8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)
Yüklə 154,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Yaradıcı insan” və “iqtisadi insan”
lıq sferasında mühüm naliyyətlərı əldə etmiş yaradıcı şəxslor: mu- siqiçilər, rəssamlar, şairlər və s. aiddirlər. Onlar üçün individual faydalıhq yüksək fəaliyyətin davamlılığı ilə sıx əlaqəlidir. Əgər körpə erkən yaşlarından onuıı vaxtının əksər hissəsini yüksək (ali) fəaliyyət tutxırsa, onda o onun həyatında aynlmaz və vacib elemen- tə çevrilır. Sonrakı inkişafda onu yüksək təminatla təmin cdən və subyektiv olaraq rifah kimi dərk edilən yaradıcılığın yüksək xeyri- nə tez'tez seçim edir. Yaradıcı inkişafm aşağı səviyyəli insanlan yüksək (ali) fəaliyyətin tam dəyərindən institusional normamn az dərəcəsi ilo fərqlənir. Onların mühüm Ölçüdə seçimi insanı sado məmnuniyyət həcminin artmasma məcbur edən fızki impulslarla müəyyən edilir. Buna misal olaraq, ali fəaliyyətə zidd olan alkoqol içkilərinin daimi istehlakmı göstərmək olar. Bu halda individual məqsədlər cəmiyyətin məqsədləri ilə ziddiyyət təşkil edir. İnsan subyektiv faydalılığı artırır, lakin yaradıcı rifahı isə azaldır. Bu cür davramşı rasional qəbul etmək olmaz. Real həyatda insanlan inkişaf etmiş və inkişaf etməmiş hissə- lərə bölmək çətindir. Çünki, hər bir insan hər iki növün xüsusiy- yətlərinə malikdir. Fiziki impulslann güclü təsiri altında möveud olan yaradıcı insanlara tez-tez rast gəlinir. Məsəlen, çox papiros çəkən adamlar. Onlann məqsədləri ziddir. Həyatın bir məqamın- da onlar ali fəaliyyətə cəhd göstərirlərsə, digər məqamlannda isə aşağı məmnunluq gətirəıı, lakın ali iəalıyyətə mane olan fıziki tə- labatlara doğru cəhd edirlər. İnsamn məqsədlərinin ziddiyyəti ona məxsus olan eqzistensial ardıcıl sürətdə İkiyə bölünmənin əksi kimi çıxış edir. İnsamn həyatı yüksək və aşağı başlanğıclann daimi mübarizəsidır. Bu zaman yüksək başlanğıcın konkret həyat şəraitində qələbə qazanmaq hər şeydən əvvəl onlara etik norma- lann institusionallaşmış sistemlərlə müəyyən edilir. Əgər uşağm valideynləri və tərbiyəçiyələri onu aşağı məmnunluğun zərəri barədə tərbiyə etmədikdə onda böyüdükdə ona öziinə müvafiq fı- zioloji impulslan dəf etmək çətin olacaq. Yüksək fəaliyyət prose- sində insan onu müdafıə və özünüyetərlilik hissi ilə təmin edən təəssüratı oyadan təbiətlə birgəliyini pozur. Yaradıcılıq insanın digər insanlardan kənarlaşması, məsafəloşdırilma prosesidir. Bundan başqa yaradıcılıq həııı də özünün başqaları ilə bərabərsiz- liyini əks etdirməklə onlann aləminə zıdd olaıı insanm xüsusi da- xili aləmin yaradılması prosesidir. Ona görə də yaradıcıhq hər hansı pisixoloji diskomfort və narahatçılıq hissi ilə mütloq şokil- də asılıdır. Sərbəst seçim şəraitində bu vəziyyət əksər hallarda insanı ali fəaliyyətdən könüllü şəkildə imtinaya yönəldir. Bu ha- disə azadlıqdan qaçma kimi xarakterizə edilir. 