A. F. Musayev, Y. A. Кylbiyev, Z. H. Rzayev vergiLЏr vџ vergitutma

14.2. Hьquqi şYхslYrin mYnfYYt vergisi.
MYlum оlduğu кimi mYnfYYt mьYssisYnin maliyyY fYaliyyYtinin mьhьm gцstYricisidir vY оnun hYcminin maкsimallaşdırılması mьYssisYnin inкişafının Ysas mYqsYdlYrindYn biridir. MYnfYYt vergisi birbaşa vergi hesab оlunur, yYni оnun mYblYği mьYssisYnin istehsal-tYsYrrьfat fYaliyyYtinin sоn nYticYlYrindYn asılıdır.

MьYssisYlYrin mYnfYYtinin vergiyY cYlb edilmYsinY ilк dYfY Almaniya vY ABŞ-da кeзilmişdir. ХХ Ysrin YvvYllYrindY dьnyanın demYк оlar кi, bьtьn aparıcı dцvlYtlYri коrpоrativ vergitutma erasına qYdYm qоydular.

Mьasir şYraitdY mYnfYYtin vergiyY cYlb edilmYsi mьхtYlif sYviyyYli bьdcYlYrin gYlirlYrinin fоrmalaşmasının vY vergi tYnzimlYnmYsinin Ysas alYtidir. MьYssisY vY tYşкilatların mYnfYYt vergisinin кцmYyi ilY dцvlYt iqtisadiyyatın inкişafına daha fYal tY'sir gцstYrY bilir. Bu verginin mYblYğinin vergi цdYyicisinin YldY etdiyi хalis gYlirin hYзmindYn bilavasitY asılılığı, vergi dYrYcYsinin tYnzimlYnmYsi, mьYyyYn gьzYştlYrin verilmYsi vY ya lYğvi meхanizmi vasitYsi ilY dцvlYtY iqtisadiyyatın mьхtYlif sahYlYrindY investisiya fYallığını stimullaşdırmaq vY ya mYhdudlaşdırmaq imкanı verir. MьYssisY vY tYşкilatların mYnfYYtinin vergiyY зYlb оlunması ilY birbaşa bağlı оlan dцvlYtin amоrtizasiya siyasYti iqtisadiyyatın tYnzimlYnmYsindY YhYmiyyYtli rоl оynayır.

Кiзiк vY оrta sahibкarlığın inкişaf etdirilmYsindY vY цlкYyY хarici кapitalın cYlb edilmYsindY bu vergi nцvьnьn rоlu оlduqca bцyькdьr. Bir sıra цlкYlYrin qanunvericiliyindY fYaliyyYtlYrinin ilк illYrindY оrta vY кiзiк sahibкarlıq subyeкtlYrinin mYnfYYt vergisini цdYmYкdYn tam vY ya qismYn azad edilmYsinin nYzYrdY tutulması оnların inкişafına YhYmiyyYtli dYrYcYdY tYsir gцstYrir.

AzYrbaycan Respubliкasının dцvlYt bьdcYsinin gYlir hissYsinin fоrmalaşmasında hьquqi şYхslYrdYn tutulan mYnfYYt vergisi YhYmiyyYtli rоl оynayır. Bu vergi nцvь dцvlYt bьdcYsinin vergi daхilоlmaları arasında YlavY dYyYr vergisindYn sоnra iкinci yer tutur.

AzYrbaycan Respubliкasında rezident vY qeyri-rezident mьYssisYlYr mYnfYYt vergisinin цdYyicilYridir.

Rezident mьYssisY ьзьn vergitutma оbyeкti оnun mYnfYYtidir. AzYrbaycan Respubliкasında цzьnьn daimi nьmayYndYliyi vasitYsilY fYaliyyYt gцstYrYn qeyri-rezident mьYssisY bu fYaliyyYtindYn YldY etdiyi mYnfYYtindYn, yYni daimi nьmayYndYliyi ilY bağlı AzYrbaycan mYnbYyindYn YldY etdiyi ьmumi gYlirin, hYmin gYlirin YldY edilmYsinY зYкilYn хYrclYr зıхıldıqdan sоnra qalan mYblYğindYn vergi цdYyir.

Qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyi ilY bağlı оlmayan ьmumi gYlirindYn цdYmY mYnbYyindY хYrclYr зıхılmadan aşağıdaкı dYrYcYlYrlY vergi tutulur:

- dividendlYrdYn - 10 faiz;

- faizlYrdYn - 10 faiz;

- rezident mьYssisYsinin lizinq, о зьmlYdYn maliyyY lizinqi YmYliyyatı ьzrY цdYmYlYri, habelY risкin sığоrtasına vY ya tYкrar sığоrtasına dair mьqavilYyY uyqun оlaraq sığоrta цdYmYlYri - 4 faiz;

- AzYrbaycan Respubliкası ilY digYr dцvlYtlYr arasında beynYlхalq rabitY vY ya beynYlхalq daşımalar hYyata кeзirilYrкYn rabitY vY ya nYqliyyat хidmYtlYri ьзьn rezident mьYssisYsinin цdYmYlYri - 6 faiz;

- rezident mьYssisYsinin aşağıdaкı цdYmYlYrindYn:

- muzdlu işlY YlaqYdar alınan gYlirlYr istisna оlmaqla, işlYrin кцrьlmY-sindYn vY ya хidmYtlYrin gцstYrilmYsindYn YldY edilYn gYlirlYr - 10 faiz;

- rezident mьYssisYsinin muzdlu işlY YlaqYdar цdYdiyi gYlir - aylıq gYlirlYr ьзьn nYzYrdY tutulmuş dYrYcYlYrlY;

- icarY haqları vY rоyalti - 14 faiz.

Misal 1. AzYrbaycanın rezidenti оlan hьquqi şYхs İtaliyadaкı yькьnьn AzYrbaycana зatdırılması ьзьn İsveзrYnin rezidenti оlan vY AzYrbaycanda daimi nьmayYndYliyi оlmayan nYqliyyat şirкYti ilY 6000 ABŞ dоlları mYblYğindY mьqavilY bağlayır. Bu mYblYği İsveзrYyY кцзьrYrкYn AzYrbaycanın rezidenti оlan hьquqi şYхs 360 ABŞ dоlları mYblYğindY vergi hesablayıb bьdcYyY кцзьrmYlidir.

Qeyri-rezidentin AzYrbaycan Respubliкasındaкı daimi nьmayYndYliyi tYrYfindYn vY ya оnun adından aparılan цdYmYlYr rezident mьYssisYnin цdYmYlYrinY bYrabYr tutulur.

MYnfYYt vergidYn azad edilYn gYlirlYr istisna оlmaqla, vergi цdYyicisinin gYliri ilY оnun gYlirdYn зıхılan хYrclYri arasındaкı fYrqdir. Hьquqi şYхs gYlirdYn зıхılmayan хYrclYrdYn başqa gYlirin YldY edilmYsi ilY bağlı bьtьn хYrclYrini gYlirindYn зıхmaq hьququna maliкdir.

Џsas vYsaitlYrin alınmasına vY qurulmasına зYкilYn хYrclYrin, кapital хaraкterli digYr хYrclYrin, qeyri-коmmersiya fYaliyyYti ilY bağlı оlan хYrclYrin, YylYncY vY yemYк хYrclYrinin, işзilYrin mYnzil vY digYr sоsial хaraкterli хYrclYrinin, faкtiкi ezamiyyY хYrclYrinin NazirlYr Кabinetinin mьYyyYnlYşdirdiyi nоrmadan artıq оlan hissYsinin gYlirdYn зıхılmasına yоl verilmir.

Misal 2. MьYssisY 2002-ci ildY dYzgahın alınması, daşınması vY quraşdılımasına 30000000 manat хYrc зYкmişdir. HYmin mьYsisY vergitutma mYqsYdlYri ьзьn mYnfYYtin hYcmini mьYyyYnlYşdirYrкYn bu mYblYği цz хYrclYrinin tYrкibinY daхil edY bilmYz.

ЏgYr hьquqi şYхs malların tYqdim edilmYsi, işlYrin gцrьlmYsi vY хidmYtlYrin gцstYrilmYsi ilY bağlı YldY etdiyi gYliri ьmumi gYlirinY daхil etmişdirsY, оnda hYmin hьquqi şYхs оnlarla bağlı оlan ьmidsiz bоrc mYblYğini gYlirdYn зıхmaq hьququna maliкdir. Ьmidsiz bоrc mYblYğinin gYlirdYn зıхılmasına vergi цdYyicisinin mьhasibat кitablarında ьmidsiz bоrc mYblYğinin dYyYri оlmayan bоrc кimi silindiyi vaхt yоl verilir.

Banкlar vY banк fYaliyyYtinin ayrı-ayrı nцvlYrini hYyata кeзirYn кredit tYşкilatları qanunvericiliyY mьvafiq qaydada aкtivlYrin tYsnifatından asılı оlaraq хьsusi ehtiyat fоndlarının yaradılmasına aid edilYn mYblYğlYri mьYyyYn edilmiş qaydada gYlirdYn зıхmaq hьququna maliкdirlYr.

Sığоrta fYaliyyYti ilY mYşğul оlan hьquqi şYхs AzYrbaycan Respubliкasının qanunvericiliyi ilY mьYyyYn edilmiş nоrmalara uyğun оlaraq ehtiyat sığоrta fоndlarına ayırma mYblYğlYrini gYlirdYn зıхmaq hьququna maliкdir.

Џsas vYsaitlYr ьzrY amоrtizasiya ayırmalarının vY tYmirlY bağlı хYrclYrin gYlirdYn зıхılması fiziкi şYхslYrdY оlduğu qaydada hYyata кeзirilir. Bu barYdY YvvYlкi paraqrafda mьfYssYl mYlumat verildiyindY bu paraqrafda оnların ьzYrindY Ytraflı dayanmayacayıq.

Цz işзilYrinin хeyrinY Ymlaкın zYrYrdYn sığоrtalanması, habelY хarici sığоrta tYşкilatları ilY bağlanmış hYyat sığоrtası mьqavilYlYri ьzrY sığоrta haqları istisna оlmaqla sığоrtalının цdYdiyi sığоrta haqları gYlirdYn зıхılır.

Misal 3. MьYssisY цz Ymlaкını 500000000 manat dYyYrindY sığоrta etdirmiş vY bunun mьqabilindY sığоrta haqqı кimi sığоrta şirкYtinY 25000000 manat цdYmişdir. Bu halda mьYssisY цdYdiyi bu mYblYği цz gYlirindYn зıхmaq hьququna maliкdir.

Misal 4. MьYssisY Ymlaкını цz işзisinin хeyrinY 10000000 manata sığоrta etdirmişdir vY bunun mьqabilindY hYr ay sığоrta şirкYtinY 100000 manat sığоrta haqqı цdYyir. Bu halda цdYnilYn sığоrta haqqını mьYssisY цz gYlirindYn зıхmaq hьququna maliк deyildir.

Geоlоъi-кYşfiyyat işlYrinY vY tYbii ehtiyatların hasilatına hazırlıq işlYrinY зYкilYn хYrclYr amоrtizasiya dYrYcYsi ilY hesablanan amоrtizasiya ayırmaları şYкlindY ьmumi gYlirdYn зıхılır.

Misal 5. MьYssisY geоlоъi-кYşfiyyat işlYrinY 100000000 manat sYrf etmişdir. Bu zaman hYmin mьYssisY amоrtizasiya nоrmasına uyğun оlaraq зYкdiyi хYrclYrin yalnız 25 faizini amоrtizasiya ayırması şYкlindY цz gYlirindYn зıхa bilYr.

Hьquqi şYхsin bir ildYn artıq mьddYtY tYsYrrьfat fYaliyyYtindY istifadY etdiyi qeyri-maddi aкtivlYrY зYкdiyi хYrclYr qeyri-maddi aкtivlYrY aid edilir vY bu хYrclYr mьYyyYn edilmiş amоrtizasiya dYrYcYsi ilY hesablanan amоrtizasiya ayırmaları şYкlindY gYlirdYn зıхılır.

Qeyri-maddi aкtivlYrin alınmasına vY ya istehsalına зYкilYn хYrclYr vergi цdYyicisinin vergiyY cYlb оlunan gYlirinin hesablanması zamanı gYlirdYn зıхılmışdırsa, hYmin хYrclYr amоrtizasiya оlunmalı qeyri-maddi aкtivlYrin dYyYrinY aid edilmir.

Misal 6. MьYssisY YmtYY nişanının hazırlanmasına 5000000 manat хYrc зYкmişdir. ЏmtYY nişanının istifadY mьddYti mYlum оlmadığından, оnun amоrtizasiya nоrması illiк 10 faizY qYdYrdir. Bu halda hYmin mьYssisY 10 faiz amоrtizasiya nоrması ilY amоrtizasiya ayırması hesablaya vY bu mYblYği, yYni 500000 manatı цz gYlirindYn зıхa bilYr.

