Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
125 
Verilir:
 ədəd  α  ölçülü  =(
)  çoxluğu   ədəd  (
)  =(
,
)  
çoxluqları  k ədəd µ
i 
 başlanğıc nöqtələri (hər bir s
i
 üçün) Hər bir çoxluğa daxil olan nöqtələrin tapılması 
tələb olunur. 
S
i
(t)
={
1≤j≤k,   1≤i≤k                                                                  (2)  
  
 
                    (3) 
Burada t  iterasiyanın nömrəsidir 
1.  n,k,d,n ədəd d ölçülü  ,k ədəd d ölçülü 
daxil edilir. 
2.
massivinin elementləri hesablanılır 
,
,
 
                             (4) 
 
 
 
3.
 massivinin elementləri hesablanılır 
  
 
       (5) 
4. Köhnə mərkəzlər yadda saxlanılır 
 
     
 
       (6) 
5. Yeni mərkəzlər hesablanılır 
 
 
       
       (7) 
6.Əgər
 çıx 
əks halda qayıt 2-ə. 
Bu  alqoritm  müşahidə  ―nöqtələri‖  arasında  Evklid  məsələsinə  əsasən  qrupları  təyin  edir.  Bu 
alqoritmləri tədqiq etmək üçün kriteriyalar hesabi formada daxil edilməlidir.Yəni, obyektləri fərqləndirən 
kriteriyalar onlar arasındakı məsafə kimi təyin olunmalıdır. 
 
 
BORULARI EMAL MƏRKƏZĠNƏ NƏQL EDƏN ÇEVĠK ĠSTEHSAL  
MODULUNA QOYULAN TƏLƏBATLARIN TƏYĠNĠ 
 
Behbudova M.F. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Mövcud  texnologiyaya  əsasən  boruları  emal  mərkəzinə  nəql  və  emal  edən  proses  aşağıdakı  
ardıcıllıqla  yerinə    yetirilir:    borular    nəqliyyat    sistemi    (NS1)    vasitəsi    ilə    birinci    qaldırıcı  
mövqeləşdirici  qurğunun (QMQ1)  işçi  masasına  nəql edilir;  yiv  açma  dəzgahında  əməliyyat  yerinə  
yetirilir  ;    QMQ2-  in    mövqeyində    kalibrləşmə    və    yivin    yağlanması    əməliyyatları    yerinə    yetirilir;  
QMQ3- ün  mövqesində borunun   muftasına  kipləşdirici   həlqə  oturdulur   və   mufta   borunun   yivinə   
bağlanır;    göstərilən  əməliyyatlar      yerinə      yetirildikdən      sonra      NSR      tərəfindən      hazır      borular   
anbara   nəql   edilir. Göstərilən əməliyyatlar  beş  nəfər  işçi  tərəfindən  açıq  havada  və  mürəkkəb  iş  
şəraitində  yerinə  yetirilir. 
Tədqiqat  obyekti  kimi  seçilmiş  boruları  emal  mərkəzinə  nəql  və  emal  edən  istehsalın  tədqiqi, 
araşdırılması  aşağıdakıları  göstərmişdir:  mövcud  istehsalda  həm  yarım  avtomatlaşdırılmış  əməliyyatlar, 
həm də işçilər tərəfindən  əl  ilə  yerinə  yetirilən  əməliyyatlar açıq  havada,  ağır çəkiyə, böyük  ölçülərə  
malik    olan    borular  və  əmək  alətləri  vasitəsi  ilə  yerinə  yetirilir;  işçilər  monoton  təkrarlanan  və  insan 
orqanizmi üçün gələcəkdə fəsadlar yarada biləcək və fiziki güc tələb edən əməliyyatlar yerinə yetirirlər; 
işçilər tərəfindən hər hansı bir ehtiyatsız hərəkət ciddi faciələrlə müşaiyət oluna bilər; bu istehsalda beş 
ölçüdə (diametrləri 60, 73, 89, 102  və 114 millimetr olmaqla)  iki növ boruların istismara hazırlanması 
həyata keçirilir; sifarişdən asılı olaraq müəyyən  vaxt  intervallarında (növbə, gün və s.)  istehsalatın tələb  
olunan  məhsul istehsalına  sazlanması  lazım  gəlir  ki, bu da öz növbəsində   iş  müddəti ərzində  vaxt  
itkilərinin  artmasına  səbəb  olur. 
Göründüyü  kimi  boruların  emal  mərkəzinə  nəqli  və  emalı  istehsalının  avtomatlaşdırılması 
üçün  insanın  fiziki  əməyini  yüngülləşdirən  və    bir    məhsul    istehsalından    digərinə    proqram    yolu  ilə  

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
126 
çevik  şəkildə  sazlanma  qabiliyyətinə  malik olan  avtomatlaşdırma  vasitələrindən (mexatron qurğular, 
müxtəlif  təyinatlı  avtomatik  idarə  olunan  nəqliyyat  vasitələri,  sənayə  və  intellektual  robotlar  və.s)  
istifadə    olunmalıdır.    Eyni    zamanda    həmin    istehsalatda    istifadə    olunan    digər    əsas    və    əlavə   
avadanlıqların    fəaliyyətləri    avtomatlaşdırma    vasitələrinin    idarə    olunması    ilə    uzlaşmalı    və  
sinxronlaşdırılmalıdır. 
Məruzədə  boruları  emal  mərkəzinə  nəql  edən  istehsalın  mövcud  strukturu  araşdırılmış  və  
təklif  olunan  ÇİM- in  avtomatlaşdırma sxeminə  də  baxılmışdır. 
 
