151
etinasızlıq, keçəri duyğuların pərakəndəliyi, pəjmürdə hisslər,
bir tərəfdən qısqanclıq faciəsi. Əsər natamam, ziddiyyətli,
qondarma idi... Hikmət romana belə qiymət vermişdi və ona
elə gəlirdi ki, o haqlıdır.
Nəimə də bu romanı oxumuşdu. Bəyənmişdi. Onun fikrincə
bu natamamlıq, bu ziddiyyət əsərin ruhundan doğur.
Hisslərində, əlaqələrində sərbəst olan bir insan qəflətən
qısqanclıq mərəzinə tutula bilər və bu da faciəyə çevrilə bilər.
Nəimənin rəyi belə idi və o öz rəyini izah etdikcə, məntiqi
dəlillər, faktlar gətirdikcə Hikmət hiss eləyirdi ki, Nəimə də
haqlıdır.
Ceyhun ağlaya–ağlaya o biri otaqdan gəldi.
–Ata, Rənanı görürsənmi, gəlinciyi mənə vermir. Mən topu
ona verdim, o, gəlinciyi mənə vermir. Axı mən topu ona
verdim. Gərək o da gəlinciyi mənə versin.
Ceyhun düz deyirdi.
Hikmət Rənanı çağırdı.
–Nə olub? – deyə yorğun–yorğun, könülsüz soruşdu.
– Top onsuz da mənimdir. Anam bağışlayıb. Mən Ceyhuna
tüfəngi verirəm, çünki o oğlandır. Gəlinciyi isə qız oynadar.
Rəna da düz deyirdi.
Ceyhun dedi:
–Yox, mən elə gəlinciklə top–top oynayacam.
Rəna dedi... Ceyhun dedi...
Hər ikisi haqlı idi.
Hikmət dedi:
–Gedin oynayın.
Uşaqlar dedilər:
–Sən də bizimlə oyna. Qonşu uşaqların ataları həmişə
onlarla oynayır.
Onlar haqlı idi.
Hikmət dedi:
–Vaxtım yoxdur. Məşğulam.
O da haqlı idi.
152
Hava qaralmağa başladı.
Ceyhun soruşdu:
–Anam haçan gələcək?
Hikmət: – İndilərdə gələr, – dedi.
Qapının zəngi çalındı. Uşaqlar:
–Ana, ana, – deyə qapıya yüyürdülər. Gələn Nəimə deyildi.
Hikmətin böyük bacısıydı. Zəhranın birinci sualı:
–Nəimə evdədir? – oldu. – Yox.
–Əlbət ki, hardan olacaq?!
Hikmət Zəhranın niyə gəldiyini, nədən danışacağını yaxşı
bilirdi. Onun bu barədə danışmağa heç bir həvəsi yox idi.
Amma o bilirdi ki, Zəhra bu barədə söhbət açmaqda haqlıdır.
Hikmət onun qardaşı idi. Zəhra qardaşının taleyinə biganə baxa
bilməzdi.
Zəhra uşaqların başını sığallayıb o biri otağa göndərdi. Özü
Hikmətin yanında oturub müqəddiməsiz, girişsiz, hazırlıqsız
birbaş mətləbə keçdi.
Söhbət uzun, ağır, üzücü idi. Hikmət belə söhbətlərə sonsuz
nifrət bəsləməkdə haqlı idi. Amma o bilirdi ki, Zəhra da
danışmaqda haqlıdır.
Zəhra deyirdi:
–Camaat arasına çıxa bilmirəm. Hamı sənin biqeyrətliyini
mənim başıma qaxır. Vallah, billah, binamus qardaşın bacısı
olmaqdansa ölüm min yol yaxşıdır.
Hikmət sakit və etirazsız qulaq asırdı. Zəhra daha da
özündən çıxırdı.
–Hamı Nəiməylə Ələsgərovdan danışır. Bircə sən bunu
görmürsən. Elə indi də yəqin onunladır. Heç yerə girmirsən?
