Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
127 
Məruzədə  də  dinamik  sistemlərin    tətqiqinin    əsas  səbəblərindən    biri    kimi        qeyri-müəyyən  
vəziyyətlərdə  düzgün  qərar  qəbul  edə  bilməsidir.  
Qurulan    biliklər  bazasının  şərtlərindən  biri  də  konkret  sayda  dinamik  elementlərin    müəyyən  
sahələrə paylanaraq, layihələndirilməsi, sonra isə onların birgə idarə olunmasının intellektual sisteminin 
yaradılmasıdır. 
 Dinamik  sistemlərin  modul  prinsipinə  görə  hər  bir  fərdi  dinamik  sistem  ya  mono,  ya  da  multi  
proqram    rejimlərində    idarə    oluna    bilər.  Intellektual    dinamik  sistemlərin  tətqiqi  göstərir  ki,  qurulan 
örtük dörd hissədən – dinamik sistemlərin xarakteristikalarının təyinindən, biliklər bazasından, idarəetmə 
örtüyündən və qeyri-müəyyən  vəziyyətlərdə  düzgün  qərar  qəbul  etmədən  təşkil  olunub. 
Həm mono, həm də multi rejimli idarəetmə üçün  qurulan biliklər bazasının strukturu 
İDARƏ_ETMƏ :- MONO_1, MONO_2, MONO_3, ... , MONO_N. 
şəklində  verilir.  
Müvafiq   proqram  modulları ekspertlər tərəfindən mono rejimlərdə  hazırlanır. Sonda isə mono 
proqramlar birləşdirilərək multi proqramlar toplusu yaradılır. 
Ümumilikdə  qurulan proqram  modulları öz tərkiblərində  iki halı – hadisələri  və vəziyyətləri  
birləşdirir.  
Hadisələr  müəyyən  zaman  intervalında  baş  verə  biləcək  dəyişiklikləri,  yeni  rejimə  keçid    və  bu 
kimi  dinamik  parametrlərin  qiymətlərini  özündə  cəmləşdirir.  Hadisələr  biliklər    bazasında    faktlar    və  
qaydalar  şəklində  formalizə olunur. 
Vəziyyətlər  isə iki və daha artıq mono rejimlər üzrə əlaqə və keçidləri ifadə edir. 
Düzgün qurulan biliklər  bazası  həm mono, həm də multi strukturlu dinamik sistemlərin  təhlilini  
reallaşdırır.     
 
TĠBBĠ-BĠOLOJĠ ĠNFORMASĠYA MÜBADĠLƏSĠNDƏ ĠNFORMASĠYANIN OXUNMASI 
 VƏ ÖTÜRÜLMSƏĠ QURĞUSUNUN STRUKTUR SXEMĠNĠN ĠġLƏNMƏSĠ 
 
Əliyev B.M. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Tibbi-bioloji sistemlərin parametrləri və informasiyanın vəziyyətini təyin edərək qeyd etmək üçün 
uyğun  qurğulardan  istifadə  edilir.  Bu  qurğularda  informasiya  vasitəsi  kimi  istifadə  olunan  həssas 
elementlərin çıxışından götürülür. 
Bir çox hallarda ölçmə sistemləri ölçülən obyektdən nisbətən uzaq məsafədə yerləşir. Şəkildə tibbi 
tədqiqatda və diaqnostikada istifadə olunan ölçmə dövrəsinin ümumi struktur sxemi göstərilmişdir.  
 
