6-Yunan Rönesansı
Yüklə 172,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Profesör Donald Kagan
- Öğrenci
- 6. Bölüm : Son Sözler ve Uygun Yorumlar Hakkında Eleştiriler
13
bulmuş değil. Geleneksel yanıt, aslında, arkadaki adamların öndeki sıraları etkiliyor, arkadan güç veriyor olması; arkadan verilen güçle öndekilerin hız kazanarak düşman sıralarına saldırabilmeleridir. Bununla ilgili olarak bir sürü sorun görebilirsiniz. Neden ortadakiler ezilmiyordu? Bu konu hakkında doğru düzgün bir yanıt yok. Geleneksel yanıtın bir parçası olan ve aslında çok önemli ve çok tartışılan olasılık, ordunun bir savaş tekniği, yani bir kanadın öbür kanadı büyük bir kuvvetle itiyor olmasıdır. Yunanca buna othismos denmekteydi ve eğer başarılı olmuşsa, öndeki sıralardaki adamlar düşmüş oluyordu. Bu böyle oluyordu ise, bununla uğraşmamız gerekmekte. Bu durumu eleştirenler, olasılığı konusundaki kuşkularını yani olamayacağını dile getirirler.
Düzenin derinliğiyle ilgili bir başka özellik de, aslında buradaki zavallı kurbanımızdır. Eğer onu çoğaltırsak, arkadaki sıraların büyük bir derinlik oluşturmasını isteriz, açılan boşluğu doldurabilmek için ve phalanksı kuvvetlendirebilmek için; böylece kayıplara karşın düzen bozulmamış oluyordu; bu da bana aslında anlamlı gelmekte. Ama yine de, bu adamların bu şartlarda nasıl savaştığını düşünemiyorum. Canlandıramıyorum. Ne yazık ki artık insanları deney için öldürebilmemiz mümkün değil ve bunun nasıl çalıştığını görebilmemizin de olası değil. Ama bu bana bir derecede mantıklı geliyor. Phalanksın mekanizması hakkında başka bir şey var mıydı? Evet?
Bir ordu başkasının topraklarına saldırdığında, işte böyle, ne zaman savaşın olacağı ve nerede olacağı belli olur. Yani, bu yaz olacak savaş, çünkü biz geliyoruz ve hatta, bu hafta olacak, belki de yarın, eğer kaçmazsanız. Şimdi, ben buğday tarlarına doğru, tam hasattan önce yürüyorum; bu durumda, insanların topraklarını korumaları gerekmekte. Eğer hasadı biz kesersek, bu kış yiyecek bir şeyiniz kalmayacak. Buğdayla aramıza giriyorsunuz diyorlar. Saldırganların beklentisi, saldırdıkları topraklardaki düşmanların karşılık vermeleriydi ve bu da savaşın ne zaman nasıl olacağını göstermekteydi. Evet?
düşünmek zor aslında. Tahminim bu, ama tabii kimse tam olarak bilemez. Sanıyorum ki tahmin edebilirsiniz, bir kaç saat kadar sürüyordu. Söyleyebilmek iyi olurdu aslında, savaş kaç saat sürerdi. Birkaç saat, çünkü burada sadece bir çarpışma vardı; bir taraf öbür tarafı yenecekti ve bu da bildiğimiz kadarı. Bunlar, erken dönemler aslında, daha sonra Peloponessos Savaşına geldiğimizde birçok şeyin tamamen değişmiş olduğunu göreceğiz savaş konusunda, ama buydu iste bu dönemin standarttı. Evet?
14
Öğrenci: Bu bana bir veya iki saat süren bir çarpışma için çok az bir sayı gibi geliyor.
kadar pek fazla ölüm olmuyordu. Kendilerini bu şekilde korudukları takdirde senin fazla adam öldürme şansın olmuyordu. Tahminimce ölülerin çoğu savaşçılar kaçarken oluyordu ve bundan dolayı bu yüzde mantıklı geliyor bana.
herhalde ihtiyarları istemezlerdi. Aslında savaşçıların kaç yaşlarında olduklar güzel bir soru. En yaygını, en gençleri 20 ve en yaşlıları 45 civarlarındaydı herhalde, ama bu devletlerde 60 yaşına gelene kadar herkesin askeri sorumlulukları devam ediyordu. Bu denli yaşlıları arkalara koyduklarını düşünebilirsiniz, ama savaşçıların büyük çoğunluğu 20 ve 45 arasındaydı herhalde. Tamam, yani önlerde yaşlıların olmadığını tahmin ediyorum. Kesin kuvvetli adamaları öne koymak isterdiniz; herhalde ön sıranın hemen kırılmasını istemezdiniz. Ön sıralara bakarsak, gençler daha yaşlılardan fiziksel olarak çok daha dinç ve kuvvetliydi. Herhalde en gençleri de en önde istemezdiniz, çünkü burada isteyeceğiniz önemli bir şey daha var, o da deneyim. Burada bunu daha önce yaşamış, savaşmış, sağ kalmış ve dolayısıyla dayanabileceğiniz, korkup kaçmayacağından emin olacağınız adamlara ihtiyacınız var, daha önce böyle bir şey yaşamamış genç ve acemi askerlere değil. Burada tamamen kendi tahminlerime dayanarak diyebilirim ki, buradaki savaşçılar herhalde 25 ve 35 yaşları arasındaydı, yani öndeki iki üç sıradakiler ve bunların arkasında daha genç olanları vardı, ve belki de en yaşlıları en arkaya koyuyorlardı. Ama belki de en arkadakiler de genç askerler içeriyordu, ne de olsa hemen dönüp kaçmaları istenmiyordu. Buradaki soru etkin olan unsurlar ve nedenleri aslında. Bu konudaki fikirlerim bunlar. Evet?