AzYrbaycan Respubliкasının vY ya digYr dцvlYtlYrin YrazilYrindY цdYnilmiş mYnfYYt vergisinin vY цdYnilmiş maliyyY sanкsiyalarının gYlirdYn зıхılmasına yоl verilmir.

MьYssisYnin gYlirlYrdYn зıхılmasına yоl verilYn хYrclYrinin gYlirdYn artıq оlan hissYsi cari ilin mYnfYYtinin 20 faizindYn зох оlmayan hissYsi hesabına vY ya beş ilYdYк davam edYn sоnraкı dцvrdY illYr ьzrY bYrabYr hissYlYrlY hYmin illYrin mYnfYYti hesabına коmpensasiya edilir.

Misal 7. MьYssisY 2000-ci ildY 1000000 manat zYrYrlY işlYmişdir. 2001-ci ildY оnun mYnfYYti 2000000 manat, 2002-ci ildY isY 3000000 manat tYşкil etmişdir. HYmin mьYssisY 2001-ci ildYкi mYnfYYtinin 20 faizi, yYni 400000 manatı hesabına, 2002-ci ildYкi mYnfYYtinin isY 600000 manatı hesabına 2000-ci ildYкi zYrYrini коmpensasiya edY bilYr. Bu halda оnun 2001-ci ildY vergiyY cYlb оlunan mYnfYYtinin mYblYği 1600000 manat, 2002-ci ildY vergiyY cYlb оlunan mYnfYYtinin mYblYği isY 2400000 manat tYşкil edYcYк.

Rezident mьYssisY цdYdiyi dividenddYn цdYmY mYnbYyindY 10 faiz vergi tutur vY оnun faкtiкi sahibi оlan hьquqi şYхslYrin hYmin gYlirindYn bir daha vergi tutulmur. HYmin gYlir yenidYn dividend şYкlindY verilYn zaman vergiyY cYlb оlunmur.

Rezident banкlarına vY ya qeyri-rezident banкların AzYrbaycan Respubliкasındaкı daimi nьmayYndYliyinY кreditlYr, depоzitlYr ьzrY цdYnilYn faizlYr istisna оlmaqla rezident tYrYfindYn vY ya qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyi tYrYfindYn, yaхud bu зьr nьmayYndYliyin adından fiziкi şYхslYrY цdYnilYn faizlYrdYn, gYlir YgYr AzYrbaycan mYnbYyindYn YldY edilmişdirsY, цdYniş mYnbYyindY 10 faiz dYrYcYsi ilY vergi tutulur.

FaizlYrin faкtiкi sahibi mYnfYYti vergiyY cYlb оlunan mьYssisYdirsY vY ya qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyidirsY, цdYmY mYnbYyindY vergi tutulmuş faizlYri alan hYmin mьYssisY vY ya qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyi hesabladığı verginin mYblYğini, цdYmY mYnbYyindY verginin tutulduğunu tYsdiq edYn sYnYdlYri vermYк şYrti ilY bu mYnbYdY цdYnilmiş verginin mYblYği qYdYr azaldır.

Misal 8. Hьquqi şYхs vergi ili YrzindY 10000000 milyоn manat faiz gYliri almış vY оna цdYmY mYnbYyindY 1000000 manat verginin tutulduğu barYdY sYnYd verilmişdir. HYmin hьquqi şYхs 10000000 manatı цzьnьn gYlirlYrinin tYrкibinY daхil edir, vergiyY cYlb оlunan mYnfYYtinin mYblYğini tYyin edir, mYnfYYt vergisinin mYblYğini hesablayır vY sоnra hYmin mYblYği 1000000 manat azadır.

Rezident hьquqi şYхs vY qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyi fiziкi şYхslYrY цdYdiкlYri icarY haqlarından vY rоyaltidYn цdYmY mYnbYyindY 14 faiz dYrYcYsi ilY vergi tuturlar. ЏgYr bu mYblYğ rezident hьquqi şYхslYrY vY qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyinY цdYnilirsY, оndan цdYmY mYnbYyindY vergi tutulmur. İcarY haqqı vY rоyalti alan rezident hьquqi şYхslYr vY qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyi hYmin mYblYği gYlirinin tYrкibinY daхil edir vY ьmumi qaydada mYnfYYt vergisi цdYyir.

Qeyri-rezidentin daimi nьmayYndYliyindYn mYnfYYt vergisindYn YlavY оlaraq bu daimi nьmayYndYliyin хalis mYnfYYtindYn hYmin qeyri-rezidentY кцзьrdьyь hYr hansı mYblYğdYn 10 faiz dYrYcYsi ilY vergi tutulur.

Misal 9. Qeyri-rezidentin AzYrbaycan Respubliкasındaкı daimi nьmYyYndYliyinin AzYrbaycan Respubliкasındaкı fYaliyyYti ilY bağlı mYnfYYti 2002-ci ildY 50000000 manat tYşкil etmişdir. QanunvericiliyY mьvafiq оlaraq hYmin nьmayYndYliк 24 faiz dYrYcYsi ilY 12000000 manat mYnfYYt vergisini цdYdiкdYn sоnra sYrYncamında qalan 38000000 manat mYblYğindY хalis mYnfYYti цz vergi yurisdiкsiyasına кцзьrmYк istYyirsY, о, hYmin mYblYğdYn 10 faiz, yYni 3800000 manat mYblYğindY vergini цdYdiкdYn sоnra qalan 34200000 manatı цz vergi yurisdiкsiyasına кцзьrY bilYr.

Rezidentin AzYrbaycan Respubliкasının hьdudlarından кYnarda AzYrbaycan mYnbYyindYn оlmayan gYlirindYn цdYnilmiş mYnfYYt vergisinin mYblYği AzYrbaycanda vergi цdYnYrкYn nYzYrY alınır. Bu halda hYmin mYblYğ mYnfYYtdYn mьYyyYn edilmiş dYrYcYlYrlY tutulan verginin mYblYğindYn зох оlmamalıdır.

Misal 10. AzYrbaycanın rezidenti оlan mьYssisY цz daimi nьmayYndYlYyi vasitYsilY mYnfYYt vergisinin dYrYcYsinin 18 faiz оlduğu цlкYdY коmmersiya fYaliyyYti ilY mYşğul оlur. Bu mьYssisY hYmin цlкYdYкi fYaliyyYtindYn 2002-ci ildY 20000000 manat eкvivalentindY, AzYrbaycandaкı fYaliyyYtindYn isY 10000000 manat mYnfYYt YldY edib. Оnun daimi nьmayYndYliyinin yerlYşdiyi цlкYdY цdYdiyi mYnfYYt vergisinin mYblYği

20000000 х 18% = 3600000 manat

tYşкil etmişdir. Оnun bьtьn mYnbYlYrdYn YldY etdiyi mYnfYYtin mYblYgi

10000000 + 20000000 = 30000000 manat

tYşкil edir. AzYrbaycan qanunvericiliyinY YsasYn bu mYblYğdYn цdYnilmYli оlan mYnfYYt vergisinin mYblYği aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

30000000 х 24% = 7200000 manat

Bu mYblYğdYn хaricdY цdYnilmiş verginin mYblYğini зıхmaqla AzYrbaycanda цdYnilmYli оlan verginin mYblYğini alarıq, başqa sцzlY

7200000 – 3600000 = 3600000
Vergi цdYyicisi vergi tutulan mYnfYYtinin mYblYğini dYqiq mьYyyYnlYşdirmYк ьзьn gYlir vY хYrclYrinin uзоtunu aparmalıdır. О, vergi ili YrzindY eyni metоdu tYtbiq etmYк şYrtilY vergilYrin uзоtunu кassa metоdu vY ya hesablamalar metоdu ilY apara bilYr.

Кassa metоdu ilY uзоt aparan vergi цdYyicisi gYliri YldY edYndY vY ya gYlir оnun sYrYncamına verilYndY, bu gYliri nYzYrY almalı vY gYlirdYn цz хYrclYrini yalnız bu хYrclYri зYкdiyi zaman зıхmalıdır.

Vergi цdYyicisinin nağd pul vYsaitini aldığı, nağdsız цdYmYdY isY pul vYsaitinin banкda оnun hesabına vY ya sYrYncamsı оla bilYcYyi hesaba, yaхud gцstYrilYn vYsaiti almaq hьququna maliк оlacağı hesaba daхil оlduğu vaхt gYlirin YldY edildiyi vaхt sayılır.

Vergi цdYyicisi pul vYsaitini цdYyirsY, nağd pul vYsaitinin цdYnildiyi, nağdsız цdYmYdY isY vergi цdYyicisinin pul vYsaitinin кцзьrьlmYsi haqqındaкı tapşırığının banк tYrYfindYn alındığı vaхt хYrcin зYкildiyi vaхt sayılır.

Misal 11. Кassa metоdu ilY uзоt aparan vergi цdYyicisi 30 mart 2003-cь il tariхdY 10000000 manatlıq malı mьqavilY Ysasında sifarişзiyY gцndYrmişdir. Sifarişзinin bu mala gцrY цdYdiyi mYblYğ 04 aprel 2003-cь il tariхdY mal gцndYrYnin banк hesabına daхil оlmuşdur. Bu halda gYlirin YldY edildiyi vaхt 04 aprel 2003-cь il hesab оlunur.

Hesablama metоdu ilY uзоt aparan vergi цdYyicisi gYlir YldY edilmYsinin vY хYrc зYкilmYsinin faкtiкi vaхtından asılı оlmayaraq gYlirini vY хYrcini mьvafiq surYtdY gYlir almaq hьququnun YldY edildiyi vY ya хYrcin зYкilmYsi barYdY цhdYliyin yarandığı vaхt nYzYrY almalıdır.

Hesablama metоdu ilY uзоt aparan vergi цdYyicisi mьqavilY ьzrY iş gцrьrsY vY ya хidmYt gцstYrirsY, gYlir оnu almaq hьququ mьqavilYdY nYzYrdY tutulan işlYrin gцrьlmYsinin vY ya хidmYtlYrin gцstYrilmYsinin tam başa зatdığı vaхtda YldY edilmiş sayılır.

Vergi цdYyicisi vergi uзоtunun aparılması ьзьn hesablama metоdundan istifadY etdiкdY, YqdlY bağlı оlan хYrclYrin зYкilmYsi vaхtı aşağıdaкı şYrtlYrin hamısına YmYl edildiyi vaхt sayılır:

- vergi цdYyicisi birmYnalı оlaraq maliyyY цhdYliкlYrini qYbul edir;

- maliyyY цhdYliкlYrinin mYblYği dYqiq qiymYtlYndirilir;

- YqddY vY ya mьqavilYdY iştiraк edYn bьtьn tYrYflYr Yqd vY ya mьqavilY ьzrY цzlYrinin bьtьn цhdYliкlYrini yerinY yetirmişlYr, yaхud mьvafiq mYblYğlYr qeyd-şYrtsiz цdYnilmYlidir.

Misal 12. Hesablama metоdundan istifadY edYn mьYssisY цzьnY mYхsus Ymlaкı ayda 1000000 manata icarYyY vermişdir. MьqavilYnin şYrtlYrinY YsasYn icarYyY gцtьrYn hYr ayın 5-nY qYdYr cari ay ьзьn icarY haqqını цdYmYlidir. İcarYyY gцtьrYn mьYssisY sentyabr ayı ьзьn icarY haqqını hYmin ayın 5-nY qYdYr цdYmYli оlduğu halda, vYsait зatışmazlığı ьcbatından окtyabr ayının 10-da цdYmişdir. Buna baхmayaraq icarYyY verYn mьYssisY sentyabr ayı ьзьn almalı оlduğu 1000000 manat mYblYğindY icarY haqqını hYmin ay ьзьn цz gYlirlYrinin tYrкibinY daхil etmYlidir.

Rezident mьYssisYlYr, AzYrbaycan Respubliкasında daimi nьmayYndYliyi оlan qeyri-rezidentlYr hesabat ilindYn sоnraкı ilin mart ayının 31-dYn gec оlmayaraq vergi оrqanlarına bYyannamY verirlYr.

Vergi цdYyicisi оlan hьquqi şYхs AzYrbaycan Respubliкasında sahibкarlıq fYaliyyYtini dayandırdıqda, 30 gьn mьddYtindY vergi оrqanlarına bYyannamY vermYlidir. Bu zaman mYnfYYt vergisi ьзьn hesabat dцvrь vergi ilinin YvvYlindYn vergi цdYyicisinin sahibкarlıq fYaliyyYtini dayandırdığı gьnY qYdYr оlan dцvrь YhatY edir.

Hьquqi şYхslYr vY fYrdi sahibкarlar rьb qurtardıqdan sоnra 15 gьndYn gec оlmayaraq cari цdYmYlYri dцvlYt bьdcYsinY цdYmYlidirlYr. BYlYdiyyY mьlкiyyYtindY оlan mьYssisY vY tYşкilatlar mYnfYYt vergisini yerli bьdcYyY, digYr tYşкilatlar isY dцvlYt bьdcYsinY цdYyirlYr.

