4-iii psihologija tur indd

50
Psİkolojİ
çekirdeklerinde RNA ve DNA arttığı ve onların molekülleri bellek ve eng-
ram saklama açısında taşıyıcı oldukları tespit edilmiştir.
Örnek 2.
V. Jamesin düşünme süreçleri kalite analizi başlıklı metni (Psikoloji 
edebiyatının en büyük miraslarından biri) düşünme ve hafıza süreçleri-
nin kalitatif (nitel) analizine ait çok önemli bir yazıdır. Metni olduğu gibi 
veriyoruz:
Psikoloji açısından konuştuğumuzda, bir olgu (etken, kelime) psi-
kolojimizde mevcut, diğer etkenlerle ne kadar daha çok çağrışımı varsa, 
bu etkenin hafızaya yerleşmesi daha kolay olacaktır. Çağrışmaların her 
etkeni için bir askı ve derine battığında yüzeye çıkarılabilmesine bir yol 
olacaktır. Tüm etkenler birlikte düşüncelerimizin bütünsel dokusuna işle-
miş bir ağı oluşturmaktadırlar. Kelimelerin biribirine bağlanması aslında 
bu etkenle ilgili düşüncedir. Buradan da mekanik öğrenmenin neden kötü 
bir öğrenme yöntemi olduğu anlaşılmaktadır. Meseleler bir saat için ve sa-
dece bir gereksinim için alışılacağı zaman, (mesela not almak için) olaylar 
arasında çağrışımların oluşturulması mümkün değildir. Ezbere öğrenilen-
ler çabuk unutulur ve insana hizmet edemez. Buna karşın, aynı malzeme 
tedricen, günü gününe öğrenildiğinde, yeniden farklı kombinasyonlarda 
belirdiği zaman, farklı açılardan görüşüldüğü sırada, farklı dış etkilerle 
bağlanır. Onun hakkında daha sık düşünüldüğü zaman, bu malzeme 
aralarında birçok ilintinin bulunduğu sisteme dönüşmekte, bizim önemli 
malımız olmaktadır… Anlaşılan, ezbere öğrenmenin ahlak açısından ayıp 
olmadığı malumdur, ancak ezbere öğrenmek insana devamlı hizmet ede-
cek sağlam bilgiler temin etmez.

---

51
sağlık mesleki okullar için
BELLEK BOZUKLUKLARI
Bellek bozuklukları kantite ve kalite nitelikli olabilir.
KANTİTE BOZUKLUKLARI
1. Transitör unutkanlık
Transitör unutkanlık hem sağlıklı hem hasta insanlarda sıkça rast-
lanan bir özelliktir. Psikofizik yorgunluk esnasında veya dikkatimiz başka 
tarafa yönelik olduğu sırada, bazı olayların bir süreliğine unutulması ola-
sıldır. Psikopatolojide bu unutkanlık en çok nörotik kişilerde görülmek-
tedir.
Bu unutkanlık şekli, kuvvetli duyguların düşünme akıntısını fren-
lediği durumlarda belirir, mesela öğrenci cevap verdiği zaman öğrendiği 
dersi hatırlayamaz. Buna sınav stu-poru da denilir.
2. Amnezi
Amneziler geçmişte meydana gelen bazı olayların tamamen ya da 
kısmen unutulması demektir. Nedenlerine göre organik ve psikojen, unut-
kanlığa göre de retrograd ve anterograd tipinden olabilirler.
A. Organik amneziler
 beyin dokusunda meydana gelen geçici ya da 
daimi hasar neticesinde meydana gelir. 
a)
  Retrograd  amnezilerde, bilinç kaybedilmeden önceki dönem 
unutulur. Unutkanlık süresi beyinde meydana gelen hasarın ağırlığına 
bağlıdır. Sıradan beyin sarsıntısında unutkanlık kazadan önceki kısa dö-
neme aittir. Bu tür amnezi kazanın algı kaydetme sürecini zedelediği ve 
engramların meydana gelmesini engellediğini göstermektedir.
Örneğin adamın biri işe giderken trafik kazası geçirir, bu arada ba-
şından darbe alır ve beyin sarsıntısı geçirir. Kendisine geldiği zaman tra-
fik kazasını hatırlamaz, nasıl meydana geldiğini, kazadan önceki olayları, 
bazan ise çok daha eski olayları da hatırlayamaz. Kazadan hemen önceki 
bellek en çok silinir.
b)
  Anterograd  amneziler beyinde hasarın meydana gelmesinden 
sonra kimi tecrübelerin unutulması demektir.
Örneğin, hasta kazadan sonra kendisine gelir ama daha sonra bi-
lincin döndüğü ilk andan tamamen aymasına kadarki olayları hatırlamaz.

---

52
Psİkolojİ
B. Psikojen amneziler
 savunma psikoloji mekanizmaların netice-
sidir (bilinç altına bastırmak). Kişi bu şekilde kendisini hoş olmayan bazı 
yaşantılardan korumaktadır. Bu amneziler genelde histerik kişilerde gö-
rüldüğü için, histerik amneziler olarak da bilinirler.
Organik retrograd amnezilerin büyük önemi vardır, çünkü genel-
de trafik kazaları, kavgalar veya diğer olaylar sırasında meydana gelirler. 
Anterograd amnezilerde, hastanın organik amnezyona neden olan olay-
dan hemen sonra, hasardan hemen önce veya hemen sonra meydana gelen 
bazı olayları hatırlaması, daha sonra, bir iki gün sonra ise, ne olayı ne de 
kaza zamanını hatırlamaması karakteristiktir. Tıbbi açıdan anterograd am-
nezi, kazadan hemen sonra yaşanan yüksek psikolojik basınç ile açıklan-
maktadır. Daha sonra bilincin toparlanmasından sonra, belli bir döneme 
ait bellek kısmen ya da tamamen silinmektedir.
4.Hipermneziyonlar
Öznenin duygusal olarak bağlı olduğu kimi yaşantıların hatırlanma-
sı yeteneğidir. Hipermnezi daha yüksek zekâ demek değildir, çünkü buna 
oligofrenide de rastlayabiliriz. İnsanın hayati fonksiyonları tehlikede oldu-
ğu, yüksek hararet, kimi aktif psikolojik maddelerin etkisi (amfetamin vb) 
etkisi altında görülür. Yaşlı kişilerde geçmişte meydana gelenlerin norma-
lin üzerinde hatırlanması (mesela çocukluk çağında olagelenler), hipnoz 
altında görülen rüya esnasında yaşananlar, özellikle hayati tehlike atlatan 
kişilerde görülür. Örneğin boğulmakta olan kişilerde kısa bir zaman dilimi 
içerisinde tüm hayatını film şeridi gibi geçmektedir.
KALİTATİF BOZUKLUKLAR
1. Tamamlanan değişen bellek
Belirli durumlarda, dış etkiler ya da delüziv fikirlerin etkisi altında 
bellek değişebilir. Bu bozukluk “sahte bellek” veya “bellek illüzyonu” ola-
rak adlandırılır. Mesela depresyona düşen bir hasta hayatı boyunca hata 
işlediğini, yaptığı her şeyin şerefsiz, “yanlış” ve “hatalı” olduğunu söyler. 
Afekt belleğin en büyük sahtekarıdır. Bazı kişiye karşı duyulan duygusal 
yakınlık dolayısıyla onun eksikliklerini göremeyiz.

---