A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 2,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
165 qaytarmağa gedirdilər. Onlar xoşbəxt idilər. Onlar vətəni qoruyaraq, vətən yolunda döyüşərək öləcəkdilər. Bu labüd ölümə gedənlər qalanlardan xoşbəxt idilər. Qalanlar – mən də onların içində idim– hər şeyi unudaraq yalnız bir şey – döyüş, qələbə haqqında düşünürdülər. Ən dəhşətli əziyyətlərdən sonra belə incidənlərinə boyun əyməyən bu qaxac ürəkli adamlar qürurlarını tapdalayaraq azadlıqla təması olan hər adama yalvarır, itə sümük atılan kimi xəsis sözləri, xəbər qırıntılarını bir-biriylə bölüşür, var qəlbləriylə sevinir, ya kədərlənirdilər. Kiminsə, hardansa ələ keçirə bildiyi yeganə bir şüşə içkini qoşunlarımız hər şəhəri alanda 200 adam arasında damla-damla bölüb içirdik. Biz Vətənimizi sevirdik. Biz böyük Vətənimizi sevirdik. Biz vətən xaini deyildik. Biz inanırdıq. Mən yenə də inanıram. Mən inanıram ki, kommunizmi – xəyallarımızın bayramını ləkəsiz, azad, gözəl cənnəti biz yaradacayıq. Lakin neçin mənim kimi bu ideyaya məftun, onun yolunda ölümə getməyə hazır olanlar, onun yolunda ölümə getməyə hazır olduqları üçün öldürüldülər. Onun adıyla, lakin onun bayrağını ləkələməkçün öldürüldülər. Cavabı kimdən alım? Lakin ən dəhşətlisi bu deyil. Qoy olsun. Min, yüz min əsl insan, mətin kommunist, gözəl yoldaş, həqiqi vətəndaş, istedadlı fərd nahaq qana boyandı. Lakin bəs qalanlar? Mən yenə də bizim nəsildən ilişib qalanları demirəm. Onlar qalsalar da bizim kimi çeynənmiş, əzik, sönükdürlər. Bəs siz – gənclik? Sizi kim çeynəmiş? Bizim pis üzünü görüb yaxşı üzünə inandığımız bir şeyin siz neçin yaxşı üzünü görüb pis üzünə inanır, onu axtarırsınız. Neçin siz inanmırsınız? Siz nəyə inanırsınız? Suçlu–suçlu nəyi, kimi gözləyirsiniz? Sizin idealınız varmı? Sizin fəlsəfəniz həyatdan bacardıqca artıq nəşə qopart, gününü xoş keçirt fəlsəfəsi deyilmi? Ya da şəhvət, pozğunluq və kütləvi cütlük. Balaca istəklər, xırda həvəslər, cırtdan ehtiraslar, arzusuzluq, məqsədsizlik. Bu sizin sifətləriniz deyilmi? İnamsızlıq, imansızlıq. Siz insanlığın hansı dəyərlərini saxlamısınız?
166 –Nə etməli? – dedim. – Bizim nəsil radiatsiya və inamsızlıqla zəhərlənmiş bir dövrdə yaşamalı oldu. Artıq adamlar, itkinlər nəsli olan kimi yəqin biz də bir nəsilik: bezarlar nəsli, peşimanlar nəsli, inkisarı xəyala uğramışlar nəsli, yorğunlar nəsli, inamsızlar nəsli. Bilmirəm bu təyinlərdən hansı daha müvəffəqiyyətlidir? –Yaxşı, onda bəs kommunizmi kim quracaqdır? Azad, ləkəsiz, məqsədli, istəkli, alovlu, inamkeş, mətin, yorulmaz həvəsli gənclik – 20–ci, 30–cu illərin gəncliyi hanı? –Bilirsinizmi, mən xoşbəxt gələcəyə inanıram, – dedim. – Atam bir dəfə qəribə bir sağlıq dedi. O, mənim sağlığıma içdi və dedi ki, arzu edirəm ki, sən biz görənləri görməyəsən. Sən daha xoşbəxt vaxtda yaşayasan. Mən buna inanıram. –Yalan deyirsiniz. Siz buna zərrə qədər, bir an belə inanmırsınız. Siz bircə ona inanırsınız ki, həmin bu sözləri öz övladlarınıza deməli