8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)

14.  Cəmiyyətm  sənaye  və  informasiya nəzəriyyələrində  tksər- 
vət” və  “rifahT  anlayışlarını  izah  edm.
15.  Pul  səanaye  və  informasiya  cəmıyyətlərındo  hansı  rola 
malikdir?
16.  Sənaye  və  informasiya  nəzəriyyələrində  insanın  təlabat 
konsepsiyasmı  şərh  edin.  Hansı  səbəblərə  görə  təlabatm  sənaye 
konsepsiyası  mexanistikdir?
17.  İlkin,  sənaye  və  informasiya cəmiyyətlərində  msanlararası 
qarşılıqlı  əlaqələrinin  hansı  forması  üstünlük  təşkil edir?
18.  Rəqabətin  mexaniki  modelini  göstərin.  Fərdlərin qarşılıqh 
əlaqələrinin təbii modelini  göstərin.
19.  Bazar,  məhsuldar  və  qarışıq  istiqamətli  fərdlərin  həyat 
prinsiplərini  düzgün və qısaca ifadə  edin.
20.  İctimai  həyatm  müxtəlif  sferalannda  bazar  və  məhsuldar 
istiqamətlənnin təzahürünə  aid nümunələr gösrərin.
21.  Yaradıcılığm  davamhlığı-(X)  və  pul  gəliri  -(Y)  insaııın 
məqsəd  fxmksiyasmm  arqumentləridir.  Əgər aşağıdakı  insanların 
məqsəd  funksiyası  formula  ilə  verilərsə  insanm hansı  istiqamətə 
malik olduğunu müəyyənləşdirin.
❖ X dəyişəni  iştirak etməyən;
❖ Y  dəyişəni  iştirak etməyən;
❖ Hər iki  dəyişəni  iştirak edən.
22.  “Rasional  davranış,'  və  “maksimumlaşmış  davranış”  anlayış- 
lannı  sənaye  iqtisadiyyatımn nəzəriyyəsi çərçivəsində  şərlı cdin.
23.  Azadhqdan  qaçmanm  əsas  səbəbi  nədən  ibarotdir?  Belə 
təzahürün formasına ümunələr göstərin.
24.  Ənənəvi iqtisadiyyatda hansı  səbəblərə görə riyazi  alotlor- 
dən geniş surətdə  istifadə olunur?
25.  Fexnerin  qanununu  qısa  və  düzgün  ifadə  edm.  Sizin  fikri- 
nizcə  yaradıcı  əməyin  informasiya  məhsullarmm  istehlakında 
onun irəli  sürdüyü fıkir doğrudurmu?
26.  Sənaye və  informasiya nəzəriyyələrində  mövcud olan  iqti- 
sadi  gösrəricilərin  ölçülməsinə  qarşı  yanaşmalar  bir-birindən  nə 
ilə  forqlonir?

---

II  FƏSİL.  İNFORMASİYA İQTİSADİYYATININ 
MEYDANA GƏLMƏSİ VƏ MAHİYYƏTİ
2. ].  Informasiya iqtisadiyyatmın retrospektivdə nəzəriyyasi
2.2.  İnformasiya  iqtisadiyyatının  meydana  gəlməsinin 
.  obyektiv şərtləri
2.3.  Sənayeyə qədər,  sənaye  vəpostsənaye cəmiyyətinin 
müqayisəl i xarakteristikası
2.4.  İnformasiya termininin meydana gəiməsi
2.5.  İnformasiya inqilahının mərhələləri
2.1. İnformasiya iqtisadiyyatının 
retrospektivdə nəzəriyyəsi
İnkişaf etmiş  ölkələrdə  son onillərdə  fılosoflar və  sosioloqlar, 
sonra  isə  iqtisadçılar  və  başqa  mütəxəssislər  tərəfındən  yeni  tip 
iqtisadiyyatın müxtəlif problemləri  və meylləri  aktiv öyroniiir və 
müzakirə  edilir.  Öz  nisbi  yeniliyi  (ekspertlərin  verdiyi  qiymətə 
görə  İnformasiya  İQtisadiyyatı,  hətta  triada  ölkələrində  -  ABŞ, 
Qərbi  Avropa ölkələri,  Yaponiyada  -  belə  öz  ibtidai  inkişaf rnər- 
hələsindədir) və yüksək yayım  sürəti sayəsində bu proseslər elmı 
ədəbiyyatda kompleks  işıqlandırılmamış və  işıqlandıra bılməzlər. 
Lakin bunlar hamısı müxtəlif elmlərdə  olan alimlərin diqqot mor- 
kəzinə çevrilmişlər və mövcud faktiki  məlumatların  və nozəri  el- 
mi  işlərin imkan verdiyi  dərəcədə  analizə məruz qalmışlar.  Onlar 
ən  çox  maksimal  təzahür  etdikləri  ölkələrdə  -  ABŞ-da  və  Qərbi 
Avropa dövlətlərində  öyrənilirlər.
İnformasiya iqtisadiyyatı  (İİ) nəzəriyyəsində, hazırda onun də- 
rindən  öyrənilməsinə  əhəmiyyətli  töhfə  venmş  nısbətən  az  iqti- 
sadçıya  təsadüf  etmək  olar.  Bu  sahədə  ən  çox  dərc  edilmiş  vo 
məşhur  olanlar  fılosof  və  sosioloqlar  D.Bellin,  U.Dayzardamn, 
E.Masurdanın,  O.Tofflerin,  M.Xaydeggerin,  K.Errounun,  J.Ellyu- 
lun,  K.Yaspersin işləri  dərc  edilmiş və məşhurdur.