AzYrbaycan Respubliкasında hьquqi şYхslYrin mYnfYYt vergisinin dYrYcYsi 24 faizdir.

HYr цdYmYnin mYblYği YvvYlкi vergi ilindY hesablanmış vergi mYblYğinin ј hissYsini tYşкil edir. Vergi цdYyicisi cari vergi цdYmYlYrinin mYblYğini bu rьbdYкi gYlirinin hYcmini оnun кeзYn ilin ьmumi gYlirindY (gYlirdYn зıхılan mYblYğlYr nYzYrY alınmadan) verginin хьsusi зYкisini gцstYrYn Ymsala vurmaqla mьYyyYnlYşdirY bilYr.

Bu zaman vergi цdYyicisi il YrzindY cari vergi цdYmYlYrinin mYblYğini mьYyyYnlYşdirmYyin yuхarıdaкı iкi mьmкьn metоdundan birini seзir vY hYr il aprel ayının 15-dYк bu barYdY vergi оrqanına mYlumat verir. Vergi цdYyicisi cari vergi цdYmYlYrinin mYblYğini mьYyyYnlYşdirmYк ьзьn tYtbiq etdiyi metоd barYdY mYlumat vermYdiyi halda vergi оrqanı birinci metоdu tYtbiq edir.

Misal 13. Vergi цdYyicisinin 2002-ci ildY hesabladığı mYnfYYt vergisinin mYblYği 6000000 manat tYşкil etmişdir. Bu vergi цdYyicisi 2003-cь ildY birinci metоdu tYtbiq edirsY, оnda оnun hYmin ilin birinci rьbьndYкi cari vergi цdYmYlYrinin mYblYği aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

6000000 х ј = 1500000 manat.
Misal 14. Vergi цdYyicisi 2003-cь ildY cari vergi цdYmYlYrinin mYblYğini mьYyyYnlYşdirmYк ьзьn iкinci metоdu seзir vY hYmin ilin aprel ayının 15-dYк bu barYdY vergi оrqanına mYlumat verir. 2002-ci ildY bu vergi цdYyicisinin ьmumi gYliri 40000000 manat, hesabladığı mYnfYYt vergisinin mYblYği isY 5000000 manat оlmuşdur. Bu halda оnun ьmumi gYlirindY verginin хьsusi зYкisini gцstYrYn Ymsal aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

5000000 : 40000000 = 0.125
HYmin vergi цdYyicisinin 2003-cь ilin birinci rьbьndY gYliri 12000000 manat оlmuşdur. Bu halda оnun hYmin rьbdY cari vergi цdYmYsinin mYblYği aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

12000000 х 0,125 = 1500000 manat.
Cari vergi цdYmYlYri vergi ili ьзьn vergi цdYyicisindYn tutulan verginin mYblYğinY aid edilir.

ЏvvYllYr fYaliyyYti оlmayan vergi цdYyicilYrinin mYnfYYt vergisi ьzrY cari vergi цdYmYlYri tYqvim ili YrzindY rьblYr ьzrY artan yeкunla hesablanır. Cari vergi цdYmYlYrinin mYblYği mYnfYYtdYn verginin mYblYğinin 75 faizindYn az оlmamalıdır.

ЏvvYllYr fYaliyyYti оlmayan vergi цdYyicilYri rьb başa зatdıqdan sоnra 15 gьn YrzindY cari vergi цdYmYlYrini aparmalı vY 20 gьn mьddYtindY tYqvim ili YrzindY artan yeкunla mYnfYYtdYn hesablanmış cari vergi mYblYği barYdY vergi оrqanına arayış tYqdim etmYlidirlYr.

Misal 15. Yeni yaradılmış mьYssisY 2003-cь il yanvar ayının 1-dYn fYaliyyYt gцstYrmYyY başlayıb. HYmin mьYssisYnin ilк ьз ayda mYnfYYtinin tYqribi mYblYği 1000000 manatdır. Bu zaman оnun 1-ci rьb ьзьn cari vergi цdYmYsinin mYblYği aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

(1000000 х 24%) х 75% = 180000 manat

HYmin mьYssisYnin fYaliyyYtinin ilк 6 ayı YrzindY mYnfYYtinin tYqribi mYblYği 2500000 manat tYşкil etmişdir. Bu zaman 2-ci cari vergi цdYmYsinin mYblYği aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

(2500000 х 24%) х 75% = 450000 manat

HYmin mьYssisYnin fYaliyyYtinin ilк 9 ayı YrzindY mYnfYYtinin tYqribi mYblYği 4000000 manat tYşкil etmişdir. Bu zaman 3-cь cari vergi цdYmYsinin mYblYği aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

(4000000 х 24%) х 75% = 720000 manat

2003-cь il başa зatdıqda bu mьYssisYnin hYmin il ьзьn mYnfYYtinin mYblYği 7000000 manat tYşкil etmişdir. Bu mYblYğdYn hesablanmış mYnfYYt vergisinin hYcmi aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

7000000 х 24% = 1680000 manat

HYmin mьYssisY bu mYblYğdYn YvvYllYr цdYdiyi cari vergi цdYmYlYrinin mYblYğini зıхmalı, qalıq mYblYği isY bьdcYyY цdYmYlidir. Başqa sцzlY, mьYssisYnin ilin yeкununa gцrY mYnfYYt vergisi ьzrY bьdcYyY цdYmYli оlduğu mYblYğ aşağıdaкı кimi tYyin edilir:

1680000 – 180000 – 450000 – 720000 = 330000 manat
AzYrbaycan Respubliкasının vergi qanunvericiliyindY mYnfYYt vergisindYn bir sıra azadоlmalar vY gьzYştlYr nYzYrdY tutulmuşdur. Aşağıdaкılar vergidYn azaddır:

- хeyriyyY tYşкilatlarının gYlirlYri – sahibкarlıq fYaliyyYtindYn YldY etdiкlYri gYlirdYn başqa;

Misal 16. ХeyriyyY tYşкilatı YlillYr evinY yardım gцstYrilmYsi ilY mYşğul оlur. Bu mYqsYdlY hYmin хeyriyyY tYşкilatına mьхtYlif hьquqi vY fiziкi şYхslYrdYn vYsait daхil оlur. HYmin хeyriyyY tYşкilatına mYхsus оlan idman коmpleкsindYn YldY edilYn mYnfYYt dY tamamilY хeyriyyY mYqsYdlYri ьзьn istifadY оlunur. Bu halda хeyriyyY tYşкilatına mьхtYlif hьquqi vY fiziкi şYхslYrdYn daхil оlan vYsaitlYr mYnfYYt vergisindYn azaddır. Laкin idman коmpleкsindYn YldY edilYn mYnfYYt vergiyY cYlb edilmYlidir.

- qeyri-коmmersiya tYşкilatlarının aldıqları YvYzsiz кцзьrmYlYr, ьzvlьк haqları vY ianYlYr;

- beynYlхalq, dцvlYtlYrarası vY hцкumYtlYrarası tYşкilatların gYlirlYri - sahibкarlıq fYaliyyYtindYn YldY etdiкlYri gYlirdYn başqa;

- dцvlYt haкimiyyYti оrqanlarının, bьdcY tYşкilatlarının vY yerli цzьnьidarYetmY оrqanlarının gYlirlYri - sahibкarlıq fYaliyyYtindYn YldY etdiкlYri gYlirdYn başqa;

- AzYrbaycan Respubliкasının Milli Banкının, оnun qurumlarının vY AzYrbaycan Respubliкası DцvlYt Neft Fоndunun (Fоndun vYsaitinin yerlYşdirilmYsindYn YldY edilYn gYlir istisna оlmaqla) gYlirlYri;

- alınmış sığоrta цdYnişlYri (hYmin sığоrta hadisYsi ilY YlaqYdar zYrYrY aid edilYn mYblYğlYrdYn başqa);

- sağlamlıq imкanları mYhdud şYхslYrin tYhsil alması ьзьn yaradılmış хьsusi tYhsil mьYssisYlYrinin gYliri - sahibкarlıq fYaliyyYtindYn YldY etdiкlYri gYlirdYn başqa;

- AzYrbaycan Respubliкasının qanunvericiliyinY uyğun оlaraq dцvlYt bьdcYsinY оlan vergi bоrclarının silinmYsindYn YldY оlunan gYlir.

ЏlillYrin ictimai tYşкilatlarına mYхsus оlan işзilYrinin ьmumi sayının azı 50 faizi YlillYrdYn ibarYt оlan istehsal mьYssisYlYrinin mYnfYYt vergisinin dYrYcYsi 50 faiz azaldılır. Bu gьzYştin alınması hьququ mьYyyYn edilYrкYn işзilYrin оrta siyahı sayına YvYzзiliк, pоdrat mьqavilYlYri vY mьlкi-hьquqi хaraкterli digYr mьqavilYlYr ьzrY işlYyYn YlillYr daхil edilmir.

Misal 17. Коrlar cYmiyyYtinY mYхsus оlan, sap istehsal edYn vY ştatda оlan 30 işзisindYn 19-u Ylil оlan mьYssisYnin 2002-ci ildY YldY etdiyi mYnfYYtinin mYblYği 12000000 manat оlmuşdur. Bu halda hYmin mьYssisYnin цdYmYli оlduğu mYnfYYt vergisinin mYblYği aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

(12000000 х 24%) : 2 = 1440000 manat.

14.3. ЏlavY dYyYr vergisi.
MaliyyY siyasYti vY praкtiкasında sоn qırх ilin Yn sYmYrYli yeniliyi YlavY dYyYr vergisinin (ЏDV) geniş yayılmasıdır. ЏDV-nin tutulması sхemi 1954-cь ildY fransız iqtisadзısı M.Lоre tYrYfindYn tYкlif edilmişdir. О, ЏDV-nin fYaliyyYt sхemini tYsvir etmiş vY оnun dцvriyyYdYn vergidYn ьstьnlьyьnь Ysaslandırmışdır. Оn ildYn artıq mьddYtdY ЏDV Fransadan asılı оlan Коt-d-İvuar (1986-cı ilY qYdYr Fil dişi sahili) dцvlYtindY tYcrьbYdYn кeзirilmişdir.

ЏlavY dYyYr gцstYricisindYn statistiк mYqsYdlYr ьзьn зох YvvYllYr istifadY оlunmağa başlanmışdır. MYsYlYn, hYlY 1870-ci ildY ABŞ-da sYnaye mYhsulunun sYciyyYsi mYqsYdilY bu gцstYricidYn istifadY оlunmuşdur. Avrоpa цlкYlYri ьзьn vergitutma оbyeкti кimi YlavY dYyYrdYn istifadY edilmYsi zYrurYtini ьmumi bazarın yaradılması şYrtlYndirmişdir. BelY кi, Avrоpa İqtisadi Birliyinin (AİB) yaradılması haqqında 1957-ci il Rоma mьqavilYsi birliyY daхil оlan dцvlYtlYrin dоlayı vergitutma sistemlYrinin vahid şYкlY salınmasını nYzYrdY tuturdu. MYhz buna gцrY dY dьnya tYcrьbYsindY tYtbiq sahYsinin getdiкcY genişlYnmYsinY baхmayaraq ЏDV-ni bYzYn «Avrоpa vergisi» dY adlandırırlar.

1967-ci ildY AİB Şurası ЏDV-ni birliyin ьzvь оlan dцvlYtlYrin Ysas dоlayı vergisi elan etdi. 1977-ci ilin may ayının 17-dY Avrоpa İttifaqı ьzv цlкYlYrdY ЏDV-nin tutulmasının hьquqi nоrmalarını vahid şYкlY salmaq vY tYnzimlYmYк barYdY хьsusi direкtiv qYbul etdi. 1982-ci ildYn Avrоpa İttifaqına daхil оlmaq istYyYn цlкYlYr ьзьn vergi sistemlYrinY ЏDV-nin daхil edilmYsi zYruri şYrt кimi mьYyyYnlYşdirildi. Buna gцrY dY hal-hazırda ЏDV Avrоpa İttifaqının bьdcYsinin Ysas mYnbYyidir. BelY кi, Avrоpa İttifaqının ьzvь оlan hYr bir dцvlYt ЏDV daхilоlmalarının mьYyyYn faizini ittifaqın bьdcYsinY кцзьrьr.

İqtisadi ЏmYкdaşlıq vY İnкişaf TYşкilatının 1992-ci ilin iyun ayına оlan mYlumatına YsasYn ЏDV dьnyanın 82 цlкYsindY tYtbiq оlunur. ЏDV-nin belY geniş yayılması оnun digYr vergi nцvlYrinY nYzYrYn bir sıra ьstьnlькlYrY maliк оlması ilY izah оlunur.

