А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
140
məzsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi müvafiq istehsal üsullarını tələb edir və nəticə kimi istehsal xərclərini yüksəldir. Buna görə də yeni, daha keyfiyyətli əmtəə istehsal edən müəssisə onu bazarda yüksək qiymətə poziyalaşmağa məcburdur. Məsələ ondan ibarətdir ki, qiymətlərin bu cür yüksəlməsi yeni əmtəənin istismar keyfiyyətinin yüksəlməsinə, eləcə də onun çəkdiyi xərcləri doğruldan mənfəətlə kompensasiya edilsin. Yuxarıda qeyd olunan əyani şəkildə aşağıdakı sxemlə ilüstrasiya edilib.
4.13. Йени ямтяяляр базарында мювгеляшдирмя заманы гиймят сийасяти схеми
Ə
bazarda pozisiyalaşan əmtəəözü-özlüyündə deyil, qarşılıqlı asılı olan əmtəə assortimenti çərçivəsində (əmtəə nomenklaturası) mövcuddursa, onda müəssisənin qiymət siyasəti təkcə hər hansı əmtəə üzrə deyil, tam şəkildə bütün əmtəə nomenklaturası üzrə maksimam mənfəət əldə Йени ямтяяляр
Базара тятбиг гиймятляри Принсипжя йени ямтяяляр
Кейфиййятин диференсиаллашмыш дяйишмяси
Гиймят дяйишмяси кейфиййяти иля баьлы
Имитатор ямтяяляр «Гаймагйыьма» гиймятляри
Йцксяк тяляб сявиййяси
Гиймятя эюря тяляб еластиклийи
истещсал хяржляри йцксяк дейил истещсал хяржляри йцксяк дейил
Истещсал артымы иля хяржлярин ашаьы салынмасы
Рягиблярдя мараьын олмамасы
141
edilməsini təmin edən qiymət sisteminə arxalanmaq lazımdır. Onu nəzərə almaq lazımdır ki, bu nomenklaturaya daxil olan mtəələr hər bir əmtəənin tələb səviyyəsinə təsir edən zəruri istehsal xərclərinin göstəriciləri vasitəsilə qarşılıqlı əlaqədədirlər. Eyni bir nomenklaturada olan müxtəlif əmtəələr rəqiblərin müxtəlif əks təsirilə qarşılaşır. Əmtəə çeşidi tərkibində bazarda əmtəələrin pozisiyalaşmasının dörd müxtəlif variantını fərqləndirmək qəbul edilmişdir. Birinci hal o vaxt yer alır ki, müəssisə hər hansı bir əmtəə deyil, əmtəə çeşidi üzrə istehsal edir. Bu situasiyada verilmiş nomenklaturaya
təyin edilir. Problem ondan ibarətdir ki, alıcıların nöqteyi nəzərindən qiymətlər arasında fərq bu qiymətlərlə satılan əmtəələrin istismar keyfiyyətindəki fərqlərə müvafiq olsun. Ikinci hal o vaxt yer alır ki, nə vaxt əsas əmtəələrlə birlikdə bu və ya digər əlavə məlumatlar təklif edilir. Bu situasiyada müəssisələr əlavə məlmulatlara qiymətləri təyin etmək lazımdır. Lakin əgər «məcburi» nomilentə həddən artır əlavə məmulat daxil edirsə onda sonuncu pul qiyməti qəbul edilmə dərəcədə yüksək ola bilər ki, bu da alıcı tələbinin azalmasına gətirib çıxaracaq. Digər kənar hal (son) zəruri əlavə məlumatların çox hissəsinin ayrıca bir ödənişə əldə etmək təklifidir. Əmtəələrin baza yığımı bu halda belə demək qəbul edilmişdir ki, «asketli» çox məhdudlaşdırılmış çeşidi daxil edir. Bu zaman alıcılıq tələbi, bir çox alıcıların baza kompleksini həddən artıq çox kasıb, zəruri əlavə əmtəələrinin müstəqil alıcını – zəddən artıq ağır (yüklü) bir iş kimi qəbul etmələri nəticəsində baza kompleksinə aşağı qiymətli olmasına baxmayaraq ixtisar edilə bilər. Üçüncü hal o halda yer alır ki, nə vaxt əsas əmtəənin istifadəsi üçün zəruri olan məcburi əlavə əmtəələr ayrıca satılır və ayrıca ödəmə ilə. Burada məcburi ləvazimatlara qiymətlərin təyin edilməsi məsələsi əmələ gəlir. Bu cür situasiyalarda istehsalçılar həm əsas və həm də əlavə əmtəələrə görə əldə edilən mənfəətli minimumlaşdırılmasına can atırlar. Bu zaman əsas əmtəəyə nisbətən aşağı qiymətlər təyin edilir, əlavə zəruri əmtəələrə isə yüksək. Istehlakçı əmtəə əldə edərək bu əmtəənin istismarının bütün vaxtı ərzində zəruri əlavə əmtəələrin satıcıları üçün yüksək mənfəət etmiş edəcəklər. Buna görə də əlavə əmtəələr təklif edə bilməyən satıcılara (qiymətləri zəruri mənfəət həcmini təmin etməkdən ötrü) artırmağa məcbur olurlar.
142
Nəhayət dördüncü hal o vaxt yer alır ki, nə vaxt istehsalın artıq məhsuluna qiymətlər təyin edilir. Adətən istehsal bu aralıq məhsulu istənilən qiymətə satmağa can atır, əgər bu heç olmasa məhsulun anbara (skladirovaniem) və çatdırılması ilə bağlı əlavəxərcləri minimal şəkildə kompensasiya edirsə. Bu cür məhsulların satışından əldə edilən əlavə pul daxilolmaların istehsalçı firmaya əsas əmtəəyə qiyməti aşağı salmağa. Tələbi yüksəltməyə və öz əmtəəsini rəqabət qabiliyyətli etməyə imkan verir.
Vahid nomenklaturanı əmələ gətirən əmtəələr üçün qiymətlərin əmələgəlməsi hallarının təsnifləşdirilməsi şəkil 4.14-də verilib.
4.14. Ващид номенклатура чярчивясиндя гиймятямяляэялмя схеми
Qiymətəməlgəlmə nəzərə çarpacaq dərəcədə coğrafi regionundan uzaqlığından da asılıdır. Birincisi, bu və ya digər bazara əmtəənin çatdırılmasının dəyəri, hansı ki, ümumi xərclərə daxil ediliblər əmtəənin dəyərini əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldə bilər. Ikincisi, müxtəlif regionlarda həmin əmtəəyə tələb də müxtəlif olacaqdır. Coğrafi amili nəzərə olan qiymətəmələgəlmə sxeminin təsnifləşdirilməsi şəkil 4.15-də verilib. Onu qeyd etmək lazımdır ki, müəssisə öz üzərinə xərcləri o vaxt qəbul edilir nə vaxt, o müəyyən alıcılarla və ya regionlarla əlaqəni saxlamamağa can atırsa, və ya nə vaxt ki, o, yeni bazara daxil olmaq və ya yeni şərtlərlə (şəraitlə) ənənəvi bazarı əlində saxlamaq istəyirsə (məsələn, rəqabətin əmələgəldiyi və ya genişləndiyi hallarda). Верилмиш номенклатура чярчивясиндя гиймятямяляэялмя
Верилмиш номенклатура ямтяяляри
Мцтляг ямтяя мянсублуьу
Кюмякчи истещсал мящсуллары
Ялавя ямтяяляр Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|