A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 159 

O, mehriban və nəvazişlə: 

–Yox, oğlum, – dedi, – bundan utanmaq lazım deyil. İnsanın 

insana marağı, diqqəti, lazım gələrsə, köməyi və yardımı, 

müdafiəsi həyatın  ən gözəl mənasıdır. Təəssüf ki, bəziləri 

rəqəmlər ardında insanları unudurlar. 

–Elədir, – dedim, – elə mən də belə düşünürəm.  

Ondan dəhşətli, arasıkəsilməz bir gülüş  şəlaləsi axdı. Mən 

diksindim. Sakit olduqdan sonra: 

–Elə mən də bu saat onu düşünürdüm, – deyə ağzımı əydi. – 

Mərhum Cəfər sizdən "Sevil" əsərində yaxşı yazıb, – dedi. – 

Ay hay. Sən keçən qızların ayaqlarına baxdın, mən də sənə aşiq 

oldum ki, gör necə insanlara qarşı diqqətlidir. Ha, ha, ha! – 

yenidən arasıkəsilməz, sitizə bir gülüş – Bu insanlara maraq 

göstərir, kömək haqqında düşünür. Hələ  ağzının südü 

qurumayıb. Sən nə bilirsən insan nə deməkdir. Mən sənin 

ünvanını götürdüm. Mən bura sənə könlümü açıb tökməkçün 

gəlmişəm. Lakin qürurlanma! Bu sənin xüsusi bir məziyyətin 

olduğundan deyil. Mən kiməsə danışmalıyam.  İçimdəkilər 

məni boğur. Mən kiməsə ürəyimi açmalıyam. Sənin mənimçün 

heç bir əhəmiyyətin yoxdur. Mən divara da danışa bilərəm. 

Qulaq as.  

Mən son dərəcə soyuq bir səslə: 

–Bura baxın, – dedim. – Mən məşğulam. Cəfəngiyyata 

qulaq asmağa vaxtım yoxdur. Gedin, divara danışın. 

Pərtləşdiyimi büruzə verdiyimçün daha da hirslənirdim. 

Gözlərində yalvarıcı bir ifadə  əmələ  gəldi. Yaltaq bir 

ədayla: 

–Zarafatdan incimə, – dedi. – Sən mənim oğlum yerindəsən. 

Dinlə məni! Yalvarıram. Mən üç ildir ki, bir adam gözləyirəm. 

Üç ildir ki, həsrət məni dalayır. Eh nə üç il, iyirmi il, iyirmi beş 

il, bilmirəm neçə il. İllərin hesabını itirmişəm. Bura, 

tanımadığım bir adamın yanına gəlmək, yaralı  həyatımı 

danışmaqçün cəsarət lazımdır. Bu cəsarətə  mənə yarım  şüşə 

konyak vermişdir. Sən dəli və dərdli, həm də üstəlik sərxoş bir 

---

 160 

qocanı bağışla, oğlum. İstəyirsən mən sənin əlindən öpüm. 

Kişi qarşımda diz çöküb öpməkçün  əlimi dartdı. Mən ilan 

vurmuş kimi sıçradım. Kişinin qolundan tutub qaldırdım. 

–Siz nə edirsiniz. Məni bağışlayın. Mən sizi lap üç gün, üç 

gecə dinləməyə hazıram, – dedim. 

–Oğul, məni dinləyən, məni anlayan, məni bağışlayan, başa 

düşüb bağışlayan bir adamı tapmaqçün mən lap dünyanın o 

başına getməyə və orada onun ayaqlarını öpməyə hazıram. 

Masamın üstündə Bakının mənzərələri vardı. Qonağım 

dalğın-dalğın götürüb baxdı və dərhal yerinə qoydu. 

–Bu  şəkil komplekti məndə  də var, – dedi. – Almışam, 

amma baxmağa ürəyim gəlmir. – O xəfif gülümsündü. – Bildir 

mənə Bakıya getməyi təklif etdilər. Mənim Bakının şəkillərinə 

baxmağa ürəyim gəlmir, onda ki, ora hələ gedəm də. 

–Siz burada olursunuz? – deyə soruşdum. 