4. yüzyıla geldiğinizde ve insanlar bir sürü yeni ve yaratıcı şey yapmaya başladığında, Leuktra’da Boitia ordusunun sol kanadı 50 adam kadar derinlikte olduğunu biliyoruz. Şimdi, bununla ne yapacaksınız? Ama bu bir gerçek. Daha önceleri, derin kanatlar oluşturup çok şey yapmak isteyenler olmuştu, ama eğer, geriye, 600 -‐ 650’lere, 15
zannedersem bu derinlik elde kaç asker olduğuyla doğrudan bağlantılıydı. Phalanksınızı olabildiğince derin kurgulardınız, ama önce genişliği oturtmanız gerekmekteydi. Evet? Öğrenci: Kazananlar geriye kalan savaşçıları öldürüyor muydu, yoksa bunları geri mi veriyorlardı?
kalmış olan kaybeden askerleri öldürüyor muydu? Bu değişebilir. Yakalayabilirlerdi. Yakalamaları için bir neden de vardı. Bunlar için fidye istenebilirdi. Dolayısıyla öldürmek yerine yakalamak için iyi bir neden vardı. Ama öbür taraftan, bu tür bir savaşta savaşan askerlerin sinirlilik, yani kızgınlık derecelerinin aşırı olduğunu düşünmemiz gerekir; biraz önce bu adamlar yanınızdaki arkadaşınızı öldürdü. Burada dolayısıyla kendinden geçmiş bir vahşet söz konusu, ama savaşın baştan bu şekilde var sayıldığını sanmıyorum. Amacına erişmek için yeterli sayıda adam öldürüyorsun ve, hala mantığın yerinde ise, kalanları esir olarak ele geçiriyorsun. Durumun böyle olduğunu tahmin ediyorum. Evet?
Oğlum, eğer saldırabiliyorlarsa saldıracaklar. Burada zorluk, eğer sol kanadı ele alırsak, buraya getirip buradaki adama saldırmak, bu durumda iki şeyden biri söz konusu oluyordu. Ya kendinle ordunun geri kalanı arasında bir boşluk yaratırsın, ki bu durumda birileri seni fena halde öldürülecek; ya da, çok yakında kaçmaya başlayacaksın veya ordunun geri kalanına durumu anlatırsın: “Herkes buraya gelsin.” Ama bu durumda yine de saldırıya açık bir boşluk bırakmış oluyorsun. Bu olasılığı bu şekilde engelleyebilirsin, ama bunun olduğunu pek göremiyoruz. Evet ? Öğrenci: Onları daha sinsi saldırılar yapmaktan uzak tutan Yunan gururu ve görgüsü müydü aslında?
biliyoruz ki daha sonra, Peloponessos Savaşında insanlar akla gelebilecek her şeyi yapmışlar. Daha önce kanunlar ne ise, Peloponessos Savaşı döneminde ortadan kalkmış. Eğer yapabiliyorsa insanların kaçındığı hiç bir “kötü” hile yok. Ama daha önce de yapmış olmalılardı. Ciddiyseniz, kazanmak için her şeyi yaparsınız, ama gereksinimden erdem çıkartmış olurdunuz. İki ordunun karşı karşıya geldiği düz bir alandaki savaş ortamında hile hurda yapmak zor olurdu, bu durumda, ‘gururuyla savaşmayan herkes korkaktır,’ demek tabii daha kolay oluyordu. Hatta, daha sonra Romalı bir yazar, Euboia’da İ.Ö. 8. yüzyılın başlarında, bazı devletler arasında fırlatılan silahlar korkakça olduğundan kullanılmaması hakkında bir anlaşma imzalandığından bahseder. Tek düzgün savaş adam adama, kalkan kalkana, göğüs göğse yapılandır ve diğer herkes korkaktır. Tahminimce bu kavram, – gerçek ne olursa olsun, hikayeler devamlı anlatılırdı ve adam adama savaş, doğru kabul edileniydi; diğer her şey şüpheyle karşılanmaktaydı. Tamam,
16
çok teşekkür ederim hoplitler. Hoplitlere alkış lütfen.
