А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
105
əmtəənin köhnə qiymətini bu müəyyənedici parametrin köhnə göstəricisinə bölməklə bir hissə kimi müəyyən edilir. Məsələn, yük daşıyan (yük maşını) ilə bağlı halda onun yükqaldırma gücünün hər tonunun orta qiymətini bu və ya digər məlum yük maşının modelinin qiymətini onun tonnacına bölməklə əldə etmək olar.
Lakin qiymətlərin müəyyən edilməsinə bu cür yanaşmada ancaq bir parametrin təsiri nəzərə alınır, digər parametrlərin dəyişməsinin təsirinə fikir verilmir. Buna görə də (bu cür metodu) yeni qiyməti müəyyən edilməsini), lakin ən birindi, ilkin hesablamalar üçün tətbiq edilir. Yeni qiymətin formalaşması zamanı bir neçə parametrlərin uçotu nəzərə alınması qiymətli ball metodlarında həyata keçirilir. Bu metodların mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bu və ya digər parametrlərin əmtəənin qiymətinin formalaşmasında nisbi əhəmiyyətliliyi dərəcəsi üzrə rancirovka edilir. Daha sonra isə hər bir seçilmiş parametrlərə bu əmtəənin əhəmiyyətliliyini (mahiyyətini) mütləq qiymətini əks etdirən müəyyən kəmiyyətdə ball qoyulur. Əmtəənin köhnə qiymətinin onun ball qiymətinə blərək biz birbaşa orta qiymətini əldə edirik. Birbaşa qiymətin yeni əmtəənin bal qiymətinə vuraraq yeni əmtəənin qiymətini əldə etmiş olarıq. Əmətəənin parametrlərinin qiymətləndirilməsində və rancirovka edilməsində, seçilməsində subyektivliyin kənarlaşdırılması məqsədilə onun qiymətinin hesablayaraq müəyyən edilməsi üçün bu hərəkətlər ekspert qrupları tərəfindən həyata keçirilməlidir. Qruplarda ekspertlərin sayı onların tərtibi, ekspertizanın işlənməsi metodları xüsusi ədəbiyyatda verilmiş olan, ekspertizanın aparılması nəzəriyyəsinin ümumqəbul edilmiş müddəalarına müvafiq olaraq müəyyən edilir. Əmtəənin qiyməti və onun bir neçə parametrləri arasında mövcud olan və müşahidə edilən asılılıqların nəzərə alınması ilə yeni əmtəəyə qiymətlərin analitik müəyyən edilməsi üçün reqressiya metodlarından istifadə edilir. Bu metodların mahiyyəti aşağıdakılardan ibarətdir. Artıq bir sıra istehsal edilmiş və satılmış əmtəəyə tətbiqən parametr göstəriciləri və müvafiq satış qiymətləri təsbiq edilir. Rahatlıq üçün bu qiymətlər və parametrlər cədvəli 3.2-də verilib. Bu cədvəldə k- müşahidəsinin aparıldığı əmtəələrin sayı; Q k – k əmtəəsinin qiyməti, P ck
– k əmtəəsinin c parametri. Bu parametrlərin sayı isə 4-dür. 106
Cədvəl 3.2. П 1,1
П 2,1
… П у,1 Ц 1
П 1,2
П 2,2
… П у,2 Ц 2 … … …
П 1,к П 2,к … П у,к Ц к Əmtəənin qiymətləri və müəyyənedici parametrlər arasında məlum reqressiya təhlili qaydaları üzrə analitik asılılığı müəyyən edilir. Əgər bu analitik asılılığa digər bir əmtəənin ( ) parametr göstəricilərini yerinə qoysaq, onda müqavilənin bağlanması üçün zəruri olan daşıyıcıların başlanğıcı olan qiymət müəyyən ediləcəkdir. Istehlak səmərəliliyinin uçotu məcburi şəkildə yer almalıdır. Bu zaman inisiativ (təşəbbüs) alıcıya məxsus olmalıdır. Lakin hesablama yolu ilə ancaq istehsalçının potensial alıcı lə danışıqlara başlayacağı qiymət müəyyən edilir. Müqavilə halında məsələnin gedəcəyi əmtəənin yekun qiyməti istehsalı (icraçı, satıcı) və alıcılar arasında danışıqlar nəticəsində müəyyən edilir. Razılaşdırılmış kompromiss qiymətni də razılaşdırılmış tərəflərin sorğuları arasında hansısa artanı bildirir. Yekun müqavilə qiyməti istehsalçı tərəfindən adlanan və hətta bir qayda olaraq hesablama yolu ilə müəyyən edilən ilkin səviyyədən də çox ola bilər. Bundan başqa, onu yadda saxlamaq lazımdır ki, əmtəənin qiyməti hərçənd çox vacib olsa da bağlanmış müqavilənin müddəalarından biridir. Eləcə də kreditlə satış şərti də qeyd şərtlənməlidir, əgər belə bir hal təqdim edilirsə. Qeyd şərtlənir ki, alıcı tərəfindən tələb olunan məbləğin təyin edilmiş müddətdə ödənilməməsindən sonra nə gəlir. Mümkün hərəkətlərin diapozonu çox genişdir – cərimə sanksiyalarından alıcının müqavilənin icrasından imtina etməsinə qədər.