Dоlayı vergi оlmaqla ЏDV mYhsulun qiymYtinY YlavY fоrmasında зıхış edir. ЏgYr mYnfYYt vergisi mьYssisYnin sYrYncamında qalaq mYnfYYtin, gYlir vergisi işзilYrY цdYnilYn YmYк haqqının hYcminin azalmasına sYbYb оlursa, ЏDV mьYssisYnin vYsaitlYrinin hYcmini azaltmır, зьnкi о, mYhsulun istehlaкзısı tYrYfindYn YmtYYnin qiymYtindY цdYnilir.

MYhsul хaricY satıldıqda о, ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb оlunduğundan, bu vergi nцvь hYm dY iхrac оlunan mYhsul istehsalının hYcminin artırılmasını stimullaşdırır.

ЏDV-ni digYr vergilYrdYn fYrqlYndirYn Ysas хьsusiyyYtlYrdYn biri dY vergi YvYzlYşdirmYsi meхanizminin mцvcud оlmasıdır. ЏDV-nin tutulması prоsesindY vergi YvYzlYşdirmYsi meхanizmini cYdvYl 14.3.1 dY Yкs etdirilYn misal Ysasında daha aydın başa dьşmYк оlar. SadYliк ьзьn fYrz edYк кi, ЏDV-nin dYrYcYsi 10 faizdir.

CYdvYl 14.3.1.

ЏDV-nin tutulması vY YvYzlYşdirilmYsi.
Malın hYrYкYt mYrhYlYlYriMalın alındığı qiymYtMalın satıldığı qiymYtЏDV-nin hesablanmış mYblYğiЏDV-nin YvYzlYşdirilYn mYblYğiBьdcYyY цdYnilmYli ЏDVİlкin istehsalзı-10010-10Emal sYnayesi110200201010Tоpdan satıcı220300302010PYraкYndY satıcı330400403010Alıcı 440----

Gцrьndьyь кimi, istehsal-bцlьşdьrьcь zYncirdY hYr bir satıcı satış anında alıcıdan bu vergini alır. ЏldY edilmiş mYblYğdYn цzьnьn цdYdiyi ЏDV-ni зıхır vY qalan mYblYği bцdcYyY цdYyir. Sоn nYticYdY ЏDV mYhsulun sоn istehlaкзısının ьzYrinY кeзirilir.

AzYrbaycan Respubliкasında ЏDV 1 yanvar 1992-ci il tariхdYn tYtbiq оlunur. AzYrbaycan Respubliкası Vergi MYcYllYsinY YsasYn ЏDV vergi tutulan dцvriyyYdYn hesablanan verginin mYblYği ilY verilYn hesab-faкturalara vY ya idхalda ЏDV-nin цdYnildiyini gцstYrYn sYnYdlYrY mьvafiq surYtdY YvYzlYşdirilmYli оlan verginin mYblYği arasındaкı fYrqdir.

ЏDV-nin цdYyicisi кimi qeydiyyatdan кeзYn vY ya qeydiyyatdan кeзmYli оlan şYхs ЏDV-nin цdYyicisidir. Qeydiyyatdan кeзYn şYхs qeydiyyatın qьvvYyY mindiyi andan etibarYn ЏDV цdYyicisi оlur. Qeydiyyata dair YrizY vermYli оlan, laкin qeydiyyatdan кeзmYmiş şYхs qeydiyyata dair YrizY vermYк цhdYliyinin yarandığı dцvrdYn sоnraкı hesabat dцvrьnьn başlanğıcından etibarYn ЏDV цdYyicisi sayılır.

Misal 1. Hьquqi şYхsin sentyabr ayının 1-dYn ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyata alınmaq цhdYliyi yaranmışdır. Laкin о, bu barYdY vergi оrqanına YrizYni окtyabr ayının 23-dY vermişdir. Buna baхmayaraq hYmin vergi цdYyicisi sentyabr ayının 1-dYn ЏDV цdYyicisi hesab оlunur.

AzYrbaycan Respubliкasına ЏDV tutulan malları idхal edYn şYхslYr bu cьr idхal malları ьzrY ЏDV-nin цdYyicilYri sayılırlar.

Misal 2. ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyata alınmamış şYхs AzYrbaycan Respubliкasına mal idхal edir. HYmin mal AzYrbaycan Respubliкasının gцmrьк sYrhYddini кeзYrкYn оna ЏDV hesablanır. İdхal edYn şYхsin ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyatda оlmamasından asılı оlmayaraq hYmin idхal zamanı hesablanmış ЏDV-ni цdYmYlidir.

ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatdan кeзmYdYn vY daimi nьmayYndYliк yaratmadan iş gцrYn vY ya хidmYt gцstYrYn qeyri-rezident şYхs hYmin işlYr vY ya хidmYtlYrY gцrY оnların hYcmindYn asılı оlmayaraq vergi цdYyicisi sayılır. Bu zaman qeyri-rezidentin tYqdim etdiyi işlYri, хidmYtlYri alan şYхs vergi agenti sayılır. HYmin vergi agenti ЏDV mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatda оlub-оlmamasından asılı оlmayaraq ЏDV-ni qeyri-rezidentdYn tutmağa vY tYyinatı ьzrY цdYmYyY bоrcludur.

Misal 3. AzYrbaycan Respubliкasında daimi nьmayYndYliyi оlmayan Кanada şirкYti AzYrbaycan Respubliкasının rezidenti оlan mьYssisYyY mьhasibat prоqramı işlYyib hazırlamışdır. Bunun mьqabilindY rezident mьYssisY Кanada şirкYtinY 10000 ABŞ dоlları цdYmişdir. Bu halda rezident mьYssisY 10000 ABŞ dоllarına ЏDV hesablamalı vY tYyinatı ьzrY кцзьrmYlidir.

Hьquqi şYхs yaratmadan gцstYrilYn birgY sahibкarlıq fYaliyyYti ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn ayrıca şYхs sayılır.

Misal 4. Tutaq кi, A vY B şirкYtlYri hьquqi şYхs yaratmadan birgY sahibкarlıq fYaliyyYti gцstYrirlYr. Bu şirкYtlYrdYn heз biri ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyata alınmayıbsa vY оnların birgY fYaliyyYtinin hYcmi şYrti maliyyY vahidinin 22500 mislindYn (yYni 123750000 manatdan) artıqdırsa vY ya bu şirкYtlYrdYn biri ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyata alınıbsa, оnda birgY sahibкarlıq fYaliyyYtinin aparılmasına dair razılığa uyğun оlaraq, birgY sahibкarlıq fYaliyyYtinin uзоtunu aparan şYхs ЏDV mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyata dair YrizY vermYyY bоrcludur.

Aкsizli malların istehsalзıları ЏDV-nin цdYyicilYri sayılırlar.

Sahibкarlıq fYaliyyYti gцstYrYn vY YvvYlкi ьз aylıq dцvr YrzindY vergi tutulan YmYliyyatlarının hYcmi şYrti maliyyY vahidinin 22500 mislindYn (yYni 123750000 manatdan) artıq оlan şYхs hYmin dцvr başa зatdıqdan sоnra 10 gьn YrzindY vergi оrqanına ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyata dair YrizY vermYyY bоrcludur.

Misal 5. MьYssisYnin sentyabr, окtyabr vY nоyabr aylarında vergi tutulan YmYliyyatlarının hYcmi 127000000 manat tYşкil etmişdir. HYmin şYхs deкabr ayının 10-na qYdYr vergi оrqanına ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyata dair YrizY vermYyY bоrcludur vY о, deкabr ayının 1-dYn ЏDV цdYyicisi hesab оlunur.

Qeydiyyatdan кeзmYli оlmayan sahibкarlıq fYaliyyYti gцstYrYn şYхs vergi оrqanına ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyat haqqında кцnьllь YrizY verY bilYr.

ŞYхsi ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatdan кeзirYrкYn vergi оrqanı hYmin şYхsi ЏDV цdYyicilYrinin reyestrindY qeydY almağa vY YrizY verildiкdYn sоnra 5 iş gьnьndYn gec оlmayaraq qeydiyyat bildirişi vermYyY bоrcludur.

ЏDV цdYyicisinin qeydiyyat bildirişi ЏDV цdYyicisinY bir dYfY verilir vY оnda saхlanılır. ЏDV цdYyicisinin qeydiyyat bildirişi itirildiкdY vY ya yararsız hala dьşdькdY vergi цdYyicisinin mьraciYti Ysasında оna bildirişin surYti verilir.

Qeydiyyat hansı tariхin YvvYl başlanmasından asılı оlaraq aşağıdaкı tariхlYrin birindY qьvvYyY minir:

- mYcburi qeydiyyat zamanı – qeydiyyat haqqında YrizY vermYyY dair цhdYliyin yarandığı aydan sоnraкı hesabat dцvrьnьn birinci gьnьndY;

- кцnьllь qeydiyyat zamanı – qeydiyyat haqqında YrizYnin verildiyi aydan sоnraкı hesabat dцvrьnьn birinci gьnьndY;

- vergi цdYyicisinin qeydiyyat haqqındaкı YrizYsindY gцstYrilYn tariхdY.

Misal 6. Tutaq кi, sentyabr ayında vergi цdYyicisinin qeydiyyat haqqında YrizY vermYк цhdYliyi yaranmışdır, yYni iyul, avqust vY sentyabr aylarında оnun vergi tutulan YmYliyyatlarının hYcmi 123750000 manatdan зох оlmuşdur. Bu halda hYmin vergi цdYyicisinin qeydiyyat tariхi окtyabr ayının birindYn qьvvYyY minir.

Misal 7. ŞYхs sentyabr ayının 15-dYn qeydiyyata dair цhdYliyi yaranmadığı halda кцnьllь оlaraq vergi оrqanına ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyata alınmağa dair YrizY verir. Bu halda hYmin vergi цdYyicisinin qeydiyyat tariхi окtyabr ayının 1-dYn qьvvYyY minir.

Misal 8. ŞYхs sentyabr ayında qeydiyyata dair цhdYliyi yaranmadığı halda кцnьllь оlaraq vergi оrqanına iyul ayından ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyata alınmağa dair YrizY verir. Bu halda hYmin vergi цdYyicisinin qeydiyyat tariхi iyul ayının 1-dYn qьvvYyY minir.

ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatdan кeзmYyY bоrclu оlan, laкin qeydiyyat ьзьn YrizY vermYyYn vergi цdYyicisini vergi оrqanı цz tYşYbbьsь ilY qeydiyyata alır vY оna qeydiyyat bildirişi gцndYrir.

Vergi оrqanlarında ЏDV цdYyicilYrinin reyestri aparılır vY ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatdan кeзirilmiş bьtьn vergi цdYyicilYri bu reyestrY daхil edilirlYr.

ЏDV цdYyicisinin ЏDV mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatı lYğv edildiкdY оnun barYsindY mYlumatlar ЏDV цdYyicilYrinin dцvlYt reyestrindYn silinir vY verilmiş qey diyyat bildirişi geri alınır.

Vergi цdYyicisinin vergiyY cYlb оlunan YmYliyyatlarının ьmumi mYblYği YvvYlкi tam 12 tYqvim ayı YrzindY şYrti maliyyY vahidinin 45000 mislindYn (yYni 247500000 manatdan) зох deyilsY, о ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn sоn qeydiyyatın qьvvYyY mindiyi tariхdYn etibarYn bir il кeзdiкdYn sоnraкı istYnilYn vaхt qeydiyyatın lYğv оlunmasına dair YrizY verY bilYr. ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatın lYğv оlunması vergi оrqanına qeydiyyatın lYğv edilmYsinY dair YrizYnin verildiyi gьn qьvvYyY minir.

Misal 9. 2002-ci ilin fevral ayında vergi цdYyicisi ЏDV mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyata alınıb. HYmin ilin aprel ayındYn 2003-cь ilin aprel ayınadYк оnun vergiyY cYlb оlunan YmYliyyatlarının ьmumi mYblYği 240000000 manat tYşкil etmişdir. 2003-cь ilin aprel ayının 15-dY hYmin vergi цdYyicisi ЏDV mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatının lYğv edilmYsinY dair vergi оrqanına mьraciYt etmişdir. Оnun ЏDV mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatının lYğv оlunması elY hYmin gьndYn qьvvYyY minir.

ЏDV-nin dYrYcYsi hYr vergi tutulan YmYliyyatın vY hYr vergi tutulan idхalın dYyYrinin 18 faizidir. Vergi tutulan dцvriyyY hesabat dцvrь YrzindY vergi tutulan YmYliyyatların ьmumi dYyYrindYn ibarYtdir.

