A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

Hemolitik anemiyalar; hipoplastik və aplastik anemiyalar 
Miksodem xəstəliyi
Qaraciyər  və  öd  yollanm n  xəstəlikləri,  xüsusən  öd  yolla-
nnın tııtulması
Splenektomiya
1.1.5.  Hemolitik anemiyalı xəstələrdə 
erltrositlərin yaşama  müddəti
Eritrodiarezin  (eritrositlərin  lizisi)  sür'ətlənm əsi  nəticesin- 
də  törənən  qanazhğınm  m üxtəlif  formalan  hemolitik  anemi­
yalar adı  altmda  birləşdirilir.  Bunları  əm ələgəlm ə  sebəblərinə 
görə 
2
 qrupa bölm ək olar:
1.  Eritrositlərin  və  ya  hemoqlobinin  irsi  patologiyası  nəti- 
cəsində  inkişaf  edən  hemolitik  anemiyalar  (eritrositiərdə  irsi 
ferment  çatışmazlıqlan,  membran  stnıktunınun  və  funksiya- 
larmm  irsi qüsurian,  hemoqlobinopatiyalar);
2.  Eritrositdənkənar  amillərin  törətdiyi  hemolitik  reaksi- 
yalar (toksik və  immım mənşoli  hemolitik anemiyalar).
Eritrositlərin  yaşama  müddəti  110-130  gündür.  Hemolitik 
anemiyaiann  m üxtəlif növiəri  bu  müddətin  m üxtəlif dərəcədə 
dəyişm əsinə səbəb olur.
E n trositlən n   yaşama  müddətinin  artmasına  səbəb 
olan  hallar:
Talassemiya minor (kiçik talassemiya) 
Hiperxolesterinemiya
E ntrositlərin  yaşama  müddətinin  azalmasına  səbəb 
olan  hallar:
Sferositoz
Elliptositozun hemolizli  forması 
Uremiya
O rağabənzərhüceyrəli anemiyalar 
С tipli hemoqlobinoz
С  tipli  hemoqlobinozla  orağabənzər hüceyrəli  anemiyanm 
kombinasiyası
Paroksizmal  gecə hemoqlobinuriyası 
Pernisioz (bədxassəli) anemiyalar

---

Meqaloblastik anemiyalar (hamiləiik dövründe)
İdiopatik hemolitik anemiyalar 
Xronik leykozlar
1.2. 
FETAL HEM OQLOBİN
Dölün dam arlannda dövr edən qanda olan hemoqlobin bətn- 
dənkənar  inkişaf dövründə  olan  orqanizmin  hemoqlobinindən 
ferqlənir.  Buna fetal  hemoqlobin deyiiir (latınca: fo etu s -  döl). 
Fetal  hemoqlobinin  (HbF)  molekul  zəncirinə  2  alfa  (a)  və  2 
qamma  (y)  qlobin  daxildir.  Yenidoğulmuş  uşaqlarda  hemoq­
lobinin  ümumi  miqdannm  70-90%-i  fetal  hemoqlobindən  iba- 
rət  olur;  bətndənkənar  inkişaf  dövrünün 
6
-cı  ayında  bu  he- 
moqlobinin  95%  və  daha artıq  hissəsi  A  hemoqlobini  ile  əvəz 
olunur.  Yaşh  şəxslərdə  isə  normal  halda  fetal  hemoqlobinin 
m iqdan 
2
% -dən artıq olmur.
A rtm asın a səb əb  olan h allar;
Böyük v ə kiçik talassemiyalar
Orağabənzər hüceyrəli anemiya
Leykoz xəstəliyinin bə'zi formalan (mieloma)
Xromosom xəstəlikləri (13-15-ci xromosomlann trisomiyası) 
Daun xəstəliyi
Bə'zi dərman m enşəli anemiyalar 
A zalm asına səb ə b  olan hallar:
Çoxsaylı xromosom anemiyalan
1.3. ERİTRO SİTLƏ RİN  OSM O TtK  R EZtSTEN TLİY İ
Eritrositlərin  hipotonik  duz  məhiullarma  qarşı  müqaviməti 
osmotik  rezistentlik  adlanır.  Eritrositlər  hipertonik  məhlulda 
büzüşür,  hipotonik məhlulda  isə m üəyyən hədde  qədər şişdik- 
dən  sonra,  membranlannm zədələnm əsi  nəticəsində  lizisə  uğ- 
rayırlar.
N o rm al göstərici:
0,45-0,39%-li NaCi məhlulunda lizis başlayır
0,33-0,30%-li NaCl məhlulımda lizis başa çatır