Мцгавиля Пяракяндя алты- сатгы мцгавиляси Ямтяялярин тяжщиз мцгавиляси Дювлят ещтийаж- лары цчцн ямтяя- лярин тяжщизиня мцгавиля Контрактлашма мцгавиляси
107
Şəkil 3.13. Müqavilələrin təsnifatı. Müqavilələrin tiplərindən asılı olmayaraq (3.13 şəkil) bəzi ümumi müddəalara malik olmalıdır. Belə ki, istənilən müqavilədə məcburi qaydada qiymətdən başqa satıcıya təqdim edilən əmtəyyə hesablama qaydası qeyd şərtləndirilə bilər. Misal üçün, təchiz edilən əmtəəyə ilkin (qabaqcadan) ödəməni nəzərə tutulur ya yox, və əgər hə, onda o, qiymətin neçə faizini təşkil edəcəkdir. Alqı-satqı müqavilələri müvafiq təkliflər əsasında bağlanılır. Müqavilənin bağlanması haldatəklif oferta adlanır. Bu təklifə razılıq adlanır. Əgər bu və ya digər oferta müqavilənin əsas (əməli) şərtlərinə malikdirsə, onda müqavilə verilmiş ofertanı göndərən şəxs tərəfindən, onun istiqamətləndiyi, göndərildiyi tərəfdən akuentin əldə edilməsi anından bağlanmış hesab edilir. Hər halda müqavilənin bağlanması üçün tərəflər onun bütün əsas (əməli) şərtlərini razılaşdırmaq vacibdir. Bu cür əsaslı şərtlərə tərəflərin tam adlarından başqa- müqavilə iştirakçıları aşağıdakılar aiddir: - təchiz edilən əmtəələrin kəmiyyət və çeşidi; - müqavilənin yerinə yetirilmə (icra) müddəti; - əmtəələrin təchizat və nəqletmə qaydası; - keyfiyyət, komplektlilik, təqdim edilən variantlar, qablaşdırma və markalaşdırma; - qiymətlər, hesablama (hesablaşma) qaydası, kreditləşdirmə şərti; - məsuliyyət sanksiya, neustoyka və zəmanət. Əgər təchiz edilən əmtəənin keyfiyyətinin qanuna müvafiq olaraq həyata keçirilən yoxlama zamanıverilmiş əmtəənin bu və ya digər çatışmamazlıqları aşkar edilirsə, onda alıcı satıcıdan aşağıdakıları tələb edə bilər: - əmtəənin qiymətinin müvafiq olaraq aşağı salınması; - aşkar edilən çatışmamazlıqların razılaşdırılmış müddətə təmənnasız kənarlaşdırılması; - aşkar edilən çatışmamazlıqların kənarlaşdırılmasına öz (xüsusi) xərclərin ödənilməsi, əgər alıcı bu çatışmamazlıqları öz qüvvəsilə kənarlaşdırıbsa. Ölçüyə gəlməyən əlavə xərclər tələb edən əsaslı (əməli) çatışmamazlıqlar halında alıcı bağlanmış müqavilədən imtina etmək hüququna və artıq ödənilmiş pul məbləğinin geri qaytarılmasını tələb etməyə malikdir.
Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|