Misal 10. Tutaq кi, vergi цdYyicisinin hesabat dцvrь YrzindY hYyata кeзirdiyi vergi tutulan YmYliyyatlarının ьmumi mYblYği 10000000 manatdır. HYmin dцvr ьзьn ЏDV-nin mYblYği aşağıdaкı кimi hesablanır:

10000000 х 18% = 1800000 manat
ЏDV nYzYrY alınmaqla fоrmalaşmış qiymYtin tYrкibindY ЏDV-nin mYblYğini tYyin etmYк ьзьn verginin hesabat dYrYcYsi nYzYrdY tutulur. Hesabat dYrYcYsi malın (işin, хidmYtin) ЏDV dY nYzYrY alınmaqla fоrmalaşmış qiymYtinin tYrкibindY ЏDV-nin payını mьYyyYn edir. О, aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

100% - ЏDV nYzYrY alınmadan YmtYYnin qiymYti;

18% - ЏDV-nin mYblYği:

118% - ЏDV nYzYrY alınmaqla sоn qiymYt.

Sоn qiymYtin tYrкibindY ЏDV-nin payını mьYyyYn etmYк ьзьn aşağıdaкı tYnasьbь quraq:

118% - 100%

18% - Х%

Х =

Misal 11. Malın ЏDV nYzYrY alınmaqla qiymYti 15000 manatdır. Bu mYblYğin tYrкibini ЏDV –nin miqdarı aşağıdaкı кimi tYyin edilir:

15000 х 15,25% = 2287,5 manat.

DemYli, malın ЏDV-siz qiymYti 12712,5 manat, ЏDV-nin mYblYği isY 2287, 5 manatdır.

Malların tYqdim edilmYsi, işlYrin gцrьlmYsi, хidmYtlYrin gцstYrilmYsi vY vergi tutulan idхal vergitutma оbyeкtidir.

VergidYn azad edilYn malların gцndYrilmYsindYn, işlYrin gцrьlmYsindYn vY хidmYtlYrin gцstYrilmYsindYn başqa, mьstYqil sahibкarlıq fYaliyyYti vY ya hьquqi şYхs yaratmadan birgY sahibкarlıq fYaliyyYti зYrзivYsindY malların gцndYrilmYsi, işlYrin gцrьlmYsi vY хidmYtlYrin gцstYrilmYsi, AzYrbaycan Respubliкasının YrazisindY hYyata кeзirilirsY, vergi tutulan YmYliyyat sayılır. AzYrbaycan Respubliкasının hьdudlarından кYnarda хidmYtlYr gцstYrilmYsi vY ya işlYr gцrьlmYsi vergi tutulan YmYliyyatlara daхil edilmir.

Misal 12. AzYrbaycan Respubliкasının rezidenti оlan şirкYt Fransada 500000 avrо mYblYğindY tiкinti işini yerinY yetirib. Bu mYblYğ hYmin şirкYtin AzYrbaycan Respubliкasında ЏDV tutulan YmYliyyatlarına daхil edilmir.

VergidYn azad edilYn idхal istisna edilmYкlY malların idхalı vergi tutulan idхal sayılır. Tranzit yьк daşınması qaydasında, mьvYqqYti idхal şYкlindY AzYrbaycan Respubliкası YrazisinY buraхılan mallar vY ya gцmrьк qanunvericiliyinY uyğun оlaraq daхili istehlaк ьзьn idхal edilmiş vY ya qYbul edilmiş sayılmayan mallar ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn idхal malları hesab edilmir.

Vergi цdYyicisinin haqqı цdYnilmYкlY vY ya YvYzsiz qaydada цz işзilYrinY vY digYr şYхslYrY mal vermYsi, iş gцrmYsi vY ya хidmYt gцstYrmYsi, habelY barter YmYliyyatı vergi tutulan YmYliyyat sayılır.

Misal 13. Tutaq кi, ЏDV цdYyicisi оlan mьYssisY YvYzsiz оlaraq цz işзisinin evini tYmir etmişdir. Bu halda tYmir işlYrinin dYyYri ЏDV mYqsYdlYri ьзьn vergi tutulan YmYliyyat sayılır.

Vergi цdYyicisi malları (işlYri, хidmYtlYri) ЏDV-ni цdYmYкlY YldY edirsY vY mьvafiq YvYzlYşmY alırsa vY ya almaq hьququna maliкdirsY, belY mallardan (işlYrdYn, хidmYtlYrdYn) qeyri-коmmersiya mYqsYdlYri ьзьn istifadY edilmYsi, fцvqYladY hallardan başqa malların itmYsi, Ysкiк gYlmYsi vY ya оğurlanması vergi tutulan YmYliyyat sayılır.

Misal 14. Tutaq кi, vergi цdYyicisi 10000000 manat mYblYğindY mal almış vY 1800000 manat mYblYğindY ЏDV-ni YvYzlYşdirmişdir. Sоnradan 5000000 manat mYblYğindY mal оğurlanmışdır. Bu zaman оğurlanmış mYblYğ vergitutma оbyeкti sayılır vY hYmin malın оğurlandığı hesabat dцvrьndY bьdcYyY зatası ЏDV mYblYği 900000 manat artırılmalıdır.

Vergi цdYyicisinin qeydiyyatı lYğv edilirsY, lYğvetmY vaхtı оnun sahibliyindY qalan mallar hYmin vaхt vY vergitutulan YmYliyyat зYrзivYsindY tYqdim edilYn mallar кimi qiymYtlYndirilir.

Misal 15. Vergi цdYyicisinin qeydiyyatının lYğv оlunması zamanı оnun sahibliyindY 40000000 manat (ЏDV nYzYrY alınmadan) dYyYrindY mal qalmışdır. HYmin malların alınması zamanı 7200000 manat mYblYğindY ЏDV YvYzlYşdirilmişdir. Bu halda qeydiyyatın lYğv оlunması zamanı hYmin vergi цdYyicisinin sahibliyindY qalan malların dYyYri, yYni 40000000 manat vergitutma оbyeкti sayılır vY bьdcY ilY sоn haqq-hesab zamanı bьdcYyY зatası ЏDV-nin mYblYği 7200000 manat artırılmalıdır.

Malları ЏDV-yY cYlb edilYn YmYliyyatlar nYticYsindY YldY edYn, laкin bu malları YldY edYrкYn ЏDV-ni YvYzlYşdirmYyY hьququ оlmayan şYхsin hYmin malları gцndYrmYsinY vergi tutulan YmYliyyat кimi baхılmır. ЏgYr mallar YldY edilYrкYn YvYzlYşdirilmYsinY qismYn yоl verilmYmişdirsY, vergi tutulan YmYliyyatın mYblYği YvYzlYşdirmYnin qismYn yоl verilmiş payına mьtYnasib оlaraq azaldılır.

ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyatdan кeзmYyYn şYхslYrin ЏDV tYtbiq etmYкlY aparılan YmYliyyatları, habelY ЏDV-dYn azad edilYn vY ya sıfır dYrYcY ilY ЏDV-yY cYlb edilYn, laкin ЏDV tYtbiq etmYкlY aparılan YmYliyyatları vergitutma оbyeкtidir.

MьYssisYnin bir YmYliyyat зYrзivYsindY bir vergi цdYyicisi tYrYfindYn digYr vergi цdYyicisinY tYqdim edilmYsi vergi tutulan YmYliyyat sayılmır.

Bu zaman mьYssisYni alan vY ya qYbul edYn şYхs tYqdim edYnin tYqdim edilYn mьYssisYyY aid hьquq vY цhdYliкlYrini цz ьzYrinY gцtьrьr. Bu zaman mьYssisYni tYqdim edYn şYхs YvvYlкi vergi dцvrlYri ьзьn vergilYri, faizlYri vY ya maliyyY sanкsiyalarını цdYmYкdYn azad edilmir. Bu yalnız о zaman tYtbiq edilir кi, mьYssisYni tYqdim edYn vY alan tYrYflYr tYqdim edilmYdYn sоnra 10 gьndYn gec оlmayaraq bu barYdY vergi оrqanına yazılı mYlumat vermiş оlsunlar.

Misal 16. MYdYniyyYt Nazirliyinin tabeзiliyindY оlan A hьquqi şYхsin balansındaкı qalıq dYyYri 100000000 manat оlan mYdYniyyYt evi MYdYniyyYt Nazirinin sYrYncamı ilY оnun balansından зıхarılaraq hYmin nazirliyin tabeзiliyindY оlan B hьquqi şYхsin balansına verilmişdir. Bu YmYliyyata vergi tutulan YmYliyyat кimi baхılmır.

Vergi tutulan YmYliyyatın dYyYri vergi цdYyicisinin mьştYridYn vY ya hYr hansı digYr şYхsdYn aldığı, yaхud almağa haqqı оlduğu haqqın ЏDV nYzYrY alınmadan mYblYği (hYr hansı rьsumlar, vergilYr vY başqa yığımlar da daхil оlmaqla) Ysasında mьYyyYn edilir.

ЏgYr vergi цdYyicisi vergi tutulan YmYliyyatın YvYzindY mal, iş vY ya хidmYt alırsa, yaхud almağa haqqı varsa, bu malların, işlYrin vY ya хidmYtlYrin ЏDV nYzYrY alınmadan bazar dYyYri (hYr hansı rьsumlar, vergilYr vY başqa yığımlar da daхil оlmaqla) vergi tutulan YmYliyyatın dYyYrinY daхil edilir.

Mallar (işlYr, хidmYtlYr) vergi цdYyicisi tYrYfindYn haqqı цdYnilmYкlY vY ya YvYzsiz qaydada işзilYrY vY ya digYr şYхslYrY verildiкdY, mal mьbadilYsi (barter) edildiкdY, ЏDV-ni цdYmYкlY vY mьvafiq YvYzlYşmY YldY etmYкlY alınmış mallar (işlYr, хidmYtlYr) qeyri-коmmersiya mYqsYdlYri ьзьn, elYcY dY ЏDV-dYn azad оlunan YmYliyyatların hYyata кeзirilmYsi ьзьn istifadY edildiкdY, habelY vergi цdYyicisinin qeydiyyatı lYğv edildiкdY оnun sahibliyindY malların qalması zamanı vergi tutulan YmYliyyatın dYyYri hYmin malların ( işlYrin, хidmYtlYrin) ЏDV nYzYrY alınmadan fоrmalaşan dYyYrindYn ibarYtdir.

ЏDV цdYmYкlY vY mьvafiq YvYzlYşmY YldY etmYкlY alınmış mallar (işlYr, хidmYtlYr) Vergi MYcYllYsinY mьvafiq оlaraq gYlirdYn зıхılmayan хYrclYr vY gYlirdYn зıхılması mYhdudlaşdırılan хYrclYrin nоrmadan artıq hissYsi ьзьn istifadY оlunduqda vergi tutulan dцvriyyYnin dYyYri dY yuхarıdaкı qaydada mьYyyYnlYşdirilir.

Misal 17. ЏDV цdYyicisi оlan A mьYssisYsi bazar qiymYti 1000000 manat оlan sоyuducu alaraq YvYzsiz qaydada цz işзisinY vermişdir. Bu halda hYmin sоyuducunun bazar qiymYti, yYni 1000000 manat ЏDV tutulan YmYliyyatın dYyYri hesab edilir.

Misal 18. ЏDV цdYyicisi оlan A mьYssisYsi sifarişзinin verdiyi 10000000 manatlıq хammaldan mYmulat hazırlamış vY оnu 12000000 manata hYmin sifarişзiyY satmışdır. Bu halda emalın dYyYri, yYni 2000000 manat ЏDV tutulan YmYliyyatın dYyYri hesab edilir.

Vergi tutulan idхalın dYyYri malların AzYrbaycan Respubliкasının gцmrьк qanunvericiliyinY uyğun оlaraq mьYyyYn edilYn gцmrьк dYyYrindYn vY mallar AzYrbaycan Respubliкasına gYtirilYrкYn цdYnilmYli оlan rьsumlardan vY vergilYrdYn (ЏDV nYzYrY alınmadan) ibarYtdir.

Misal 19. A mьYssisYsi TьrкiyY Respubliкasından 7000 ABŞ dоlları mYblYğindY malı AzYrbaycan Respubliкasına idхal etmişdir. Bu malın daşınması ьзьn nYqliyyat şirкYtinY 3000 ABŞ dоlları цdYmişdir. Mal aкsizli maldır vY aкsiz dYrYcYsi 50 faizdir. HYmin mal 15 faiz dYrYcYsi ilY gцmrьк rьsumuna cYlb edilir. İdхal zamanı 1 ABŞ dоllarının rYsmi mYzYnnYsi 4900 manat оlmuşdur. Bu halda malın vergi tutulan idхal dYyYri aşağıdaкı кimi tYyin edilir:

(3000 + 7000) х 15% = 11500 + 7000 х 50% =

15000 х 4900manat = 73500000 manat

Bu YmYliyyat ьзьn ЏDV-nin mYblYği isY aşağıdaкı кimi tYyin оlunur:

73500000 х 18% = 13230000 manat
Aşağıdaкı hallarda mal gцndYrYnin, iş gцrYnin vY хidmYt gцstYrYnin vergi tutulan YmYliyyatlarının dYyYri dYqiqlYşdirilY bilYr:

- YmYliyyat tam vY ya qismYn lYğv edildiкdY , о cьmlYdYn mal tam vY ya qismYn geri qaytarıldıqda;

Misal 20. Vergi цdYyicisi mart ayında alıcıya 11800000 manat dYyYrindY (о cьmlYdYn 1800000 manat ЏDV) mal satmışdır vY malın alıcısı mьvafiq YvYzlYşdirmY aparmışdır. Laкin aprel ayında alıcı 4720000 manat (о cьmlYdYn 720000 manat ЏDV) mYblYğindY malı satıcıya geri qaytarmışdır. Bu halda alıcı vY satıcı mart ayındaкı dцvriyyYlYrinin mYblYğini dYqiqlYşdirmYli vY bьdcYyY цdYmYlYr mьYyyYn edilYrкYn YvYzlYşdirilYn ЏDV-nin mYblYğini alıcı 720000 manat artırmalı, satıcı isY hYmin mYblYğ qYdYr azaltmalıdır.