Bir kaç ayrıntı daha. Durum şöyle başladığını anımsayın: İki taraf açık bir alanda karşı karşıya gelir, tahminen sabah saatlerinde. Her bir taraf adaklar adar ve tanrılarından savaş sırasında yardım ister, hatta taraflar bazen kazanacaklarına dair kehanet beklentisindedir. Kahvaltı eder, içer ve elimizdeki verilerden bildiğimiz, paion adı verilen bir savaş şarkısıyla ilerlemeye başlarlar. Müzik olmasa da elimizde sözler var. Bu şekilde savaşa gitmek iyi mi sizce? Bana iyi geliyor doğrusu. Ve savaş başlar. Size başını ve sonunu anlattım. Phalanks başka herhangi bir piyade ordusuna karşı savaşınca, phalanks kazanırdı; Yunanlıların başkalarına karşı savaşlarda hep bu sonuç alınmıştır, Yunanlıların hep phalanksı vardı ve hiç savaş kaybetmiyorlardı.
Sonuç olarak, tahminen İ.Ö. 2. yüzyılda, Makedonia’lı kral Philippos, Romalı lejyonlara karşı phalanksıyla savaştığında, lejyonlar kazanmıştı. Ama tahminen lejyonlar her savaşı rahatlıkla kazanamıyorlardı. Burada otomatik olan hiç bir şey yoktu. Phalanks başarısı o kadar üstündü ki, Pers Kralı savaşlarında ordu istihdam ediyordu ve özellikle Yunan
Peloponessos Savaşları bitince, Peloponessos’tan 10.000 emektarı istihdam eder, çünkü 10 000 Yunanlı hoplit ile kendisinin Pers İmparatorluğu’nu ele geçireceğine ve kral olacağına inanmıştı, sayılar muhteşem olsa da… Bu Yunanlılar 1500 mil (2500 km) yürüyerek Pers İmparatorluğu’nun göbeğine, Babylon’a kadar gidip, Pers Kralı’nın ordusuyla çarpışarak Pers Kralı’nı yenmişti. Ancak onları buralara kadar getiren kral savaş sırasında öldüğü için zaferleri anlamsız kılınmıştı, çünkü tüm amaç prensin kral olabilmesiydi. Bu Ksenophon’un Anabasis’inde (Onbinlerin Dönüşü’nde) 10 000 Yunanlının nasıl 1500 mil yürüyerek yurtlarına geri döndüğü anlatılır.
Tartışmanın öbür tarafı hakkında da bir şey söylemek istiyorum. Kendisi geleneksel anlatımlara karşı sav sunmuş en meşhur araştırmacılardan Hans Van Wees’den size bir kısım okumak istiyorum: “Hoplitlerin ortaya çıkışı uzun bir sürecin başlangıcı olduğu kesindir. Bu dönem bir yüzyıldan fazla sürmüş, hatta iki yüzyıl kadar sürmüş olabilir ve yakın çarpışma üzerine kurgulanmış hoplit phalanks düzeniyle sonuçlanmıştır. Bu durumda, klasik hoplit oluşumunu geleneksel tartışmaların tahmin ettiği gibi uzun süreli bir askeri organizasyon olarak değil de, tarihin dört yüz yılda oluşturduğu yavaş bir gelişim sürecinde gittikçe daha yakından savaşan bir piyade oluşumu olduğu düşünülmelidir.” Bir sözünü daha okuyacağım: “Hoplit phalanksı için erken tarihi savunanlar her şeyden önce bir kanıta dayanırlar: Geç 8. yüzyılda ortaya çıkan kalkan tipi, öncekilerin aksine sert ve şiddetli oluşumda savaşabilmelerini sağlamıştır. İki yerden kavranabilir kalkan, savaşçıların birbirine yakın durarak savaşmalarına olanak sağlar. Kabullenilen savlara göre, hoplitler güreşçiler gibi düşmanlarının önünde duruyordu ve eskrimciler gibi yana dönerek değil ve kalkanlarını vücutlarına paralel tutarak, önden saldırıyordu. Ama artistik veriler hoplitlerin böyle savaşmadıklarını 17
göstermekte.” Bana sorarsanız, sorunun can alıcı noktası, bu eleştirinin odağı; aslında çok şey söylemek mümkün, odak noktası ve dayanağı, seramik betimlerini nasıl algıladığınızla bağlantılı. Bu yoruma sıcak bakmadığımı anlamışsınızdır, ama bu günlerde bu yorum çok, ama çok ciddiye alınmakta. O kadar ciddi ki, siz şanslı Yale öğrencileri! 9 ve 10 Nisan 2008’de burada olacak hoplit phalanks ve şehir devletlerinin oluşumuyla ilgili bir uluslararası konferans gerçekleştirilecek. Tipik bir Yunan karşılaşması gibi, konuşmacılar arasında Curtis Easton da olacak, belki bire bir karşılaşmalar olacak, mesela Victor Davis Hanson ve Hans Van Wees arasında. Siz de gelip katılabilirsiniz isterseniz. Gelecek derste görüşmek üzere.
[Metin sonu]
Yüklə 172,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|