirdilər. Özünün müsəlman
olduğunu irəli sürən, müşriklərin, cahillərin bu kəlməni ondan daha yaxşı başa
düşdüklərini bildikdən sonra özünə müsəlman deyən insana heyrət edilir. Hətta bu
insan etiqad etmədən sadəcə bu sözü hərflərlə tələffüz etməklə işin bitdiyini zənn edir.
Lə İləhə İlləllahin mənasını müşriklərin və cahillərin ondan daha yaxşı bildiyi
kimsədə xeyir yoxdur.
Kimisi də bu kəlmədə məqsəd yalnız Rububiyyət tövhidi olduğunu, yəni Allahdan
başqa yaradıcı, ruzi verən olmadığına inanmaq olduğunu zənn edirlər.
Lakin bu belə deyil, Tövhid həm qəlb, həm dil, həm də əməl ilə olması
qaçınılmazdır. Əgər bir kimsə Tövhidi bilməklə əməl etməzsə, o kimsə Firon, İblis və
s. bənzəri kimi bir kafirdir. Çünkü qəlbin Tövhidinin arxasından söz və əməl ilə
Tövhid gəlir. Əgər bir kimsə qəlbi ilə Tövhid edərsə, lakin Allaha söz və əməlləri ilə
Tövhid etməyəcək olursa, bu kişi haqqı kəsin olaraq bilməklə batil üzərinə israr və
inadkarlıq edən kimsədir. «Möcüzələrimizin həqiqiliyinə daxilən əmin olduqları
halda, haqsız yerə və təkəbbürlük üzündən onları inkar etdilər. Bir gör fitnə-fəsad
törədənlərin axırı necə oldu?». (ən-Nəml 14). Musa da ona: «Sən bunların məhz
göylərin və yerin Rəbbi tərəfindən açıq-aşkar möcüzə olaraq endirildiyini, sözsüz ki,
bilirsən. Mən isə, ey Firon, səni artıq məhv olmuş zənn edirəm». (əl-İsra 102).
Onlara görə ilah istər rəsul, cin, övliya, seyyid, ağac, daş, qəbir və s. olsun, şəfa,
övlad diləmək, ruzi istəmək və s. məqsədlər üçün yönəldilmiş şeydir.
Bəziləri hətta İnstituta girmək, öz övladlarını evləndirmək üçün və s. boş-boş və
faydasız şeylərlə müraciət edirlər. Baxın: Allah bizi Qurani-Kərimdə daima bu
kəlməyə tərəf gəlməyimizi, ona sarılmağımızı və bu ayələrdə ağıl, hikmət sahibləri
üçün ibrətlər, faydalar olduğunu buyurur: Bu Tövhidin təməl qaydalarındandır. Onun
bənzəri heç bir şey yoxdur: «Ona bənzər heç bir şey yoxdur». (əş-Şura 11) deyə etiqad
edilir.
O, yaratdıqlarından heç birinə bənzəməz. Yaratdıqlarından da heç biri ona nə
zatında, nə felində, nə ismində, nə sifətində, nə də hüququnda bənzəməz. Heç bir şey
ona güc çatdırıb onu aciz buraxmaz. O, dilədiyi hər şeyi etməyə qadirdir. «Bir şeyi
istədiyi zaman Allahın buyurduğu ona ancaq: «OL!» deməkdir. O da dərhal olar».
(Yasin 82).
Heç bir şey ona zor gələ bilməz. Heç bir şey də onu gücündən qoya bilməz.
«Göylərdə və yerdə Allahı aciz edə biləcək heç bir şey yoxdur». (Fatir 44).
Bu onun qüdrətinin kamilliyindəndir. Nəyi dilərsə, o, olmuşdur, nəyi də
diləməmişsə, o, olmamışdır. Bu da onun Rububiyyətinin kamil-liyindəndir. Ondan
başqa ilah yoxdur kəlməsi - Tövhid budur. Bütün Rəsulların çağırışı da budur. «Biz hər
ümmətə Allaha ibadət edin, Tağutdan çəkinin deyə Pəyğəmbər göndərmişdik.
Onların bir qismini Allah doğru yola yönəltmiş, bir qismi isə haqq yolundan azmalı
olmuşdur. (Ey müşrüklər) yer üzündə dolaşıb görün ki, (Peyğəmbərləri) yalançı
hesab edənlərin axırı necə oldu». (ən-Nəhl 36).
Allahdan başqa ibadət olunmağa layiq heç bir haqq ilah yoxdur deməkdir. Çünkü
yaradan, ruzi verən, hər şeyə malik də odur. Ondan başqa ibadət edilənlərə isə ancaq və