- YmYliyyatın хaraкteri dYyişdiкdY;

Misal 21. Vergi цdYyicisi mart ayında 10000000 manatlıq malı alıcıya ЏDV-dYn azad edilYn YmYliyyat зYrзivYsindY tYqdim etmişdir. Laкin aprel ayında mьYyyYnlYşdirilmişdir кi, hYmin YmYliyyat ЏDV-yY cYlb edilYn YmYliyyatdır. Bu halda aprel ayı ьзьn vergi tutulan dцvriyyY dYqiqlYşdirilmYli vY bьdcYyY hesablanmalı оlan ЏDV-nin mYblYgi aşağıdaкı qYdYr artırılmalıdır:

10000000 х 18% = 1800000manat
- qiymYtlYrin aşağı dьşmYsi vY ya hYr hansı digYr sYbYbdYn YmYliyyat ьзьn razılaşdırılmış коmpensasiya dYyişdiкdY;

- vergi цdYyicisi hesab-faкtura verdiкdYn sоnra vergi tutulan dцvriyyYnin dYqiqlYşdirilmYsi ьзьn Ysas verYn hallar ьzY зıхdıqda vY bu cьr dYqiqlYşdirmY qanunvericiliyY mьvafiq оlaraq aparıldıqda.

Vergi цdYyicisi yuхarıda gцstYrilYn hallardan birinin nYticYsindY ЏDV ьзьn hesab-faкturanı vermiş vY ЏDV-nin mYblYğini hYmin hesab-faкturada dьzgьn gцstYrmYmişdirsY vY ya ЏDV-nin bYyannamYsindY verginin mYblYğini dьzgьn gцstYrmYmişdirsY, aşağıdaкı qaydada dYqiqlYşdirmY aparır:

- bьdcYyY цdYnilmYli оlan ЏDV-nin mYblYği vergi цdYyicisinin bYyannamYdY gцstYrdiyi ЏDV-nin mYblYğindYn artıq оlduqda, artıq mYblYğ qiymYtlYndirmY bazasında dYqiqlYşdirmYnin aparılmalı оlduğu dцvr YrzindY цdYnilmYli оlan ЏDV sayılır vY hYmin dцvr YrzindY цdYnilmYli оlan verginin mYblYğinY YlavY edilir;

- bьdcYyY цdYnilmYli оlan ЏDV-nin mYblYği, qiymYtlYndirmY bazasında dYqiqlYşdirmYnin aparılmalı оlduğu dцvr ьzrY vergi цdYyicisi tYrYfindYn tYqdim edilmiş bYyannamYdY dYqiqlYşdirilir.

DYqiqlYşdirmY qiymYtlYndirmY bazasında dYyişiкliyin baş verdiyi hesabat dцvrьndY aparılır.

Malların iхracından başqa, malların tYqdim edilmYsinin, işlYr gцrьlmYsinin vY хidmYtlYr gцstYrilmYsinin aşağıdaкı nцvlYrindYn, habelY idхalın aşağıdaкı nцvlYrindYn ЏDV tutulmur:

- цzYllYşdirmY qaydasında dцvlYt mьYssisYsindYn satın alınan Ymlaкın dYyYri, habelY dцvlYt Ymlaкının icarYyY verilmYsindYn alınan icarY haqqının bьdcYyY цdYnilmYli оlan hissYsi;

Misal 22. İqtisadi İnкişaf Nazirliyi ilY bağlanmış mьqavilYyY YsasYn dцvlYt mьYssisYssinin binasının bir hissYsi A şirкYtinY ЏDV nYzYrY alınmadan ayda 1000000 manata icarYyY verilmişdir. MьqavilYnin şYrtlYrinY YsasYn icarY haqqının 70 faizi mьYssisYyY, 30 faizi isY İqtisadi İnкişaf Nazirliyinin хьsusi bцdcY hesabına кцзьrьlmYlidir. Bu halda icarY haqqının dцvlYt mьYssisYsinY кцзьrьlYn hissYsinY ЏDV hesablanmalıdır. Оnda icarY haqqının ЏDV nYzYrY alınmaqla dцvlYt mьYssisYsinY кцзьrьlYn hissYsi aşağıdaкı mYblYğdY оlacaq:

700000 + (700000 х 18%) = 826000 manat

İcarY haqqının İqtisadi İnкişaf Nazirliyinin хьsusi bьdcY hesabına кцзьrьlmYli оlan hissYsinY isY ЏDV hesablanmır. DemYli, ьmumiliкdY aylıq icarY haqqının (о cьmlYdYn ЏDV 126000 manat) mYblYği

826000 + 300000 = 1126000 manat

tYşкil edYcYкdir. Bu zaman dцvlYt mьYssisYsi tYrYfindYn bьdcYyY 126000 manat ЏDV hesablanmalıdır.
- maliyyY хidmYtlYrinin gцstYrilmYsi;

MaliyyY хidmYtlYrinY aşağıdaкılar aid edilir:

a) кreditlYrin, maliyyY lizinqi YmYliyyatlarının кredit tYminatlarının vY pul-кredit YmYliyyatlarında hYr hansı girоv vY ya lоmbard tYminatının tYqdim edilmYsi vY qaytarılması, о cumlYdYn кredit vY ya tYminatı tYqdim etmiş şYхsin кreditlYri vY кredit tYminatlarını idarY etmYsi;

b) mьştYrilYrin depоzitlYrinin vY hesablarının idarY edilmYsi, tYdiyYlYr, кцзьrmYlYr, bоrc цhdYliкlYri vY tYdiyY vasitYlYri ilY bağlı YmYliyyatlar;

c) qanuni tYdiyY vasitYlYri оlan valyutanın, pul vYsaitlYrinin vY Ysкinasların (numizmatiкa Yşyalarından başqa) tYdavьlь ilY bağlı YmYliyyatlar;

d) sYhmlYrin, istiqraz vYrYqYlYrinin, sertifiкatların, veкsellYrin, зeкlYri vY digYr qiymYtli кağızların tYdavьlь ilY bağlı YmYliyyatlar. İnкassasiya хidmYtlYri vY ya banкnоtların, qiymYtli кağızların vY ya digYr qiymYtlilYrin saхlanması vY ya оnların qоrunmasının tYmin edilmYsi ьzrY хidmYtlYr maliyyY хidmYtlYrinY aid deyildir;

e) tцrYmY maliyyY vasitYlYri ilY YqdlYrY, vоrvard mьqavilYlYrinY, оpsiоnlara vY analоъi sazişlYrY aid YmYliyyatlar;

g) investisiya fоndlarının idarY edilmYsi ilY bağlı хidmYtlYr;

f) sığоrta vY tYкrar sığоrta YmYliyyatları.

Misal 23. ŞirкYt цz Ymlaкını sığоrta şirкYtindY 40000000 manat mYblYğindY sığоrtalamış vY bunun mьqabilindY sığоrta şirкYtinY 2000000 manat vYsait цdYmişdir. Sığоrta YmYliyyatı maliyyY хidmYti hesab оlunduğundan sığоrta şirкYtinY цdYnilmiş 2000000 manat ЏDV-dYn azaddır.

- milli vY ya хarici valyutanın (numizmatiкa mYqsYdlYrindYn başqa), hYmзinin qiymYtli кağızların gцndYrilmYsi vY ya idхal edilmYsi;

Misal 24. ŞirкYt Fransadan mal idхal etmiş vY bunun mьqabilindY satıcıya 10000 avrо mYblYğindY vYsaitin кцзьrьlmYsi barYdY banкa цdYniş tapşırığı vermişdir. Satıcıya цdYnilYn 10000 avrо mYblYğindY vYsait ЏDV-dYn azaddır.

- AzYrbaycan Respubliкasının Milli Banкının aкtivlYrindY yerlYşdirilmYsi ьзьn nYzYrdY tutulan qızılın, habelY valyuta sYrvYtlYrinin, хaricdY istehsal edilmiş AzYrbaycan Respubliкası pul nişanlarının, yubiley siккYlYrinin vY digYr bu qYbildYn оlan qiymYtlilYrin idхalı;

- idхal оlunan Ymlaк istisna оlmaqla mьYssisYnin nizamnamY fоnduna pay şYкlindY hYr hansı Ymlaкın qоyulması;

Misal 25. TYsisзi şirкYtin nizamnamY fоnduna pay şYкlindY 10000000 manat pul vYsaiti кeзirir. Bu halda pay şYкlindY кeзirilYn bu vYsait ЏDV-dYn azaddır.

- tutulan mYblYğlYr hYdlYrindY dцvlYt haкimiyyYti, yerli цzьnьidarYetmY vY digYr sYlahiyyYtli оrqanların tutduğu dцvlYt rьsumu, icazY haqları, yığımlar vY оnların tutulması mьqabilindY gцstYrdiyi хidmYtlYr;

Misal 26. Ev alqı-satqısı YmYliyyatının rYsmilYşdirilmYsinY gцrY nоtariat коntоruna 550000 manat mYblYğindY dцvlYt rьsumu цdYnilmişdir. ЦdYnilmiş bu rьsum ЏDV-dYn azaddır.

- кьtlYvi infоrmasiya vasitYlYri mYhsullarının alqı-satqısının bьtьn nцvlYri ьzrY dцvriyyYlYr, mYtbu кьtlYvi infоrmasiya vasitYlYri mYhsullrı istehsalı ilY bağlı redaкsiya, nYşriyyat vY pоliqrafiya fYaliyyYti (reкlam хidmYtlYri istisna оlmaqla);

Misal 27. QYzet nYşr edYn şirкYtin hYmin qYzetin satışı ilY bağlı aylıq dцvriyyYsi 30000000 manat tYşкil etmişdir. Bu mYblYğin 10000000 manatını qYzetin sYhifYlYrindY yerlYşdirilYn reкlamlara gцrY mьхtYlif şirкYtlYrdYn alınan vYsaitlYr tYşкil edir. Bu halda 10000000 manat ЏDV-yY cYlb edilir, 20000000 manat isY ЏDV-dYn azaddır.

- оrta mYкtYb dYrsliкlYri, uşaq YdYbiyyatının vY bьdcYdYn maliyyYlYşdirilYn dцvlYt YhYmiyyYtli nYşrlYrin istehsalı ilY bağlı redaкsiya, nYşriyyat vY pоliqrafiya fYaliyyYti;

- dYfn vY qYbiristanlığın mYrasim хidmYtlYri;

- AzYrbaycan Respubliкası Milli Banкının vY qanunvericiliкlY nYzYrdY tutulmuş vYzifYlYrin yerinY yetirilmYsi ilY bağlı mal idхalı, iş gцrьlmYsi vY хidmYt gцstYrilmYsi;

- AzYrbaycan Respubliкasına, о cьmlYdYn оnu tYmsil edYn hьquqi şYхslYrY neft-qaz ehtiyatlarının кYşfiyyatı, işlYnmYsi vY hasilatın pay bцlgьsь, iхrac bоru кYmYrlYri haqqında vY bu qYbildYn оlan digYr sazişlYrY uyğun оlaraq verilmYsi nYzYrdY tutulan Ysas fоndların, daşınan Ymlaкın vY digYr aкtivlYrin AzYrbaycan Respubliкası DцvlYt Neft Fоnduna hYr hansı şYкildY tYqdim edilmYsi ьzrY YmYliyyatlar.

Bundan başqa idхalın bir sıra nцvlYri AzYrbaycan Respubliкası NazirlYr Кabineti tYrYfindYn ЏDV-dYn azad edilY bidYr.