 
AKTĠV ELEMENTLƏRĠN DĠSKRET HƏRƏKƏT TRAYEKTORĠYASI 
 
İsmayılova G.T. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Aktiv  elementlərin  hərəkət  trayektoriyasının  daha  da  yaxşılaşdırılması  məqsədilə    diskret   
qiymətlər  çoxluğundan  istifadə    etməklə    hərəkətin        kəsilməz    funksiyası    qurulur.  Belə  ki,    diskret   
qiymətlər  çoxluğunun  approksimasiyası  (yaxınlaşması)  aparılır.  Nəzərə    almaq    lazımdır  ki,  hərəkət   
planının  qurulmasında  diskret  nöqtələrin  sayı  artdıqca  hərəkətin  analitik  (kəsilməz)  formada    təsviri  
mürəkkəbləşir. 
Məlumdur  ki,  hərəkət    trayektoriyası  boyunca  seçilən  diskret  nöqtələr  çoxluğunun 
qiymətləndirilməsində   üç  vəziyyət   ola   bilər: 
1-ci   vəziyyət:  başlanğıc       nöqtə; 
2-ci   vəziyyət:  aralıq              nöqtə; 
3-cü  vəziyyət:  son (məqsəd)  nöqtə. 
Məntiqi    proqramlaşdırma  dilində  hər  hansı  nöqtənin  qiymətləndirilməsini  yalnız  iki  parametrlə 
(doğru və ya yalan) ifadə etmək üçün  üç sayda predikat qəbul edək. 
Ilkin(Q),  son (Q)   və   keçid(Q) . 
Əgər    hərəkət    trayektoriyasında    Q  başlanğıc  nöqtədirsə,  onda    Ilkin(Q)  predikatı  doğru  qiymət 
alacaq. Yəni Ilkin(V
0
(x
0
, y
0
, z
0
) ) məntiqi ifadəsi doğru qiymətini  alır.  Əks  halda, yəni Q

 V
0
(x
0
, y
0
, z
0
)  
olduqda, Ilkin(Q) predikatı yalan qiymətini alacaq. 
Əgər   Q nöqtəsi hərəkət  trayektoriyasının    son (məqsəd) nöqtəsidirsə, onda  son (Q) predikatı 
doğru,   əks  halda, son(Q) predikatı yalan qiymətini alacaq. 
Başlanğıc və məqsəd nöqtələri istisna olmaqla, digər bütün nöqtələrdə isə  keçid(Q) predikatı doğru 
qiymət alacaq.  
Məlumdur    ki,  keçid(V
0
(x
0
,  y
0
,  z
0
))    və    keçid(V
1
(x
1
,  y
1
,  z
1
))  faktları  həmişə  yalan  qiymət    kimi 
təyin olunur.  
Deməli  Z=( Ilkin(Q) 

  son (Q)  

  keçid(Q) ) məntiqi ifadəsi Q-nin ixtiyari qiymətində yalan, D=( 
Ilkin(Q) 

 son (Q) 

  keçid(Q) ) məntiqi ifadəsi isə Q-nin ixtiyari qiymətində doğru qiymətlərini alır. 

 - məntiqi  vurmanı;  

 - məntiqi  toplamanı  bildirir.  
Ümumilikdə    aktiv    elementlərin  hərəkət  trayektoriyası   üçün  qurulan alqoritm imkan verir ki, 
düzgün  trayektoriya   seçilsin. Seçilən  trayektoriya  həm də maneələrin mövqelərindən, sayından  asılı   
olaraq    dəyişir.  Qurulan    alqoritmin  tətbiqi  ilə  aktiv  elementin  başlanğıc  nöqtəsindən    son  (məqsəd)  
nöqtəsinə  optimal  keçidi qurulur.  
 
ĠNTELLEKTUAL DĠNAMĠK SĠSTEMLƏRĠN TƏTQĠQĠ 
  
Əliyeva T.A. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Dinamik  sistemlərin intellektuallığının  artırılması bu gün də  insanların  həyat fəaliyyətinin tətqiq 
və  tətbiq  olunan  istiqamətlərindən  biridir.  Belə  ki,  müasir  kompüter  texnikasının  tətbiqi    ilə    qurulan 
intellektual  dinamik    sistemlərdə  əsas  məsələlərdən  biri  də  ümumiləşdirilmiş  biliklər    bazasının 
qurulmasıdır.  

---