---

Artmasına səbəb olan  hallar:
Q araciyər sirrozu
Bə'zi infeksiyalar (vərəm , sifılis, malyariya)
HamiləÜk 
Karsinoma 
Bədxassəli  limfoma 
Leykozlar
Апас1ал§э1тэ sferositar və qeyri-sferositar hemolitik anemiyalar 
Yanıq xəstəliyi
Azalmasına səbəb olan  hallar:
O rağabənzər hüceyrəli anemiya
Talassemiya
Sanlıq
Qaraciyer xəstəlikləri 
Splenektomiyadan sonrakj  vəziyyət 
İnfarktm erkən dövrləri 
С  tipli hemoqlobinozun homoziqot forması
B
, 2
  vitamini  və  ya  fol  turşusu  çatışmazlığı  ilə  əlaqədar olan 
anemiyalar
D əm ir çatışmazlığı ile əlaqədar olan anemiya
4
1.4. ERİTROSİTOZ
Eritrositlerin sayımn,  Hb-nin m iqdannın və  Ht-in normadan 
çox  olmasma  critrositoz və  ya  polisitemiya  deyilir.  Polisitemi- 
ya  rubrada  isə  bunlarla  bərabər,  leykositlərin  və  trombositlə- 
rin də m iqdan artmış olur.
Eritrositozlar birincili və ikincili olur.
Birincili eritrosıtoza səbəb olan  hallar:
Həqiqi polisitemiya 
Eritremiya (Vakez xəstəliyi)
İkincili eritrositoza səbəb olan hallar:
B ö y r ə k   x ə s t ə l i k l e r i :
Nefrotik sindrom 
Böyrək sistalan 
Hidronefroz
B öyrəyinyayılm ış parenximatoz xəstəlikləri

---

Uzunmüddətli hemodializ 
Böyrək transplantasiyası
M üxtəlif orqanlann şişləri
Adrenokortikotrop hormonun hipersekresiyası
Böyrəküstü vəzi androgenləri  ilə müalicə
Qanm maye hissəsinin azalması (şiddətli qusma, ishal, tərləmə)
Toxuma oksigenasiyasının azalmasma səbəb olan hallar:
Xronik ağciyər xəstəlüdəri
Be'zi  hemoqlobinopatiyalar
Anadangəlmə  2,3-difosfoqliserin  turşusu  çatışmazlığı  (oksi- 
hemoqlobinin dissosasiyasının posoılması  ilə əlaqədar) 
Siqaretçəkmə (xronik karboksihemoqlobinemiya ilə əlaqədar) 
Dəniz səviyyəsindən yüksəkdə yaşayanlarda (xronik hipok- 
siya ilə əlaqədar)
1.5. RETİKULOSİTLƏR
Retikulositlər -  eritropoez  prosesinin  arahq  m ərhələlərində 
əm ələ  gələn  normoblastlann  nüvələrini  itirdikdən  sonra  mey- 
dana  çıxan  cavan  eritrosit  foımalandır.  Onlar  yetişmiş  eritro- 
sitlərdən  sitoplazmalannda  dənəli-şəbəkəli  substansiyanın  ol- 
masına  görə  fərqlənirlər;  xüsusi  rəngləm ə  zamanı  sitoplazma- 
da  görünən  bu  substansiya  aqreqasiyaya  uğramış  ribosomlar- 
dan  və  mitoxondrilərdən  ibarətdir.  Adi  hematoloji  üsullarla 
rəngfənən  qan  yaxmalarında  retikıılositlər  bozumtul-çəhrayı 
rəngdə görünür.  Onlar polixroraatofıl olub, m üxtəlif boyaqlarla 
rənglənirlər.  Periferik  qana  keçən  retikulositlər  24-48  saat  ər- 
zində yetişmiş  eritrositə çevrilirlər.
Normal  göstərkiləri: 
0,2-2%
Artmasına səbəb oian  hallar:
Hemolitik anemiyaların m üxtəlif formalan 
D əm ir  çatışmazlığı  ilə  əlaqədar  olan  anemiyalarda  dəm ir 
preparatlan və B
1 2
 vitamini ilə'm üalicədən sonrakı  vəziyyət 
Qanaxmalar 
Polisitemiyalar
Sümük iliyinin metastatik karsinoması

---