olacaqsınız. –Yox, mən buna inanmaq istəmirəm. Mən bundan qorxuram. O sanki heç mən deyənləri eşitmədən öz fikirlərinə cavab verirdi: –Bilirsinizmi, orda sürgündə mən daha xoşbəxt idim. Mən düşünürdüm. İntiqam saatını gözləyirdim. Azadlığa çıxacağım saatı, insanlara "mən günahkar deyiləm" deyəcəyim saatı gözləyirdim. Mən azadlığa çıxdım. Mən, "biz günahkar deyilik" – deyə qışqırmaq istədim. Heç kəs qulaq asmadı. "Şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün təhrifləri" – bu bir cümlə ilə həm bağışladılar, həm təsəlli verdilər, həm də bizi öz yerimizə oturtdular. Bəs bu bir cümlə ilə minlərlə insanların faciəsini necə ifadə etmək olar? Gərək bu barədə romanlar, poemalar yazılsın, rəsmlər, filmlər çəkilsin, hər şey olduğu kimi hamıya göstərilsin, hamı bunları anlasın, həzm etsin, düşündüyünü desin, sonra bu ağır yaralar ox kimi ürəklərə sancılsın, sonra yavaş-yavaş bu yaralarını sağaldan təmiz, ləkəsiz, azad insanlar öz ləkəsiz gələcəyini qursunlar. Qoy iztirabın vicdanı gecələr
167 adamları yerlərində qovrultsun. Yaraların üstünə rəngli bayraqlar sarımaq, insanların ağ sümüklərini qırmızı qrafiklər arasında gizlətmək, zirzəmilərdə diri-diri basdırılmışların fəryadlarının səsini üç yüz nəfərlik birləşmiş xorun şən mədhiyyə nəğmələriylə batırmaq olarmı? Qoy bu dərdlər insanların ürəklərində qıcqırmasın. Qoyun dərdlərimizi qusaq, sonra yuyunaq, gələcəyə təmiz gedək. –Bunlar axı olub qurtarmış işlərdir. Təkrarolunmaz qara bir səhifədir, – dedim. –Yox. Şəxsiyyətə pərəstiş dövrü. Axı biz bilirik ki, ayrı–ayrı şəxsiyyətlərin rolu əhəmiyyətsizdir. Tarixi xalq yaradır. Bəs bu ayrı–ayrı "əhəmiyyətsiz rolu olan" şəxsiyyətlər qanlı tarix yaradanda xalq hardaydı? Aldanırdı, eləmi? Bəs beləysə biz bu gün nə haqla bu aldanmış xalqa onun aldanmasını var səsimizlə bağırmayaq, onu ayıq–sayıq olmağa çağırmayaq? Niyə aldanmış xalqı iztirabın vicdanıyla dağlamayaq? O susdu. Nəfəsi kəsildi. Uzun bir öskürək onu iki bükdü. Su gətirdim. Bir qurtuma başına çəkdi. Su sanki onun qaynayan içini sakit elədi, ehtirasını, danışmaq həvəsini islatdı. Bir müddət susdu. Sonra çox yavaş və xoş bir şeyi xatırlayırmış kimi nəvazişlə danışdı: –Axı mən onlardan çoxusunu tanıyırdım. Büllur kimi təmiz adamlar idi. İçlərində nacinslər də vardı. Amma bir nacinsin bütün varlığı yüz mərdin bir damla qanına dəyərmi?.. Yadımdadır, bizim sevimli müəllimimiz Mirzə Sadıq xəstələnmişdi. Zəng elədim. "Mirzə, sənə dəyməyə gəlirəm" – dedim. Həmişə məni mehribanlıqla qarşılayan Mirzə: "yox, – dedi, – lazım deyil. Gəlmə!" Mən incidim. – "Niyə axı". O bir də sərt "gəlmə, deyirəm vaxtım yoxdur", – deyib telefonu asdı. Səhəri gün onu apardılar. Yəqin mənimlə danışanda aqibətini bilirmiş. Azad həyatının son işi mənim adımı qorumaq təşəbbüsü oldu. Sonralar eşitdim ki, son dərəcə səliqəli, təmiz geyinən və bir qədər "vasvası" olan Mirzə axır vaxtlar hər gecə yanına bir dəst təzə təmiz alt paltarı qoyarmış ki, onu aparmağa
Yüklə 2,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|