А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин

 

149

• 

verilmiş  ucuzlaşdırılmış  model  köhnəlibsə  və  ya  onda 

müəyyən çatışmamazlıqlar aşkarlanıbsa, onu əldə etsin və 

ya yox; 

• 

istehsalçı-firma maliyyə çətinliklərini keçirirlər və bunları 

malik  ounan  əmtəələrin  faktiki  satışı  ilə  həll  etmək 

istəyirsə; 

• 

aşağı  salınan  qiymət  qiymətlərin  sonrakı  aşağı  salınması 

tendensiyasını    göstərir,  buna  görə  də  həmin  əmtəənin 

əldə edilməsinə tələsmək  olmaz  (dəyməz),  yaxşısı  bir  az 

gözləmək ki, o, bir qədər də aşağı düşsün. 

 

4.21. Истещлакчы тяряфиндян гиймят дяйишмясинин психолоъи гябулу 

Beləliklə,  qiymətlərin  verilmiş  (göstərilmiş)  diapozonunda 

əmtəələrin  ucuzlaşması  ona  olan  tələbin  aşağı    düşməsinə  gətirib 

çıxaracaq. 

Digər tərəfdən qiymətlərin aşağı düşməsini ənənəvi alıcı aşağıdakı 

kimi qiymətləndirə bilər: 

• 

verilmiş  əmtəə  xüsusi  əlavə  aşkar  edilmiş  istehlak 

xüsusiyyətlərinə malikdir; 

Гиймят дяйишмяляри

 

Гиймятлярин ашаьы салынмасы

 

ямтяя модели кющнялиб

 

Истещ салчынын малиййя 

чятинликляри

 

Гиймятлярин 

йцксялмяси

 

Ямтяядя нюгсан 

ашкар олунуб

 

ямтяялярин йцксяк 

кейфиййяти ашкара 

чыхарылыб

 

гиймятлярин ашаьы 

салынсачы-мейлин 

башланьыжыдыр

 

Ямтяя гыт ола биляр

 

---

 

150

• 

verilmiş əmtəə yüksək tələblə istifadə edilməyə başladı və 

onun  istifadə  olunmasına  qədər  onun  əldə  edilməsində 

tələsmək lazımdır. 

Bu  onu  bildirir  ki,    verilmiş  qiymət  diapozonunda  əmtəələrin 

bahalaşması ona olan tələbin yüksəlməsinə gətirib  çıxara bilər. 

Bu  və  ya  digər  əmtəəyə  tələbin  müvafiq  alıcının  (onun  Q-

qiymətini  nəzərə  alan)  şəkil  4.20-də  verilir.  Bu  şəkildə  Q

1

  və  Q

2

 

qiymətlərin  aşağı  və  yuxarı  psixoloci  səviyyəsidir.  D

1

  və  D

2

  isə  bu 

qiymətlərə  müvafiq  olan  tələb  səviyyəsi.    Qiymətlərin  Q

1

dən  Q

2

  yə 

qədər  dəyişməsi  diapozonunda  tələbin  dəyişməsini  müəyyən  edən 

amillər əyanilik üçün şəkil 4.21-də sxem şəklində verilib. 

Rəqiblər.  Qiymətlərə  bir  qayda  olaraq  rəqiblər  çox  diqqətlə 

izləyirlər.  Nəticə  olaraq  müəssisə  özünün  istehsal-tədarük  (satış) 

fəaliyyətində  və  qiymət    siyasətində  rəqiblərin  mümkün  fəaliyyətlərini 

nəzərə almalıdır.  Rəqiblərin qiymət dəyişmələrinə tam fikir vermələri (     

) üçün aşağıdakı şərtlərin yerinə yetirilməsi tələb olunur: 

• 

bazarda satıcıları sayı çox olmamalıdır; 

• 

satıcılar tərəfindən təklif edilən əmtəələr o qədər də fərqli 

olmayan fərqlərə malik olmalıdırlar və alıcı onlar arasında 

sərbəst şəkildə seçmək imkanına malik olmalıdır; 

• 

alıcılar  təklif  edilən  əmtəələr  və  qiymətlər  haqda  yaxşı 

məlumatlandırılmalıdırlar. 

Bu  cür  situasiya  oliqopolik  rəqabət  bazarı  üçün  xarakterikdir. 

Harada  ki,    bazarda  məhdud  sayda  satıcılar  və  çoxlu  sayda  alıcılar 

olmalıdır.  Rəqiblərdə    qiymətmələgəlmənin  təhlil  sxemi  şəkil  4.22-də 

verilib. 

Bundan  başqa  müəssisə  rəqiblərin  etdikləri  hərəkətlərinə  cavab 

olaraq özünün davranış xəttini müəyyən etməlidir. Həll variantları: 

• 

rəqiblərin  xətti ilə getmək; 

• 

rəqiblərin xəttinə fikir verməmək; 

• 

rəqiblərin xəttinə qarşı olmaq. 

Həll  seçiminin  yeniləşmiş  şəkildə  olması  üçün  aşağıdakıları 

araşdırmaq lazımdır; 

• 

öz əmtəəsinin həyat tsikli necədir; 

• 

bu  əmtəə  özünün  nomenklaturasında  mahiyyəti  nə 

qədərdir; 

---

 

151

• 

verilmiş    bazarda 

tələb əmtəənin qiymət dəyişməsinə nə qədər elastikdir; 

• 

buraxılış  həcminin  dəyişməsi  zamanı  istehsal-satış 

xərcləri necə dəyişəcəkdir; 

• 

rəqiblərin  davranışına  reallaşmış  hər  hansı  bir  digər 

imkanları mövcuddur ya yox. 

Qiymət  rəqabətinin  kəskinləşməsi  şəraitində  alıcılar  öz 

hərəkətlərini  kordinasiya  etməyə  can  atırlar.  Bu  kordinasiya  adətən 

qiymətlər haqda razılaşmanın (sazişin) bağlanmasına gəlib çıxır. Bu cür 

sazişlərin bağlanması zamanı rəqabət saxlanılır, lakin keyfiyyət, reklam 

və əmtəələrin və əmtəə qruplarının fərdiləşməsi sahəsində qarışması ilə 

digər məzmun əldə edir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.22. Rягиблярдя гиймятямяляэялмянин тящлили 

 

Qiymətlər  haqda  formal  sazişin  olmaması  hallarında  qiymət 

müharibəsi

  əmələ  gələ  bilər  –  eyni  bir  əmtəələrə  qiymətlərin  ardıcıl 

azalması prosesi. 

Диэяр мцяссисяляр щансы тядбирляри гябул етмяк истяйирляр

 

Рягиблярин гиймят дяйишмяляринин тящлили;

 

Щансы дюврдя рягиб гиймяти дяйишир

 

базарын яля кечирилмяси цчцн

 

Дяйишкян хяржлярин юдянилмяси 

 

истещсал эцжляринин йцклянмяси цчцн

 

Бцтцн гиймят ситуасийаларынын 

 

Рягиблярин гиймят дяйишмяляринин мягсяди

 

гыса 

 

Узун

 

Дяйишкян гиймятлярин тясир дюврц нежя трансформасийа олунуб

 

Артыр

 

Азалыр

 

Дяйишмялярсиз галыр

 

Диэяр мцяссисяляр щансы тядбирляри гябул етмяк истяйирляр

 

Рягиб мцхтялиф жаваб реаксийаларыны нежя гябул едир.

 

---