---

İnformasiya iqtisadiyyatı salıəsmdə xarici və mılli  elmi təfəkkü- 
rün vəziyyətinin təhlili göstərir ki, onun  nəzəriyyəsinm osasiannın 
mövcud  tədqiqatianna  baxmayaraq,  minimum  iki,  Öz  araiannda 
əiaqəsi  oian  əhəmiyyətii  səbəbiərə  görə  bu  tıp  təsərrüfatın 
kompleks,  məntiqi  baxımdan əiaqəiəndirilmiş,  universal  konsepsi- 
yasının yaradıiması haqqmda danışmaq həiə tezdir.  Bırincı,  aniayı- 
şm  özü hələ  fövqaladə  dərəcədə  yenidir və öz  ilkm  təşəkkül  mor- 
hələsindədir.  İkincisi,  bütün  mövcud rəylər  sosial-iqtisadi  ınkışaf, 
siyasi  quruiuş,  mədənı  ənənəiərinin  səvıyyəsinə  göro  miiqayisə 
edilə  bilən  bir  neçə  öikənin  təcrübəsinin  öyrənıiməsi  əsasmda 
ediimişdir.  Misai  üçün  Azərbaycanda  İİ-nin  həm  bir  anlayış  kimi, 
həm  də onun nəzəri-dərki baxımmdan öz ibtidai  mərhəiəsindədir.
Bununla  beiə  hazırda  həm  İİ-ı  nəzəriyyəsində,  ham  tocrübo- 
sində  kifayət qədər inkişafa  əsasən Triada öikələrındə təsadüf et- 
mək oiar.
İİ-ı  nəzəriyyəsində  xronoioji  oiaraq  və  əsas  mərhəiəni  ayır- 
maq olar.
I.  XX  yüzilliyin  informasiya  30-50-ci  illərində:  eİmin  müxtəlif 
sahlərində  oian mütəxəssisiər tərəfmdən eim  sənayesinin sürətii  m- 
kişafi  ilə bağlı oian ictimai  istehsahn ayn-ayn aspektlərində  apanian 
tədqiqatdır.  İİ-nin  konsepsiyasmın  formaiaşması  üçün  informasiya 
iqtisadiyyatı  sahəsində işlər böyük əhəmiyyət kəsb etınişdir:
II.  60-70-ci  illər.  İİ-nın  sözün  həqiqi  mənasında  yaranması 
dövrü  və  onun bazasında postsənaye  cəmiyyətınin  foraıaiaşması: 
topianmış  faktiki  materialın  fıiosoflar  tərəfındən  dərk  ediimosi, 
yeni  hadisənin  inkişafında  mühüm  qanunauyğunluqların  və 
meyilərin üzə  çıxarılması:
III. 
80-90-cı  illər.  Yeni  tip  iqtısadiyyatın  qabaqcıi  öikələrdə 
intensiv  inkişaf dorü  və  nıüvafıq  olaraq  həm  fılosoflann,  həm  də 
iqtisadiyyatçıiann işlərinin nəşrinın artınlınası.
Fəisəfı asrektdə  It-nm nəzəriyy'əsinin inkişafında göstəriİən döv- 
riləşdiriiməsinə xüsusinin ardıcıi surətdə cəmiyyətə və ycnidən baş- 
qa,  daha yüksək səviyyədə xüsusiyə keçməsi kimi baxmaq oiar.
XX  əsrin  ortasına  qədər,  yəni  birinci  m ərhələdə  alim iər  tə- 
rəim dən  fundamentai  konsepsiyalar  əsasiandırılmışdır.  Bunlar

---