AzYrbaycan Respubliкası Vergi MYcYllYsindY ЏDV-nin iкi dYrYcYsi nYzYrdY tutulmuşdur: 18% vY 0% dYrYcYlYri. Aşağıdaкı işlYrin gцrьlmYsinY, хidmYtlYrin gцstYrilmYsinY vY YmYliyyatların aparılmasına gцrY ЏDV sıfır (0) dYrYcYsi ilY tutulur:

- хarici цlкYlYrin diplоmatiк vY analоъi nьmayYndYliкlYrinin rYsmi istifadYsi, hYmзinin bu nьmayYndYliкlYrin diplоmatiк, inzibatı vY teхniкi işзilYrinin, о cьmlYdYn оnlarla yaşayan ailY ьzvlYrinin şYхsi istifadYsi ьзьn nYzYrdY tutulan mal vY хidmYtlYr; ( bu hal о цlкYlYrlY mьnasibYtdY tYtbiq edilir кi, hYmin цlкYlYr tYrYfindYn gцstYrilYn iş, хidmYt vY YmYliyyatlara gцrY ЏDV sıfır dYrYcYsi ilY tYtbiq edilsin).

Misal 28. Almaniyanın AzYrbaycan Respubliкasındaкı sYfirliyi хidmYti istifadY ьзьn ЏDV цdYyicisi оlan şYхsdYn 10000000 manat mYblYğindY оfis mebeli almışdır. Almaniyada bu YmYliyyata gцrY ЏDV sıfır dYrYcYsi ilY tYtbiq edildiyindYn hYmin mYblYğ AzYrbaycanda da ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb edilir.

- хaricdYn alınan YvYzsiz maliyyY yardımları (qrantlar) hesabına malların idхalı, qrant ьzrY resipiyentlYrY malların tYqdim edilmYsi, işlYrin gцrьlmYsi vY хidmYtlYrin gцstYrilmYsi;

Misal 29. ŞirкYt хaricdYn alınmış qrant hesabına AzYrbaycan Respubliкasına кYnd tYsYrrьfatı teхniкası idхal etmişdir. Bu halda hYmin idхal ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb оlunur.

- malların vY aşağıda gцstYrilYn хidmYtlYrin iхracı:

a)patentlYrin, lisenziyaların, ticarYt marкalarının, mьYllifliк vY digYr analоъi hьquqların mьlкiyyYtY verilmYsi vY ya gьzYşt edilmYsi;

b) mYslYhYt, hьquq, mьhasibat, mьhYndis vY ya reкlam хidmYtlYrinin, hYmзinin mYlumatların işlYnmYsi ьzrY хidmYtlYrin vY digYr analоъi хidmYtlYrin gцstYrilmYsi;

c) işзi qьvvYsinin verilmYsi ьzrY хidmYtlYrin gцstYrilmYsi;

d) daşınan Ymlaкı icarYyY verilmYsi (nYqliyyat mьYssisYlYrinin nYqliyyat vasitYlYri istisna оlmaqla);

e) mьqavilYnin Ysas iştiraкзısı adından yuхarıda gцstYrilYn хidmYtlYrin yerinY yetirilmYsi ьзьn hьquqi vY ya fiziкi şYхsi cYlb edYn agentin хidmYt gцstYrmYsi.

Misal 30. ŞirкYt 30000000 manat dYyYrindY malı Almaniyaya satır. Bu halda hYmin mYblYğ ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb оlunur.

- beynYlхalq vY tranzit yьк vY sYrnişin daşınması. BeynYlхalq vY tranzit uзuşlarla bilavasitY bağlı оlan işlYrin gцrьlmYsi, хidmYtlYrin gцstYrilmYsi;

- AzYrbaycan Respubliкasının Milli Banкına qızıl vY digYr qiymYtlilYrin gцndYrilmYsi;

- beynYlхalq tYşкilatların, хarici dцvlYtlYrin hцкumYtlYrinin, habelY dцvlYtlYrarası vY hцкumYtlYrarası sazişlYrY YsasYn хarici hьquqi vY fiziкi şYхslYrin ayırdıqları кreditlYr vY bоrclar hesabına, hYmзinin bu кreditlYr vY bоrclar hesabına hYyata кeзirilYn layihYlYrdY AzYrbaycan tYrYfinin payı 49 faizdYn зох оlmadıqda, hYmin vYsaitlYr hesabına кreditlYri vY bоrcları alan şYхs tYrYfindYn malların (işlYrin, хidmYtlYrin) alınması vY bunların idхalı.

Qeyd etmYк lazımdır кi, ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb edilmY ilY ЏDV-dYn azadоlma arasında prinsipial fYrq mцvcuddur. BelY кi, ЏDV-dYn azad оlunan YmYliyyatlar aparan şYхs mal, iş vY хidmYt alarкYn satıcıya цdYdiyi ЏDV mYblYğini sоnradan bьdcYdYn YvYzlYşdirY bilmYz. Зьnкi hYmin şYхs цzьnьn istehsalı оlan mal, iş vY ya хidmYtlYri satarкYn ЏDV-ni hesablamır. Bu halda о, alış prоsesindY цdYdiyi ЏDV-ni YvYzlYşdirmYк hьququnu itirir. Оna gцrY dY hYmin şYхs mal, iş vY хidmYtlYri aldığı zaman цdYdiyi ЏDV-ni bu mal, iş vY хidmYtlYrin maya dYyYrinY daхil edir.

Sıfır dYrYcY ilY ЏDV-yY cYlb оlunan YmYliyyatlar aparan şYхslYr isY mьvafiq YvYzlYşdirmY hьququna maliк оlurlar. YYni satış prоsesindY ЏDV-ni sıfır dYrYcYsi ilY hesablamalarına baхmayaraq, hYmin şYхslYr alış prоsesindY цdYdiкlYri ЏDV-ni bьdcYdYn geri almaq hьququ YldY edirlYr.

Misal 31. ЏDV цdYyicisi оlan şirкYt fındıq zavоdundan ЏDV dY nYzYrY alınmaqla 35400000 ( 5400000 manat ЏDV) manatlıq fındıq almışdır. Sоnra hYmin fındığı 50000000 manata TьrкiyYyY satmışdır. Bu halda hYmin vergi цdYyicisi fındığı alarкYn цdYdiyi 5400000 manat mYblYğindY ЏDV-ni bьdcYdYn geri almaq hьququna maliкdir.

Vergi tutulan YmYliyyatın vaхtı hYmin YmYliyyat ьзьn ЏDV-nin hesab-faкturasının verildiyi vaхt sayılır. Malların gцndYrildiyi vY ya tYqdim edildiyi, işlYrin gцrьldьyь vY ya хidmYtlYrin gцstYrildiyi vY malların gцndYrilmYsi оnların daşınmasını nYzYrdY tutursa, daşırmanın başlandığı vaхtdan 5 gьn YrzindY ЏDV hesab-faкturası verilmirsY, vergi tutulan YmYliyyat aşağıdaкı vaхtlarda aparılmış sayılır:

- malların gцndYrildiyi vY ya tYqdim edildiyi, işlYrin gцrьldьyь vY ya хidmYtlYrin gцstYrildiyi vaхtda;

- malların gцndYrilmYsi оnların daşınmasını nYzYrdY tutursa, daşınmanın başlandığı vaхtda.

Misal 32. ЏDV цdYyicisi aprel ayının 29-da alıcıya mal gцndYrmiş, may ayının 2-dY isY оlan vergi hesab-faкturası tYqdim etmişdir. Vergi hesab-faкturası malın tYqdim edildiyi vaхtdan 5 gьn YrzindY verildiyindYn vergi tutulan YmYliyyatın aparıldığı vaхt may ayının 2-si hesab оlunur.

Misal 33. ЏDV цdYyicisi aprel ayının 29-da alıcıya mal gцndYrmiş, may ayının 6-dY isY оlan vergi hesab-faкturası tYqdim etmişdir. Vergi hesab-faкturası malın tYqdim edildiyi vaхtdan 5 gьn YrzindY verilmYdiyindYn vergi tutulan YmYliyyatın aparıldığı vaхt aprel ayının 29-u hesab оlunur.

ЦdYmY malların gцndYrildiyi vY ya tYqdim edildiyi, işlYrin gцrьldьyь vY ya хidmYtlYrin gцstYrildiyi vY malların gцndYrilmYsi оnların daşınmasını nYzYrdY tutursa, daşırmanın başlandığı vaхta qYdYr hYyata кeзirildiкdY, цdYmYdYn sоnraкı 5 gьn YrzindY ЏDV-nin hesab-faкturası verilmirsY, vergi tutulan YmYliyyat цdYmY hYyata кeзirildiкdY aparılmış sayılır. Vergi tutulan YmYliyyat ьзьn iкi vY ya daha зох цdYmY aparılırsa, hYr цdYmY цdYniş miqdarında ayrıca YmYliyyat ьзьn hYyata кeзirilmiş sayılır.

Misal 34. Malı alan şYхs malı satan vergi цdYyicisinY hYmin malın pulunu aprel ayının 28-dY цdYmiş, mal isY оna aprel ayının 30-da gцndYrilmişdir. Malı satan hYmin malın alıcısına vergi hesab-faкturasını may ayının 4-dY yYni цdYmYdYn 5 gьndYn artıq mьddYt кeзdiкdYn sоnra tYqdim etmişdir. Bu zaman vergi tutulan YmYliyyatın aparıldığı vaхt цdYmYnin hYyata кeзirildiyi tariх, yYni aprel ayının 28-i hesab оlunur.

ХidmYtlYr mьntYzYm vY ya daimi Ysasda gцstYrilirsY, хidmYtlYrin gцstYrilmYsi vaхtı bu YmYliyyatın hYr hansı hissYsi ьзьn hYr dYfY ЏDV-nin hesab-faкturasının verildiyi vaхt, yaхud цdYmY YvvYl hYyata кeзirilmişsY, YmYliyyatın hYr hansı hissYsinin цdYnildiyi vaхt sayılır.

Malların idхalı zamanı vergi tutulan YmYliyyatın aparılması vaхtı оnlardan istifadY edilmYsinY, yaхud оnların istehlaкına başlandığı vaхt sayılır.

Vergi цdYyicisi malları (işlYri, хidmYtlYri) ЏDV-ni цdYmYкlY YldY edirsY vY mьvafiq YvYzlYşmY hьququ alırsa vY ya almaq hьququna maliкdirsY, belY mallardan qeyri-коmmersiya mYqsYdlYri ьзьn istifadY edilmYsinY başlanıldığı vaхt vergi tutulan YmYliyyatın aparıldığı vaхt sayılır.

Vergi цdYyicisinin haqqı цdYnilmYкlY vY ya YvYzsiz qaydada цz işзilYrinY vY digYr şYхslYrY mal verdiyi, iş gцrdьyь vY хidmYt gцstYrdiyi vaхt vergi tutulan YmYliyyatın aparıldığı vaхt sayılır.

Vergi цdYyicisinin qeydiyyatı lYğv edildiкdY, lYğvetmY vaхtı оnun sahibliyindY malların qalması zamanı – lYğvetmYnin qьvvYyY minmYsindYn YvvYlкi gьn vergi tutulan YmYliyyatın aparıldığı vaхt sayılır.

Misal 35. Aprel ayının 20-dY vergi цdYyicisinin qeydiyyatı lYğv edilmişdir vY оnun sahibliyindY 20000000 manat mYblYğindY mal qalmışdır. Bu halda hYmin vergi цdYyicisi sahibliyindY qalan mala ЏDV hesablamalı vY bьdcYyY цdYmYlidir. Vergi tutulan YmYliyyatın aparıldığı vaхt isY aprel ayının 21-i hesab оlunur.

Gцmrьк qanunvericiliyinY uyğun оlaraq mallara gцmrьк rьsumları tutulduğu vaхt malların idхal edilmYsi vaхtı sayılır. ЏgYr idхal оlunan mallar gцmrьк rьsumlarından azad edilirsY, malların idхal edilmYsi vaхtı оnların gцmrьк хidmYtinin nYzarYtindYn зıхdığı vaхt sayılır.

Malların tYqdim edilmYsi оnların verildiyi yerdY hYyata кeзirilir. Malların gцndYrilmYsi şYrtlYrindY malların yоla salınması vY ya nYql edilmYsi nYzYrdY tutulursa, tYqdim edildiyi yer оnların yоla salınmasına vY ya nYql edilmYsinY başlandığı yer sayılır. Laкin malları gцndYrYn tYrYf оnları qurursa vY ya quraşdırırsa, tYqdim edilmY malların qurulduğu vY ya quraşdırıldığı yer sayılır.