5. “İqtisadi insan” və “yaradıcı insan modellərinin metodoloji əsasları növbəti bölmədə nəzərdən keçirilmişdir. Cədvəl J.3 “Yaradıcı insan” və “iqtisadi insan” N? | Aspekt İnsan İqtisadi Yaradıcı 1 Dövr Sonaye İnformasiyalı h- 2 Əmok Adi Yaradıcı 3 Qarşıhqlı əlaqolor Antaqomst İnkişaf etmiş 4 İnsan modcli Mexaniki Üzvı 5 İstiqamət Bazar Mohsuldar 6 Məqsod Malik olma Mövcudluq 7 Folsəfə İndividualizm Sosiallasma 8 Rifah Subycktiv Obycktiv JL Davranış Rasional İnstıtusional 1.4. İqtisadi informasiyanın metodu İstənilən başqa elm kimi iqtisadiyyat 2 nov - xüsusi və ümumi tədqiqat metodlarından istifadə edir. Xüsusi metodlar yalnız iqti- sadiyyatda, ümumi metodlar isə başqa elmlərdə istifado olunur. İqtisad elminin metodologiyasmın analizi üçün iqtisadiyyatm mü- asir elmlər sistemində nəzərdən keçirilməsi vacibdır. Sistemın elementlorinin qarşılıqh əlaqəsi istonilən elmin vacib tədqiqat obyektidir. Mexanika fızıkı cısimləri, kimya maddələri, biologiya canh orqanizmləri, ekologiya təbioti və cəmiyyəti, fəlsəfə mate- riyanı və idrakı və s-nin qarşılıqlı təsirini öyrənır. Əgər müxtəlif elmlərdə elementlərin qarşılıqlı təsiri oxşar xarakterə malikdirsə onda bu elmlər ümumi tədqiqat metodlanndan istifadə edirlər. Məsələn, eanlı orqanizmdə maddələrin qarşılıqlı əlaqəsi onların eansız təbiətlə qarşıhqlı əlaqəsi ilə ümumi cizgilərə malikdir. Tədqiqatm ümumi metodlardan istifadə göstərilən halda qanşıq fənnin - biokimyanın yaranmasma gətirib çıxarır* İqtisadiyyat rifahm bölgüsü və istifadəsinin yaradılması zamam baş verən təsərrüfat subyektlərinin qarşüıqlı əlaqələrini öyrənir. Belə qarşılıqlı əlaqələrin xarakteri eəmiyyətin inkişaf soviyyəsin- dən asılıdır. İbtidai dövrdə insanda bioloji xüsusıyyətlər üstünlük təşkil edirdi. Ona görə də sosial qarşılıqh əlaqələr özgənınkiləşdir- mə xarakterinə malikdir və mahiyyət etiban ilə həm orqanik (artım zamanı), həm də fıziki (əmək fəaliyyətinin birgəliyi zamanı) mad- dələr mübadiləsini təqdim edir. Sənaye dövründə qarşılıqlı olaqo- nin üstün forması əl əməyinin maddi məhsullannm mübadiiəsi olur ki, bunun hesabma da sənaye cəmiyyetində iqtisadi proseslər riyazi vasitələrin geniş istifadə olunduğu mexanika metodlan vasi- təsilə uğurlu şəkildə təsvir və tədqiq olunur. Ona görə də sənaye iqtisadiyyatı mexaniki xarakterə malikdir. Yəni, özü ilə mcxaniki iqtisadiyyatı əks etdirir. İnformasiya dövründə şəxsiyyətlərarası xarakterə malik olan təsərrüfat subyektlərinin qarşıhqh əlaqələri özü ilə xüsusi fərdler arasında yaradıcı fəaliyyətin mohsullarının informasiya mübadiləsini təqdim edir. Qarşıhqlı olaqolorin bu cür növü adətən sosioloqlar çərçivəsində Öyrənilir. Bu metodlar hesa- bına bu elm informasıya iqtisadiyyatı nəzəriyyəsindo uğurla istifa- də edilir. Ona görə də informasiya iqtisadiyyatı sosioloji xaraktcrə malikdir. Yəni, özü ilə sosioloji iqtisadiyyatı təqdim cdir. Sosioloq- larm metodlarının tətbiqi sferasmın iqtisadi clmdə geniş yayılması iqtisadiyyatın sosiallaşması admı almışdır. Bu termini elmə rus -amerkan sosioİoqu Peter Soroq daxil etmişdir. İndi isə informasiya (sosial) iqtisadiyyatmın əsas metodoloji prinsiplərini nəzərdən keçirək: Yüklə 154,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|