7-mavzu: pisa tadqiqotini o‘tkazish va tashkil etish metodikasi reja

Hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish kompetensiyasi - tabiiy va texnologik hodisalarga oid tushunchalarni anglash, tahlil qilish va baholash. Bunda quyidagi qobiliyatlar namoyish etiladi:

Hosidalarni ilmiy jihatdan tushuntirib berish shaxsdan faktlar (fanning mazmun sohaga oid bilim), ma’lumotlar, izohlovchi fikr-mulohazalar hamda nazariyalarni yodga olish va ulardan foydalanishni talab etadi. Ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash kompetensiyasi - ilmiy tadqiqotlarni tasvirlash va baholash hamda muammolarni ilmiy asoslangan holda hal qilish yo‘llarini taklif etish. Bunda quyidagi qobiliyatlar namoyish etiladi:

Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxon shaxs o‘zini o‘rab turgan atrof-olam haqida ilmiy mushohada yuritadi. Laboratoriya yoki sinov maydonlarida olib borilgan tajriba yoki kuzatuvlar natijasida to‘plangan ma’lumotlar keyinchalik tajriba qilish orqali tekshirib ko‘riladigan bashoratlar qilishga ko‘maklashuvchi izohlovchi farazlar va modellarni shakllantirishga olib keladi. Bundan tashqari, ilm-fan biror-bir hodisaning sabab va natijasini ko‘rsatib berishda ma’lum bir tajriba ishlarini olib borish uchun asos bo‘la oladigan yaxshi tashkillashtirilgan jarayondan iborat bo‘ladi. Mazkur kompetensiya fanning mazmuniga oid, metodik hamda epistemik bilimlarni talab etadi. Maʼlumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish kompetensiyasi - turli ko‘rinishdagi ilmiy maʼlumotlar, dalillarni tahlil qilish va baholash hamda tegishli xulosalar chiqarish. Bunda quyidagi qobiliyatlar namoyish etiladi:

Darhaqiqat, ilm-fan sohasida qilingan barcha tajriba sinovlariga nisbatan mana shunday tanqidiy va shubha bilan qarash ko‘pchilik insonlar ongida olimlarning umumiy qiyofasini gavdalantiradi. Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxon bo‘lgan shaxs
tanqidiy yondashish va munozaraga kirishishdan ko‘zlangan maqsad va nima sababdan bu tushunchalar fanning o‘zagi bo‘lganini tushunib yetish bilim olishning asosiy sharti ekanini anglaydi. Bundan tashqari, u qo‘lga kiritilgan ma’lumotlar yordamida ilgari surilgan ilmiy farazlarni asoslashi va boshqa mulohazalardagi kamchiliklarni aniqlay olishi kerak bo‘ladi. Darhaqiqat, ilm-fan sohasida qilingan barcha tajriba sinovlariga nisbatan mana shunday tanqidiy va shubha bilan qarash ko‘pchilik insonlar ongida olimlarning umumiy qiyofasini gavdalantiradi. Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxon bo‘lgan shaxs tanqidiy yondashish va munozaraga kirishishdan ko‘zlangan maqsad va nima sababdan bu tushunchalar fanning o‘zagi bo‘lganini tushunib yetish bilim olishning asosiy sharti ekanini anglaydi. Bundan tashqari, u qo‘lga kiritilgan ma’lumotlar yordamida ilgari surilgan ilmiy farazlarni asoslashi va boshqa mulohazalardagi kamchiliklarni aniqlay olishi kerak bo‘ladi.