А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Riskin funksiyaları
158
Икинжи щалда сющбят айдын олмайан ситуасийаларда дювлят – щцгуги сявиййядя сащибкарларын фяалиййятинин мцдафиясиндян эедир. Мцвафиг мцддяалар тясяррцфат, жинайят вя ямяк ганунверижилийиня дахил едилир. Риск функсийаларынын тяснифаты шякил 5.2.-дя верилмишдир. Бцтцн дейилянляр айдын олмайан шяраитдя гярарын гябулу иля баьлы рисклярин принсипиал тяряфляриня аиддир. Базар ситуасийасынын практики жящятдян айдын олмамасы вя бунунла ялагядар гябул едилян гярарларын рисклилийи шякил 5.3.-дя верилян сябябляря эюря йарана биляр. Лакин базар ситуасийасынын, даща доьрусу тяляб вя тяклифин щягиги вя прогноз кямиййятляри арасында нисбятин, еляжя дя рягиблярин мювжудлуьунун вя фяалиййятинин дцзэцн гиймятляндирилмяси заманы да, истещсал-сатыш фяалиййятинин эедишиндя гябул едилян игтисади гярарлар щямишя ялавя рискля ялагяляндирилир.
Stimullaşdırıcı Konservativ Destruktiv Müdafiə
Dövlət müdafiəsi Tarixi-sosial müdafiə
Ir ad əl i qə ra r In no va si ya In ve st is iy a A va nt ur iz m
V ol yu nt az iz m E ht iy at f on dl ar ı S ığ or ta f on dl ar ı R is kl ər in s ığ or ta la nm as ı C in ay ət v ə m ül ki m əc əl lə ni n m üd də al ar ı C in ay ət m əs il iy yə ti nd ən a za d ol m a
159
Şə kil 5.2 Iqtisadi riskin funksiyaları
Şə kil 5.3 Bazar şəraitinin risklərin yaranması
Bu əlavə risk yanğın, sel və başqa təbii fəlakətlərin mümkünlüyü həmçinin “insan faktoru” ümumi anlayışda cəmləşdirilə bilən səbəblərlə bağlı olur. Əlavə riskin tərkib hissələri 5.4-cü şəkildə əks etdirilir.
Şəkil 5.4 Əlavə risklərin tərkib hissələri
Beləliklə, əlavə risklər hər dəfə konkret vəziyyətlərdən və bu vəziyyətlərin qiymətləndirilməsi metodlarından asılı olaraq müəyyənləşir və ya təyin edilir. Bazar şəraitinin və bu şəraitlə əlaqəli Bazar şəraitinin riskləri Kommersiya sövdələşmələrının riskliliyi Istehsalın səmərəlliyinin qeyi-müəyyənliyi Qiymətin formalaşmasındakı risklər Rəqiblərin fəaliyyətinin qeyi-müəyyənliyi
Gözlənilməz siyasi hadisələr Əlavə risklər Yanğın və başqa təbii fəlakətlərdən itki riski Daşınma zamanı yüklərin xarab və ya məhv olması riski Işçilərin ehtiyatsızlığından irəli gələn itki riski Işçilərin mümkün səhlənkarlığından risklər
Müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi riski 160
risklərin qiymətləndirilməsi müəyyənləşdirici faktorların təhlili əsasında həyata keçirilir. Bazar konyukturası üçün qeyri-daimilik – daha doğrusu, dəyişkənlik, tez-tez tərəddüdlər – daha doğrusu, dəyişmələrin qeyri- monotonluğu, qeyri-bərabərlik, ziddiyyətlilik, həmçinin əks meyllərin vəhdəti-bazar konyukturası göstəricilərinin bütün ziddiyyətində belə mövcud olan vəhdət xarakterikdir. Bazardakı şəraiti müəyyənləşdirən bütün amili bazarda daim mövcud olan və buna görə də uçotu mümkün və qeyri-daimi (kortəbii) amillərə bölünə bilər. Bazarda daim iştirak edən və fəaliyyət göstərən amillərə elmi- texniki tərəqqi, bu və başqa inhisarların mövcudluğu, dövlət tənzimlənməsi, cari inflyasiya, mövsümilik və s. aiddir. Qeyri-daimi amillərə (gözlənimləz təbii fəlakətlərdən başqa) müxtəlif növ sosial münaqişələri, siyasi böhranları və bunlara oxşar hadisələri aid etmək gərəkdir. Bazar şəraitinin təhlili və proqnozlaşdırılmasını bazar konyukturasının perspektivlərini proqnozlaşdırılma yolu ilə həyata keçirmək məqsədəuyğun hesab olunur. Bazar tsikliliyini bazar konyukturasında daimi dəyişən tərəddüdlər kimi dərk etmək qəbul olunub. Bu tərəddüdlər həm qısamüddətli, həm də uzunmüddətli ola bilər. Bazar tsiklinə yüksəliş, bum (yüksək iqstisadi konyuktura) ,resessiya (iqtisadi fəallığın aşağı səviyyəsi) fazaları aiddir. Bazar tsiklinin uzunluğu (daha doğrusu, iki qonşu tsiklin eyni fazaları arasındakı zaman müddəti) adətən üç ildən beş ilədək olur. Amma bu müddətin on il və daha çox davam etməsi halları da bəllidir. Belə hallarda “iqtisadi möcüzə” barədə danışılır. Bazar tsiklinin komponentləri 5.5.-ci şəkildə əks etdirilir. Bazar tsiklinin sadalanan komponentlərini ətraflı nəzərdən keçirək.
Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|