2-mavzu: urug‘-qabila va milliy dinlar reja: Qadimgi Xitoy milliy dinlari: konfutsiychilik va daosizm

D aoizm dagi taniqli shaxslar
Xuang Di - afsonaviy Xitoy hukmdori va qahramoni, Daoizm 
asoschisi hisoblanadi.
Lao Tzu - eramizdan avvalgi 6-5 asrlarda qadimgi Xitoy faylasufi. 
Daosizm asoschilaridan biri.
Chjan 
Daolin 
- 
Xan 
davridagi 
birinchi 
barqaror 
taoist 
tashkilotining asoschisi (Besh guruch lampasi).
Ge Xuan - afsonaviy Daoist, Linbao an'analariga asoslanib 
ishlagan.
Ge Xong - Xitoy daoist olimi va kimyogari, Ge Xuanning jiyani, u 
Baopu Tzuning tashqi alximiya bo'yicha entsiklopedik asarini yozgan.
Ge Chaofu - Ge Xunning katta jiyani, Lingbao maktabining 
asoschisi.
Kou Tsianji - samoviy murabbiylar maktabining islohotchisi, 
birinchi bo'lib taoizmni davlat dini deb e'lon qilishga erishgan.
Yang Xi - Daoist, Shangqing maktabining asoschisi.
Tao Xongqing - Shanqing maktabini kuchaytiruvchi Taoist 
entsiklopedisti.
27

---

Lu Dongbin - afsonaviy patriarx, Sakkiz abadiy hayotga kiritilgan.
Chen Tuan - Xitoyning jamoat fikriga ta'sir ko'rsatgan Vudang 
tog'idagi mashhur taoist.
Vang Chongyang - Quanzhen maktabining asoschisi.
Chang Sanfeng - bir necha gimnastika tizimlari, shu jumladan 
Taijiquan asoschisi hisoblangan Vudang Shanning taoisti.
Daoizm va konfutsiylik.
Daoizm o'zining harakatsizligi tushunchasi bilan an'anaviy 
ravishda suverenitet va jamiyatni targ'ib qilgan Konfutsiy diniga qarshi 
bo'lib kelgan. Ushbu qarama-qarshilik shu qadar chuqur ediki, hatto 
Yezuit missionerlari faoliyatida ham o'z aksini topdi: masalan, Matteo 
Ricchi Konfutsiy elitasi bilan yaqin aloqada bo'lgan va Taoizmni 
butparastlik amaliyoti sifatida rad etgan - uning raqibi Mishel Ruggieri 
esa Tao va Logos tushunchalari o'rtasidagi o'xshashlik tarafdori edi.
Daosizm va Buddizm
Buddizm risolalarini o'rganishda paydo bo'lgan birinchi taoist 
maktabi Lingbao maktabi edi. Uning asoschisi Ge Chaofu Buddizmdan 
beshta dunyoda qayta tug'ilish g'oyasini va kosmologiyaning juda 
soddalashtirilgan elementlarini qabul qildi. Shu bilan birga, Taoistlar 
boqiylikka erishish amaliyotidan voz kechmadilar, ammo ular abadiylik 
tushunchasini yaxshiladilar, xuddi shu erdagi tanadagi abadiy qolishning 
so'zma-so'z talqinidan voz kechdilar va samoviy odamlar uchun boshqa 
olamlarni - baxtli erlar, o'lmas orollar va boshqalami tanishtirishdi. 
Buddizmning qayta tug'ilish nazariyasi, ta'limoti karma va qasos. 
Keyinchalik Buddist unsurlar taoist maktablari bilan tanishdilar, ularda 
Buddist meditatsiya usullari ham qo'llanilgan.
Ammo Qohinlar (ruhoniylar) bu ta’limot asosiga diniy g ’oyalami 
qo’yib g ’oyat ko’p ruh va xudolarga ibodat qilishdan iborat diniy tizimni 
yaratdilar. Bu dinda Qohinlar «daos» nomi bilan ataladi. Ular uchun 
rohiblik, darveshlik qilishdan tashqari, oila qurish ham m a’n etilmaydi.
Shu tariqa daosizmda olamni boshqaruvchi uch xudolikdan iborat 
xudolar pantioni (Shan-di, Lao-tszi, Pan-gu) paydo bo’ldi. Daosizm 
dastlab yirik mulkdor xokimiyatiga qarshi b o ’lib, kambag’allar 
manfaatini himoya qiladi.
28

---

Keyinchalik esa u hukmron sinfning g ’oyaviy g ’uroliga aylanadi. 
Manjurlar sulolasi Tsin hukmronligi davrida (1644-1511) daosizm diniy 
ta’limoti inqirozga uchraydi. Hozirgi vaqtda doasizm diniga e ’tiqod 
qiluvchilar juda oz qoldi.
Daosizmning ijobiy tomoni - avlodlar xotirasini, ular-ning ruhini 
esda saqlashdir. Chunki vafot etgan avlodlar ruhiga hurmat k o ’rsatish 
kelajak m a’naviyatini ta ’minlashga xizmat qiladi.