–Yox, uzaqda, Uralın şimalında yaşayıram. 

–Bakıdan çoxdan çıxmısınız? 

–Hə, belə iyirmi il olar. 

–Haradaydınız? – deyə mən ehtiyatsızlıqla soruşdum. 

O, xəbiscəsinə güldü, sonra tam bir ciddiyyətlə: 

–Kurortda idim, – dedi, – iyirmi illik sanatoriya var. 

Ordaydım. 

Mən təəccüblə baxdım. Zarafat etdiyini zənn etdim, lakin 

onun üzü əvvəlki kimi ciddi idi. 

–Orda revmatizm və tuberkuloz qazandım. Üç il bundan 

qabaq qərara gəldilər ki, səhhətim lap yaxşıdır, daha məni 

sanatoriyadan buraxmaq olar, – deyə tam bir ciddiyyətlə davam 

etdi. 

Mən onun nə demək istədiyini anlayırdım. 

–Siz dustaq idiniz? – deyə xəbər aldım. 

–Bəli, dustaq idim, – deyə  sərt cavab verdi. – 37-ci ildə 

sürgün olunanlardanam. 

–Yəqin siz çox əziyyət çəkmisiniz, – dedim. 

–Yox, mənim vəziyyətim o biri dustaqlara nisbətən 

---

 161 

yaxşıydı. Mən tutulan kimi sürgün edilmədim, uzun müddət 

dəlixanada yatdım. Bu mənim vəziyyətimi yüngülləşdirdi. Şair 

demişkən: 

Kimisi qayıtmadı "qara qarğaya" girib, 

Kimisi xoşbəxt oldu ağlını itirib.. 

Axı mən də şair idim – deyə birdən-birə əlavə etdi. Əlbəttə, 

çox istedadsız, onuncu, yüzüncü dərəcəli,  əhəmiyyətsiz, 

mövqesiz bir şair idim. Bəxtim bir burda gətirmişdir. 

Gözlərimdən "neçin" sualını oxuyub dedi: 

–Çünki birinci demirəm, üçüncü, beşinci dərəcəli  şair 

olsaydım, yazdıqlarımdan bir balaca işıq ucu gəlsəydi mən indi 

sağ qalmazdım. Amma bilmirəm sağ qalmağım doğrudan da 

xoşbəxtlikdirmi? 

Birdən çılğın bir ehtirasla sıçrayıb çığırmağa başladı: 

–Nəyə, kimə lazımdır? Kimi aldadırsınız, kimə  nə isbat 

eləmək istəyirsiniz, sözünüz nədir? Bütün o sərgi, bütün o cah–

cəlal kiminçündür? Ruhulla olmayandan sonra bütün bu 

təmtərağın nə  mənası var? Ruhullanı, Cavidi, Müşfiqi 

demirəm, ən adi, ən balaca, ən istedadsız, bax mənim kimi bir 

şairin, bir həkimin, bir alimin, bir mühəndisin, bir azərinin, 

rusun, ukraynalının, gürcünün qanı nahaq axıdılmışsa, bütün bu 

yuxarı qalxan qırmızı qrafiklər, bütün bu döşü dolu 

qəhrəmanların  şəkli, bütün bu alma boyda alçalar və qarpız 

boyda almalar, bu qucağa sığmayan sünbül dərzləri, bu 

maşınlar, çilçıraq binalar, rəngbərəng su püskürən fəvvarələr 

kimin ürəyində fərəh doğura bilər? 

–Heç bir cah-cəlal, heç bir nemət, heç bir sərvət qurbansız 

yaranmır, – dedim. 

–Bilirəm, – deyə o dərhal cavab verdi. Elə bil bu dəlilin 

cavabı onun başında çoxdan bişib hazır olmuşdu. – Sən dinc 

işləyirsən. Üstünə düşmən gəlir. Oğlunu davaya göndərirsən. 

Oğlun ölür. Düşmən məğlub olur. Sən dinc əməyini davam 

etdirirsən. Oğlunun haqq yolunda məhv olduğunu, "torpağı 

tökdüyü qanıyla vətən elədiyini" bilirsən. Bəlkə  oğlun ölür, 

---