Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
173 
Spektral və kimyəvi analiz üsullarının köməyi ilə alınmış, modifikasiya olunmuş birgəpolimerlərin 
quruluş və tərkibləri öyrənilmiş və reaksiyanın aşağıdakı optimal şəraiti müəyyənləşdirilmişdir. 
Hem-dixlortsiklopropil  vinil  efiri  ilə  malein  anhidridi  əsasında  alınmış  anhidrid  tərkibli 
birgəpolimerlərin  vinilkarbinolla  efirləşmə  reaksiyası  nəticəsində  müxtəlif  efirləşmə  dərəcəsinə  malik 
modifikatlar  almaq  məqsədilə  modifikasiya  reaksiyası  DMF-məhlulunda,  2  saat  müddətində  katalizator 
iştirak  etmədən  aparılmışdır.  Modifikasiya  dərəcəsi  reaksiya  nəticəsində  əmələ  gələn  sərbəst  karboksil 
qruplarının miqdarının titrlənmə yolu ilə müəyyənləşdirilmişdir. 
Modifikasiya  reaksiyasını  müxtəlif  şəraitlərdə  aparmaqla  müxtəlif  efirləşmə  dərəcəsinə  malik 
modifikatlar alınmış və xassələri öyrənilmişdir.   
  
POLĠPROPĠLENĠN AKRĠL TURġUSU ĠLƏ MODĠFĠKASĠYASI 
 
Abdullayeva N.X. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Karbonzəncirli  polimerlərin  makromolekullarına  funksional  qrupların  daxil  edilməsi  onların 
xassələrini  kəskin  surətdə  dəyişir.  Belə  ki,  poimer  zəncirinə  karboksil,  hidroksil,  amin  və  s.  qrupların 
daxil  edilməsi  onların  adgeziya  möhkəmliyini,  nitril,  fenil  qruplarının  və  həmçinin  halogen  atomlarının 
daxil edilməsi onların istiliyə davamlılığını, mürəkkəb və sadə efir qruplarının daxil edilməsi isə onların 
plastikliyini artırır. Bunları nəzərə alaraq təqdim olunan işdə polipropilen makromolekuluna akril turşusu-
nun birləşdirilməsi yolu ilə makromolekula karboksil qruplarının daxil edilməsi bir məqsəd kimi qarşıya 
qoyulmuşdur. Ona görə də polipropilenin emal şəraitində, peroksid tipli inisiator iştirakında akril turşusu-
nun tozvari polipropilenə birləşdirilməsi ekstruderdə həyata keçirilmişdir. Bunun üçün  əvvəlcə peroksid 
tipli inisiatoru akril turşusu ilə birlikdə asetonda həll edilir. Sonradan tozvari polipropilen bu məhlul ilə 
isladılır. Daha sonra aseton sistemdən buxarlanaraq ayrılır. Qalan hissə isə ekstrudedə emal olunur. Bu 
üsulla  əldə  edilmiş  karboksil  qruplu  polietilen  əsasında  sonradan  müxtəlif  kompozisiyalar  hazırlanır. 
Kompozisiyaların hazırlanması Brabender plastoqrafında həyata keçirilir. Modifikasiya nəticəsində hazır-
lanmış  karboksil  tərkibli  polipropilen  sonradan  Si-tərkibli  birləşmə  ilə  appretləşdirilmiş  doldurucudan 
istifadə  edərək  10  dəq.  müddətində  qarışdırılaraq  kompozisiya  hazırlanır.  Hazırlanmış  kompozisiya 
nümunələri 15,0 MPa
 
təzyiqdə preslənir və otaq t-da 2 gün müddətində kondensə edilir. 
Akril turşusu ilə calaq edilmiş polipropilenin miqdarı: A, % 
%
100
x
miqdar ı
nin
nümun
ilkin
W
W
A
2
1
я


 
W
1
 – ümumi kütlənin miqdarı (calaq olunmuş poilipropilen+poliakril turşusu)  
W
2
 –poliakril turşusunun miqdarı 
 