İşlYrin gцrьldьyь vY ya хidmYtlYrin gцstYrildiyi yer aşağıdaкılar sayılır:

- daşınmaz Ymlaкın оlduğu yer – YgYr işlYr (хidmYtlYr) bilavasitY bu Ymlaкla bağlıdırsa;

- işlYrin faкtiкi gцrьldьyь (хidmYtlYrini faкtiкi gцstYrildiyi) yer – YgYr bunlar daşınan Ymlaкla bağlıdırsa;

- хidmYtlYrin faкtiкi gцstYrildiyi yer – YgYr хidmYtlYr mYdYniyyYt, incYsYnYt, tYhsil, bYdYn tYrbiyYsi vY ya idman sahYsindY, yaхud digYr analоъi fYaliyyYt sahYlYrindY gцstYrilirsY;

- nYqletmYnin faкtiкi hYyata кeзirildiyi yer – YgYr işlYr (хidmYtlYr) bu nYqletmY ilY bağlıdırsa;

- işi yerinY yetirYn vY ya хidmYt gцstYrYn şYхsin fYaliyyYti hYyata кeзirdiyi yer;

- işlYrin vY ya хidmYtlYrin alıcısının yerlYşdiyi vY ya qeydiyyatda оlduğu, tYsis edildiyi, işlYr vY ya хidmYtlYr alığının daimi nьmayYndYliyi ilY bilavasitY bağlı оlduğu halda hYmin daimi nьmayYndYliyin оlduğu yer. Bu mьddYalar aşağıdaкı хidmYtlYrY tYtbiq edilir:

- patentlYrin, lisenziyaların, ticarYt marкalarının, mьYllifliк vY digYr analоъi hьquqların mьlкiyyYtY verilmYsi vY ya gьzYşt edilmYsi;

- mYslYhYt, hьquq, mьhasibat, mьhYndis vY ya reкlam хidmYtlYrinin, hYmзinin mYlumatların işlYnmYsi ьzrY хidmYtlYrin vY digYr analоъi хidmYtlYrin gцstYrilmYsi;

- işзi qьvvYsinin verilmYsi ьzrY хidmYtlYrin gцstYrilmYsi;

- daşınan Ymlaкı icarYyY verilmYsi (nYqliyyat mьYssisYlYrinin nYqliyyat vasitYlYri istisna оlmaqla);

- mьqavilYnin Ysas iştiraкзısı adından yuхarıda gцstYrilYn хidmYtlYrin yerinY yetirilmYsi ьзьn hьquqi vY ya fiziкi şYхsi cYlb edYn agentin хidmYt gцstYrmYsi.

ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyata alınmayan qeyri-rezident AzYrbaycan Respubliкasının YrazisindY ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyata alınan vY ya alınmayan vergi agenti ьзьn хidmYt gцstYrirsY vY ya iş gцrьrsY, bu işlYrin gцrьlmYsi vY ya хidmYtlYrin gцstYrilmYsi ЏDV-yY cYlb оlunur.

Vergi agenti qeyri-rezidentY цdYnilmYli оlan mYblYğY ЏDV hesablamalı vY цdYmYlidir. Vergi agenti ЏDV-nin mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatdan кeзmişdirsY, hesablanan vergi YmYliyyatın aparıldığı ay ьзьn ЏDV-nin bYyannamYsi verilYrкYn цdYnilir. Hesablanan verginin цdYnilmYsini tYsdiq edYn цdYmY sYnYdi vergi agentinY ЏDV-nin mYblYğini YvYzlYşdirmYк hьququ verYn hesab-faкturadır.

Misal 36. AzYrbaycan Respubliкasının qeyri-rezidenti hesab edilYn A İsveзrY şirкYti AzYrbaycanın rezidenti оlan vY ЏDV цdYyicisi кimi qeydiyyatdan кeзmiş B şirкYti ьзьn prоqram tYminatı hazırlamış vY оnu may ayında 3000 ABŞ dоllarına B şirкYtinY satmışdır. B şirкYti 3000 ABŞ dоlları mYblYğindY vYsaiti elY hYmin ay A şirкYtinY цdYmişdir. Bu zaman B şirкYti may ayında 18 faiz dYrYcYsi ilY 540 ABŞ dоlları mYblYğindY ЏDV hesablamalı vY bьdcYyY цdYmYlidir.

Vergi agenti ЏDV mYqsYdlYri ьзьn qeydiyyatdan кeзmYmişdirsY, о hesablanan vergini qeyri-rezidentY цdYmY verildiкdYn sоnra 7 gьn YrzindY цdYmYyY vY nцvbYti ayın 20-dYк mьYyyYn edilmiş fоrmada ЏDV bYyannamYsi vermYyY bоrcludur.

Misal 37. ЏDV цdYyicisi оlmayan A şirкYti gцstYrdiyi хidmYtY gцrY qeyri-rezidentY aprel ayının 14-dY 3000 ABŞ dоlları mYblYğindY vYsait цdYmişdir. Bu halda A şirкYti aprel ayının 21-dYк 540 ABŞ dоlları mYblYğindY ЏDV-ni bьdcYyY цdYmYli vY may ayının 20-dYк vergi оrqanına mьYyyYn edilmiş fоrmada ЏDV bYyannamYsi tYqdim etmYlidir.

Qeyri rezidentY mYхsus Ymlaк vergi agentinY icarYyY verilmYк ьзьn idхal edildiкdY, Ymlaкın sahibi оlan qeyri-rezidentin icazYsi ilY vergi agenti idхaldan цdYnilmiş vergidYn ЏDV-nin mYblYğinin YvYzlYşdirilmYsini tYlYb edY bilYr. Bu halda vergi agenti vergi цdYyicisi sayılır vY sоnradan Ymlaкı tYqdim edYrкYn (оnun iхracı istisna edilmYкlY) ЏDV-nin цdYnilmYsi ьзьn cavabdehdir.

Vergi agenti qeyri-rezidentY цdYmY verilYn aydan sоnraкı ayın 20-dYn gec оlmayaraq ЏDV-nin hesablanması barYdY vergi оrqanına mьYyyYn edilmiş fоrmada bYyannamY tYqdim etmYlidir.

Hesabat dцvrь YrzindY vergi tutulan dцvriyyYdYn bьdcYyY цdYnilmYli оlan ЏDV-nin mYblYği vergitutulan dцvriyyYdYn hesablanan verginin mYblYği ilY YvYzlYşdirilYmli оlan verginin mYblYği arasındaкı fYrqlY mьYyyYn edilir.

ЏvYzlYşdirilYn ЏDV-nin mYblYği vergi цdYyicisinY verilmiş vergi hesab-faкturaları ьzrY nağdsız qaydada (mal, iş vY хidmYt tYкlif edYnin banк hesabına birbaşa nağd qaydada цdYnişlYr istisna edilmYкlY) aparılmış цdYmYlYrdY verginin mYblYği sayılır.

Misal 38. ЏDV цdYyicisi оlan A şirкYti ЏDV цdYyicisi оlan şYхsdYn ЏDV-dY daхil оlmaqla 11800000 manat mYblYğindY mal almış, vergi hesab-faкturası YldY etmiş vY bu mYblYği satıcıya nağdsız qaydada цdYmişdir. A şirкYti hYmin malı B şirкYtinY 15000000 manata satmışdır. Bu zaman A şirкYti hYmin mYblYğdYn 2700000 manat ЏDV hesablamalı, malı alarкYn цdYdiyi 1800000 manat mYblYğindY ЏDV-ni bu mYblYğdYn зıхmalı vY 900000 manat mYblYğindY ЏDV-ni bьdcYyY цdYmYlidir.

ЏDV-nin цdYyicisi кimi qeydiyyatdan кeзYn vY vergi tutulan YmYliyyat aparan şYхs malları, işlYri vY хidmYtlYri qYbul edYn şYхsY vergi hesab-faкturası vermYyY bоrcludur. Vergi hesab-faкturasında vergi цdYyicisinin vY alıcının adları, eynilYşdirmY nцmrYlYri, mal, iş vY хidmYtin adı, vergi tutulan YmYliyyatın mYblYği vY hYcmi, aкsizli mallarda aкsizin mYblYği, цdYnilmYli оlan verginin mYblYği, hesab-faкturanın verilmY tariхi, sıra nцmrYsi, qeydiyyat bildirişi vermiş vergi оrqanının adı, bildirişin verilmY tariхi vY sıra sayı, hesab-faкturada imza etmiş mYsul şYхsin vYzifYsi, sоyadı vY atasının adı gцstYrilmYlidir.

Vergi цdYyicisi malın alıcısına (işlYrin vY хidmYtlYrin sifarişзisinY) vergi hesab-faкturasını mal gцndYrilYndYn (iş gцrьlYndYn, хidmYt gцstYrilYndYn) sоnra 5 gьndYn gec оlmayaraq vermYyY bоrcludur.

ЏDV-nin цdYyicilYri оlmayan alıcılara pYraкYndY mal gцndYrildiкdY vY ya хidmYt gцstYrildiкdY, vergi hesab-faкturası YvYzinY qYbz vY ya зeк verilY bilYr. Laкin bu sYnYdlYr vergini YvYzlYşdirmYyY Ysas vermirlYr.

Gцmrьк оrqanları tYrYfindYn verilmiş idхalda ЏDV-nin цdYnildiyini gцstYrYn idхal sYnYdlYri цdYniş fоrmasından asılı оlmayaraq verginin YvYzlYşdirilmYsinY Ysas verir. Vergi tutulan idхalda ЏDV gцmrьк оrqanları tYrYfindYn hesablanır vY alınır.

Misal 39. ЏDV цdYyicisi оlan şYхsin idхal etdiyi mala gцmrьк оrqanlarında 3000000 manat ЏDV hesablanmış, hYmin şYхs bu mYblYği nağd qaydada цdYmiş vY bu gцmrьк bYyannamYsindY Yкs оlunmuşdur. Bu şYхs 3000000 manat mYblYğindY цdYdiyi ЏDV-ni YvYzlYşdirmYк hьququna maliкdir.

ЏDV ьzrY hesabat dцvrь tYqvim ayıdır. Vergi цdYyicisi hYr hesabat dцvrь ьзьn hesabat dцvrьndYn sоnraкı ayın 20-dYn gec оlmayaraq vergi оrqanına ЏDV bYyannamYsini vermYyY vY vergini bьdcYyY цdYmYyY bоrcludur. ЏDV dцvlYt bьdcYsinY цdYnilir.

Hesabat dцvrьndY vergi tutulan dцvriyyYsinin azı 50 faizi sıfır dYrYcYsi ilY vergiyY cYlb оlunan vergi цdYyicisinY, hesabat dцvrьndY YvYzlYşdirilYn vergi mYblYğinin hesablanmış vergidYn artıq оlan hissYsi оnun vergi vY ya gцmrьк оrqanlarına YrizYsini verdiyi vaхtdan 45 gьn YrzindY qaytarılır.

Misal 40. Hesabat dцvrь YrzindY vergi цdYyicisinin vergi tutulan dцvriyyYsi 20000000 manat оlmuşdur. Bunlardan ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb edilYn YmYliyyatların dYyYri 12000000 manat tYşкil etmişdir, yYni vergi tutulan YmYliyyatların 60 faizini Bunlardan ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb edilYn YmYliyyatlar tYşкil etmişdir. HYmin hesabat dцvrьndY YvYzlYşdirilYn ЏDV-nin mYblYği hesablanmış ЏDV-nin mYblYğindYn 800000 manat зох оlmuşdur. Bu halda vergi цdYyicisi 800000 manat mYblYğin 45 gьn mьddYtindY qaytarılması ьзьn qeydiyyatda оlduğu vergi оrqanına mьraciYt edY bilYr.

Hesabat dцvrьndY ЏDV-yY sıfır dYrYcY ilY cYlb оlunan YmYliyyatları vergi tutulan dцvriyyYsinin 50 faizindYn az оlan vergi цdYyicilYri ьзьn YvYzlYşdirilYn vergi mYblYğinin hesabat dцvrьndY hesablanmış vergi mYblYğindYn artıq оlan hissYsi 5 aya кeзirilir vY bu ayların цdYmYlYrinY aid edilir. Artıq цdYmYnin hYr hansı qalığı isY bu 5 ay bitdiкdYn sоnra vergi цdYyicisinin YrizYsinY YsasYn 45 gьn YrzindY bьdcYdYn qaytarılır.

AzYrbaycan Respubliкasının tYrYfdar зıхdığı beynYlхalq mьqavilYyY uyğun оlaraq beynYlхalq tYşкilatın, yaхud хarici hьquqi vY ya fiziкi şYхsin YvYzsiz кцзьrmYlYri ilY цdYnilmiş malları alan vY ya işlYrin vY хidmYtlYrin nYticYlYrini hYmin Ysaslarla YldY edYn şYхs vergi оrqanına vergi hesab-faкturaları verYrкYn, hYmin mallara, işlYrY vY ya хidmYtlYrY gцrY цdYnilmiş ЏDV-nin vergi оrqanına YrizY verildiyi vaхtdan 45 gьn YrzindY geri almaq hьququna maliкdir.

ЏDV-nin dьzgьn hesablanması, vaхtında bьdcYyY цdYnilmYsi vY bYyannamYlYrin vergi оrqanına mьYyyYn edilmiş mьddYtlYrdY verilmYsi ьзьn vergi цdYyicilYri vY оnların vYzifYli şYхslYri AzYrbaycan Respubliкasının vergi qanunvericiliyinY uyğun оlaraq mYsuliyyYt daşıyırlar.