 
 
Tibbi elektronika qurğularında istifadə edilən həssas elementlər ya birbaşa elektrik siqnalları hasil 
edir  və  yaxud  bu  siqnalları  bioloji  sistemə  uyğun  olaraq  dəyişir.  Beləliklə,  vericinin  çıxışında  alınan 
siqnallar tibbi-bioloji informasiyaya çevrilir. 
Tibbdə informasiya oxunan qurğunun iki növü mövcuddur: elektrodlar və vericilər. 
Ölçmə dövrəsinin həlledici elementləri olan qeydedicilər ölçmə nəticəsini əks etdirir. 
Sxemdən göründüyü kimi X bioloji sistemlərin parametrləridir. Y-isə çıxış kəmiyyətidir. 
OBYEKTLƏ ƏLAQƏ QURĞUSUNUN ARXĠTEKTURASI 
 
Tanrıverdiyev E.Ə. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Kompüterin  effektiv  istifadə  edilməsi  idarə  obyektlərinin  miqdarından  və  xarakteristikalarından 
asılıdır.  Kompüter  üçün  əlaqə  elementlərinin  funksiyalarını  əsas  analoq-rəqəm  və  rəqəm-analoq 
çeviriciləri yerinə yetirirlər. 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
128 
Ümumi halda kompüterin komponentləri arasında informasiya onların prioritetlərindən asılı olaraq 
proqramlaşdırılmış  rejimdə  aparılır.  Proqramlaşdırılmış  rejim  daha  universal  olduğundan  çox  istifadə 
olunur. 
Obyektlə  fərdi  kompüterin  mikroprosessoru  və  yaddaşı  ilə  informasiya  mübadiləsi  aparmaq  üçün 
əlaqə  qurğusundan  istifadə  olunur.  Əlaqə  qurğusu  kompüterlə  xarici  qurğular  arasında  bufer  rolunu 
oynayır. 
Verilənlərin  ötürülməsi  sürəti  aşağı  olarsa  proqramla  idarəolunan  mübadilə  tətbiq  edilir,  əgər 
ötürülmə sürəti yüksəkdirsə, onda yaddaşa birbaşa buraxılış təşkil edilir. 
Giriş  və  çıxışın  təşkilində  sinxron  və  asinxron  üsullarından  istifadə  edilir.  Sinxron  informasiya 
mübadiləsində  informasiya  verilmiş  tezliklə,  daimi  ardıcıllıqla  təşkil  edilir.  Asinxron  üsulun  tətbiqi 
kompüterdə cari və yaxud növbəti işçi proqram komandasının dayandırılması ilə əlaqədardır. 
Əlaqə qurğsuunun arxitekturası aşağıdakı şəkildə verilmişdir. 
 
 
 
Registrlər ötürülən informasiyanı müvəqqəti yadda saxlayır. Qəbuledici və mənbə registləri ümumi 
ünvana malikdir. 
 
 
DƏYĠġƏN STRUKTURLU ĠKINCĠ TƏRTĠB FĠNĠT TƏNZĠMLƏMƏ SĠSTEMĠ ÜÇÜN 
QĠYMƏTLƏNDĠRMƏ MƏSƏLƏSĠ 
 
Əliyev E.V. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Практикада  там  детерминик  системляр  мювъуд  олмаса  да  мясялянин  бу  шякилдя  гойулушу 
гиймятляндирмя алгоритминин база хцсусиййятлярини асанлыгла тядгиг етмяйя имкан верир. Беля йанашмада 
кцйлярин статистик характеристикаларынын ашкар шякилдя нязяря алынмамасына бахмайараг кцйлярин мцяййян 
дяряъядя  сцзэяълянмяси  дя  баш  верир.Кцйляр  нязяря  алынмадыгда  вязиййяти  бярпа  едян  гурьу  сцзэяъ 
дейил, мцшащидяедиъи адландырılır. 
Там мцшащидяедиъиси олан обйектин финит тянзимлямя системинин синтезини арашдыраг. Буrada цмуми 
шякilдя верилмиш ikinci tərtib систем (н=2 щалы) цчцн ашаьыдакы шякилдя йазылыр: 
 
 
 
,
ˆ
1
1
0
0
1
0
u
t
x
dt
t
dx


















 
 
 











0
яэяр
x
K
   
0,
яэяр
t
x
K
u
1s
2
1
σˆ
ˆ
σˆ
        
ˆ
ˆ
 
 

---