8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)

❖  Dünya  ölkələrimn  göstəricısınə  əsasən son  illərdə  İKT  sek- 
toruna  qoyulan  investisiyalarm  çəkişi  ümumi  biznes  sekto- 
runa  qoyulan  invcstisiyalarda  son  30  ıldə  10%-dən  35%-ə 
qədər yüksəlmişdır.
❖  Bu göstərici  ABŞ, Finlandiya, Avstraliyada daha yüksəkdir.
❖ ABŞ-da bu  göstəricı  1980-cı  ildə  3%  idisə,  hal  -  hazırda  bıı 
18%-ə  qədər yüksəlmişdir.
♦>  Danimarka və  İsveçdə bu göstərici 50%-i  ötmiişdür.
Patent göstəriciləri:
❖ Maksimum  həcmdə  infonnasiya  göndərə  bilən  minimum- 
laşdthrmış  statistik  meylliliyi  olan patentlər  informasiya  iq- 
tisadiyyatımn əsas resurslarındandır.
❖  Patentlərə 4  istiqamətdə baxılır:
❖  1.  Patentlərin coğrafı  yayılması;
❖ 2.  M üxtəlif ölkələrdən olan  ixtiraçıların patentləri;
♦>  3.  Arayışların verilmə  tarixləri;
♦> 4.  Patent razılaşdırma Kooperasiaysmın məlumaü;
İKT bacarıqlarının Ölçülməsi:
♦>  Ümumiyyətlə bacanqları  öiçmək çox  çətindir.
♦>  Məşğuiluğun Təsnifatımn  Beynəlxalq  standartlan,  Beynolxalq 
Əmək idarəsi, İSCO-88.mÖvcud olduğu halda İKT də məşğul- 
luq  üzrə bilikləri ölçə biiəcək beynəlxalq razıiaşma yoxdur.
♦>  Yüksək  səviyyəli  İKT bilikləri  özündə  aşağıdakı  istıqamət- 
lər üzrə  işçiləri  birləşdirir:
♦>  Kompüter sistemi  üzrə  analitiklər və  alimlər;
♦> Əməliyyat  və  sistem tədqiqatçıiarı  və  təhlilçiləri;
♦>  Proqramistlər və rəqəmsal  ıdarəedicilər;
♦>  Elektrik və  elektron texniklər;
♦>Eiektron  və  kommunikasiya  ləvazimatlarınm  təmirı  ü/ro 
mütəxəssislər.

---

21.3. Elektron  hökumət
❖ Elektron bökumətin yaradılmasının məqsədləri;
❖ İntemet vasitəsi ilə əhaliyə  rəsmi xıdmət;
❖ İnformasiya bərabərsizliyınin aradan götüriilməsı;
❖ Əhalinin davamh  maarifləndirilməsi;
❖ Əhali  ilə münasibətlərin yeni  müstəviyə keçirilməsçı;
❖ İqtisadiyyatın inkişafına nail  olmaq;
❖ Məqsədyönlü qanunlann və  siyasətin yaradılması;
❖ İdarəetmədə əhalinin fəal  iştirakı.
Dövlət müəssisələrinin avtomatlaşdırılmasımn  3  perspektivi
1.  əhali üçün nəzərdə tutulan perspektivlər;
2.  biznes  üçün  nəzərdə tutulan  perspektivlər;
3.  dövlət müəssisələri  üçün perspektivlər.
❖ Elektron  hökuməti  yaradan  təşkilatların  aşağıdakı  xüsusiy- 
yətləri olmalıdır:
1.  açıqlıq və  böyük əhatə dairəsi;
2.  istelılakçılann tələblərinə  uyğunlaşmaq arzusu;
3.  xidmətlərin inteqrasiyası;
4.  dövlət ilə biznes strukturların əməkdaşlığı.
Elektron hökümət mühiti  necə yaradılmalıdır.
\ .  əhalinin intemetə  çıxışı  güclənməlidir;
2.  özəl müəssisələr intemetlə  dövlət müəssisələri  ilə əlaqə ya- 
ratmahdır;
3.  dövlət müəssisoləri  öz səmərəliliklərini  artırınalıdırlar. 
Elektron hökümətin yaradılma mərhələləri:
1.  marketinq mərhələsi;
2.  əməliyyat mərhələsi
3.  informasiya  iqtisadiyyatının  formalaşma mərhələsi.
Elektron  hökümətin  fəaliyyəti  üçün  yeni  morhəİəyə  lazını
olan şərtlər:
1.  ixtiyarı xidmət və ya informasiya intemetdə  açıq  oimaiıdır;
2.  Veb  xidmətlər  bloklara  birləşərək  istehsalçılann  ışıniıı  sə-

---

mərəliliyini  artırmalıdır  (burada  informasiya texnologiyalarından 
istifadə olunmalıdır);
3. 
Veb  xidmətlərJə  ışləyən  zamaıı  sadəlik  və  cəlb  cdiləcok 
əsas şərt kimi götürülməlidir.
Elektron  hokümətin  fəaliyyəti  üçün  üç  cari  təşəbbüs  irəli  sü- 
rülmədir:
1.  dövlət  ınüəssiüələrinin  avtomatlaşdırılnıa  infrastrukturları 
(Elektronik Govemnıent Framework EGF)
2.  Dövlət müəssisələrinin portal (Govemment Portal)
3.  İnformasiya cəmiyyəti  (Digital Communities)-  informasiya  tcx- 
nologıyalarma əsaslanan iqtisadi inkişaf, tohsil və sosial yeniliklər
4.  İnformasiya iqtisadiyyatmm prinsiplərı.
T tıe rn f:  in lo rın a lio n   so cirty
I ı ı r u r m a l i u ı t
S o c irf\
t/
\
  Tı-chn(Jtng>
n u m ü iı  c flp itn t /
\  
y -
A   c ı ı n ı h i n a t i o n   nl  hi(«  a ı ı d   b r a i n s
E Business - 1’ransaction Types
E-  sommerce  transactions can  be  done  bctween  various parti-
es.
❖  Business-to-  bıısiness (B2B):  Both the sellers and tlıe buyers 
are busincss organızations.

---

❖ Collaborative  commerce  (c-  commerce):  In  c-  commercc, 
business partners  collaborati  elektronically.
❖ Business-to-  consumers  (B2C):  The  sellers  are  organizati- 
ons,  and the buyers  are  individuals.
❖ Consumers-to-Businesses  (C2B):  Consumers  make  known  a 
particular  need  for  a  product  or  service,  and  suppliers  com- 
pete to provİde  it.
E - Business  - Transaction Types (Continued)
E-  commrce transactions  can be done between various parties.
❖ Consumer-to-consumer  (C2C):  İndividuals  scll  products  or 
services to other  individuals.
❖ İntrabusiness  (intraorqanizational)  commerce:  An  orqaniza- 
tion  uses  EC  intemally  to  improve  its  operations.  A  special 
case is known as B2B  (Business to  its employees)
❖ Govemmen-to-citizens  via  EC  technologies:  A  govemment 
provides  services to  its  sitizes  vıa  EC techologies.
❖ Mobile commerse  (m-  commerse):  When e-commcrse  is  do- 
ne  in a wireless  environment.
Thenıe:  E- governnıent &  E governance 
eGovernment
The  nature  of eGovemment,  including  govemment  on-line,  is 
multi-faceted  and  multi-dimensional.  A  well  thought  oit  eGo- 
vemment strategy must address o f tze  elements  included below.
Govemment
Business
Citızcn
i 
Govemment  Gov.To
Gov.to Bus.
Gov.to Cit.(G2C)  !
•  Services
•  İnformation
!
J

---