A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 565 

Tələbə inana bilmirdi ki, bu həmin o evdir. — Saat yarım 

bundan qabaq onun tərk edib getdiyi binadır, amma hər halda 

çöl-biyaban,  şübhəsiz, həmin çöl biyaban idi. Qəribədir ki, 

yanıb uçmuş evin qabağındakı səkiyə heç bir zərər dəyməmişdi 

və bu səkinin kənarında xeyli maşın dayanmışdı. Otuz-otuz beş 

minik maşını hamısı örtüklərin altında idi və görünür, burada 

lap çoxdan dayanmışdı. Mümkünmü bu? Çexol altındakı 

maşınlardan biri səssiz-səmirsiz yerindən tərpəndi, dayanmış 

maşınların sırasından çıxıb tələbəyə tərəf yönəldi. Elə bil maşın 

özü, sürücüsüz, hərəkət edirdi. Axı hansı sürücü örtüklü maşın 

idarə edər?.. Maşın tələbəyə yaxınlaşdı  və ehmallıca dayandı. 

Tələbə gördü ki, doğrudur, maşının çexolu var, amma bu örtük 

yalnız onun damına və kapotunun üstünə  çəkilib. Sükanın 

ardında cavan bir oğlan  əyləşmişdi. Oğlan maşının 

pənçərəsindən əyilib: 

–Bağışlayın, — dedi, — bilmirsiniz   burada iyirmimərtəbəli 

ev hardadır? 

Tələbə boğuq səslə: 

–İyirmimərtəbəli? — deyə xəbər aldı. 

–Mənə dedilər ki, bu çöldədir, yanmış beşmərtəbəli evin 

yanındadır. 

Tələbə yanmış binanı göstərərək: 

–Bu evi deyirsiz? —deyə soruşdu: 

Sürücü sevinclə: 

–Özüdür ki var, — dedi; yanmış evi o, yalnız indi gördü —

mənə beləcə  də izah etmişdilər. Deməli, həmin bu binanın 

solundan burulub dəniz qırağına çıxmaq lazımdır. Əgər siz də o 

tərəfə gedirsinizsə əyləşin aparım. 

Tələbə maşının qabaq qapısını açdı və özünü itirdi. Burada 

da rul vardı — maşının ikinci sükanı. Maşının iki rulu, iki 

əyləci, iki eskalatoru, iki konusu vardı. Sürücü tələbənin 

şaşqınlığını görüb gülümsündü: 

–Təəccüblənirsiniz? — dedi. — Bu, tədris maşınıdır. Mən 

özüm maşın sürmə üzrə  təlimatçıyam. Sürmək öyrənənlər 

---

 566 

mənim yerimdə  əyləşirlər, maşını idarə edirlər, mən də sizin 

yerinizdən onlara nəzarət edirəm. Ona görə də bu maşında hər 

şey cütdür. Amma siz narahat olmayın,  əyləşin, indi siz 

tərəfdəki sükanlar işləmir. 

Tələbə oturdu. Sürücü kiçik maqnitofonu işə saldı, xəfif, bir 

qədər qəmli musiqi səslənməyə başladı. Yumşaq ressorlar, 

paralon örtüklər, sakit musiqi qəribə bir rahatlıq, arxayınlıq 

atmosferi yaradırdı.  Əgər yaddaşda qala bilsəydi, yəqin ki, 

adamlar ana bətnində — insanın ilk kainatında — özlərini belə 

dinc, arxayın hiss ediblər. 

Maşın yanmış xarabanın solundan buruldu, onlar dəniz 

qırağına çıxdılar və  tələbə  dərhal iyirmimərtəbəni gördü. İndi 

bina ala–bəzək elektrik işıqlarına qərq olmuşdu. Rəngbərəng 

pərdələr, abajurlar, neon və adi işıqlar evin pəncərələrinə əlvan 

bir çıraqbanlıq paylamışdı. Evin eyvanları insanlarla dolu idi, 

onlar burda çoxdan məskən salmışdılar. Sakinlər yeyir–içir, 

mırt vurur, gülür, eyvandan eyvana danışır, musiqi, radio 

dinləyir, televizora baxır, cürbəcür oyunlar oynayırdılar. Ev 

normal bir axşam həyatıyla yaşayırdı. Tələbə anladı ki, onlar 

evin arxa tərəfindən çıxırlar, indiyəcən o, evi yalnız 

avandından görmüşdü, odur ki, o biri səmt — yanmış xarabalıq 

tərəf ona bu qədər qeyri-tanış gəlmişdi. Maşın dayandı. 