Ürəyini boşaldandan sonra Zəhra çıxıb getdi. Hikmət
yenidən qəzetlərə baxmağa başladı. İki dövlətin bir–birinə
məktubları dərc edilmişdi. Bir–birinə, qarşılıqlı ittihamlar
verirdilər. Əks şeylər isbat edirdilər. Hər ikisi haqlı idi.
Az sonra Nəimə gəldi. Uşaqlar:
–Ana... ana... – deyə sevinclə yüyürdülər.
153
Onların sevinməyə haqqı vardı, anaları gəlmişdi. Nəimə heç
onların üzünə də baxmadı. O da haqlı idi: qanı yaman qaraydı.
Hikmətin üstünə düşüb:
–Sənin bu sözbaz bacın gen dünyanı başımıza dar eləyəcək,
– deyə əsəbi danışmağa başladı. – İndi həyətdə məni tutub bir
saat canıma döşəyib. Bilirəm, gəlib burda da məndən danışıb.
Birdəfəlik anlamır ki, mən onun kimi ara arvadı, avara söz
gəzdirən deyiləm. Mən elmi işçiyəm. Min yerdə oluram. Min
adamla oturub–dururam. Min adamla danışıram, min adamla
işim olur. Bir gün evə tez gəlməli oluram, bir gün gec.
Onun belə danışmağa haqqı vardı. Hikmətin də onu
Ələsgərova qısqanmağa haqqı vardı.
Hikmət könülsüz:
–İndi hardaydın? – dedi:
–İşdə.
– Ələsgərovun yanında?
–Bəli, Ələsgərovlaydım – deyə Nəimə əsəbi cavab verdi. –
Birdəfəlik başa düşün: Ələsgərov mənim elmi rəhbərimdir.
Mənim bütün elmi fəaliyyətim onunla əlaqədardır. Mən
müdafiə etməliyəm. Odur ki, günün çox hissəsini onunla
işləməliyəm. Niyə bunu başa düşmək istəmirsiniz.
O haqlı idi.
Amma subay bir kişiylə gənc, gözəl bir qadını daima bir
yerdə görən dedi-qoduçular da onların yalnız elmi məsələlər
həll etmələrini şübhə altına alanda haqlı idilər. Onlar Zəhraya
tənə vuranda, Zəhra qardaşını danlayanda, Hikmət bu işləri
ürəyinə salanda, Nəimə tənbehlərdən, şübhələrdən, dedi–
qodulardan cana gələndə haqlı idi. Bəlkə Ələsgərov Nəiməni
ürəkdən sevirdi. Onda o da haqlı idi. Amma sevməsəydi də
haqlı idi.
Hikmət bilirdi: Ələsgərovla Nəimənin Zəhra deyən
əlaqələrdə olduğunu aydın-aşkar bilsə, öz gözüylə görsə belə
namusu tapdalanmış ərin iztirab və intiqamı haqlı olduğu kimi,
həyatının son bayramından imtina etmək istəməyən sinli
154
professor da haqlıdır. Və nəhayət, Nəimə də haqlıdır. Yəqin
onun da müəyyən səbəbləri, dəlilləri, əsasları, bəraəti var.
Hikmət bilirdi: Bu dünyada haqsız yoxdur. Hərə bir
səbəbdən, hərə bir cürə haqlıdır.
Hikmət: – Mən bir az havaya çıxmaq istəyirəm, – dedi.
Küçədə milis təpikləyə-təpikləyə bir dilənçini qovurdu.
Milis haqlı idi. Çünki cındırından cin ürkən dilənçi küçənin
yaraşığını pozurdu.
Dilənçi də haqlı idi. Bu küçədə gedib–gələn, qazanc
nisbətən çox olurdu. O biri küçələr adamsız idi.
Gecə Hikmət özünü asdı.
Arvadı, uşaqları, dost–aşna, qohum–qardaş yasa batdı. Hamı
təəccüblənirdi.
–Axı nəyi çatmırdı. Xoşbəxt ailə. Ev–eşik. Cəmiyyətdə
yüksək mövqe. Sağlamlıq. Şöhrət. Pul.
Onlar haqlı idilər.
Amma Hikmət də haqlı idi.
Sentyabr, 1958.
Dostları ilə paylaş: |