–Çox sağ olun, deyə  tələbə  səmimi-qəlbdən sürücüyə 

təşəkkür elədi. Daxilən o, bayaqkı  təlaşı üçün xəcalət çəkirdi, 

özünü danlayırdı. "Yekə kişisən, materialist, rasionalistsən, 

tələbəsən, bir yandan da belə ibtidai bir qorxu. Ayıb olsun!" 

Maşından düşərkən diqqətlə sürücüyə baxdı və tələbəyə elə 

gəldi ki, sürücünün sifəti tanışdır. Sürücü də maşından düşdü, 

qapısını açarla bağladı. Onlar binaya müxtəlif qapılardan daxil 

oldular. Tələbə liftin düyməsini basdı. Lift haradansa çox 

yüksək mərtəbədən gəldi, dayandı, qapısı açıldı. Tələbə 

kabinənin içinə girdi, qapı bağlandı  və  işıq söndü. Kabinənin 

içində göz-gözü görmürdü, tələbə kibrit çəkdi, odun işığında 

iyirmimərtəbənin düyməsini tapdı, basdı  və hiss elədi ki, lift 

---

 567 

yuxarı yox, aşağı hərəkət edir; halbuki onlar birinci mərtəbədə 

idilər.  Əvvəlcə liftin xarab olması, zirzəmiyə,  şaxtanın dibinə 

düşməsi fikri tələbəni qorxuzdu, ancaq duyanda ki, lift elə hey 

dərinliyə gedir, gedir, bir-iki mərtəbə deyil, azı səkkiz-on, yox 

on dörd-on beş, iyirmi mərtəbəyə yer altında qərq olur — 

tələbəni vahimə basdı. Yadına düşdü ki, kimdənsə eşitmişdi — 

böyük  şəhərlərdə  bəzən strateji məqsədlərlə böyük binaların 

altında yerin dərinliklərinə doğru neçə-neçə  mərtəbə tikilir. 

Amma indi, liftin görünməz dərin lağımın dibinə doğru bu 

dayanmaz hərəkətində, tələbə nə isə bir məzar qoxusu duyurdu. 

Belə  dərin məzar ola bilməzdi, amma nədənsə  tələbə 

düşünürdü ki, ömrünün sonudur və qəribə, anlaşılmaz, mənasız 

bir aqibətdir bu. Birdən kabinənin içində gur işıq yandı  və 

tələbə ilk baxışdan liftin ona qəribə görünməsinin səbəbini 

anladı —kabinənin içində düz qapının qənşərində güzgü vardı, 

amma bu güzgü kabinənin içini əks etdirmirdi. Başqa bir qapını 

əks etdirirdi, bu qapıya oxşayan, amma tamamilə özgə bir 

qapını. Lift qəfildən dayandı  və sol tərəfdəki divarı açıldı  —

demə, bu da qapı imiş. Tələbə kor adamlar kimi ayağıyla yeri 

asta–asta yoxlaya-yoxlaya kabinədən çıxdı  və qarşısında öz 

mənzilinin qapısını gördü. 20 mərtəbədəki mənzil qapısını. 

Şübhə ola bilməzdi —həmin nömrə, həmin familsiz lövhə, 

zəng, kilid yeri. "Görünür bu xəstəlikdir, —deyə  tələbə 

düşündü, — oriyentir hissinin itməsi. Qaranlıqda səmti dolaşıq 

salıram. Yuxarı  hərəkət mənə enmək kimi gəlir. Bəzən belə 

şeylər olur, adam sağı-solu çaşdırır. Sağ ayağını sol ayağı kimi, 

solu sağ kimi duyur. Sabah həkimə getmək lazımdır". O, 

qapının zəngini basdı  və gülümsündü. "Şükür, mənzil 

partlamadı". Açarla qapını açıb içəri  girdi.  Otaq  çıraqban idi. 

Dəhlizdə işıq yanmırdı. Çamadanı öz yerində idi. Tələbə otağa 

bir az xoflu girdi. Diqqətlə otağa göz gəzdirdi. —Hər  şey öz 

yerində idi, onun qoyub getdiyi kimi. Axı ayrı cür ola da 

bilməzdi: — taxt, şkaf, stol, stullar, qırıq məftilli telefon, divar 

saatı, üstündə  də örtüyü (məgər o bu örtüyü qoparmamışdı?) 

---