 
ASETĠLASETONUN AZOTÖRƏMƏLƏRĠNĠN DƏMĠR (III) ĠLƏ ƏMƏLƏ GƏTĠRDĠYĠ 
KOMPLEKSLƏRĠN TƏDQĠQĠ VƏ ANALĠTĠK TƏTBĠQĠ 
 
Əlizadə H.R. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Dəmir və onun birləşmələri sənayenin müxtəlif sahələrində geniş tətbiq olunur. 
Ona  görə  də  dəmirin  həmin  obyektlərdə  təyini  üçün  yüksək  seçiciliyə,  həssaslığa,  ekspresliyə, 
dəqiqliyə  və  iqtisadi  səmərəliliyə  malik    metodikaların  işlənməsi    analitik  kimyaçılar    qarşısında  duran 
mühüm məsələlərdən biridir. 
Dəmirin  (III)  fotometrik  metodla  təyini  üçün  yeni  sinif  analitik  reagentlərin-β-diketonların 
azotörəmələrinin  tətbiqidir.  Bu  məqsədlə  NMR,  İQ-spektroskopiya,  spektroskopiya,  potensiometriya, 
konduktometriya və atom-adsorbsion analiz metodlarından istifadə edilmişdir. 
β-diketonların  azotörəmələrindən  istifadə  etməklə  dəmirin  (III)  bilavasitə  sink  əsaslı  ərintilərdə 
sadə, ekspress və yüksək analitik parametrlərlə xarakterizə olunan təyini metodikası işlənmişdir. İşlənmiş 
metodikanı digər təbii və sənaye obyektlərinə də tətbiq etmək olar. 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
174 
Metalların  duzlarının  məhlullarını  hazırlamaq  üçün  onların  kimyəvi  təmiz  duzlarından  istifadə 
edilmişdir. 
Sistemdə lazımı pH- yaratmaq üçün ammoyak-asetat bufer məhlulların-dan istifadə edilmişdir. 
β-diketonların  azotörəmələrindən  molekulun  aromatik  hissəsində  orto  vəziyyətdə  -OH  qrupu 
saxlayan  reagentlərin  dəmir  (III  )  əmələ  gətirdikləri  rəngli  kompleks  birləşmələri  spektrofotometrik 
metodla  tədqiq  edilmişdir.  Reagentlərin  tautomer  formalarının    müxtəlif  pH-da  kütlə    hissələrini 
hesablamaq  üçün  ifadələr  verilmişdir.  Göstərilmişdir  ki,  β-diketonların  azotörəmələrində  molekulun 
aromatik hissəsinə metis-vəziyyətdə daxil edilmiş funksional qruplar onların reaksiya girmə qabiliyyətinə 
ciddi təsir göstərir, yəni lgK=f(λ), lgK=f(ε), lgK=f(pH), lgK=f(ζ), korrelyasiyaları mümkündür. Müəyyən 
edilmişdir  ki,  molekulunA  β-diketon  fraqmentinə  daxil  edilmiş funksional  qruplarda  onların  xassələrini 
dəyişdirir. β-diketon fraqmentinə daxil edilmiş funksional qrupların (C
6
H
5
, -OC
2
H
5
, CH
3
) təbiətindən asılı 
olaraq  komplekslərin  optiki  sıxlığı  uyğun  olaraq  ani  və  digər  itkisi  isə  20  dəqiqəyə  sabitləşir.  Astaxov 
metodu ilə kompleksəmələgəlmə zamanı ayrılan protonların sayı təyin edilmiş və reaksiyanın mexanizmi, 
kompleksəmələ  gəlməyə  kənar  ionların  və  pərdələyici  maddələrin  təsiri  öyrənilmişdir.  Müəyyən 
edilmişdir ki, β-diketonların azotörəmələri dəmirin təyinində yüksək seçiciliyə malikdir. 
 
METĠLENDĠOKSOLANLAR VƏ KÜKÜRD QAZI ƏSASINDA ALINAN 
POLĠSULFONLARIN FOTO VƏ ELEKTRONA HƏSSASLIQ XASSƏLƏRĠNĠN TƏDQĠQĠ 
 
Həsənova A.B. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Müasir  dövrdə  texnikanın  sürətli  inkişafı  mikroelektronikada  submikron  ölçülü  inteqral 
mikrosxemlərin hazırlanmasında istifadə olunan müxtəlif şüa mənbələrinə qarşı yüksək həssaslığa malik 
rezistiv materialların alınması tələbini qarşıya qoyur. Təlabata görə bu sahədə istifadə olunan polimerlər 
yüksək adgeziya möhkəmliyinə malik nazik örtük əmələ gətirməli, müxtəlif şüa mənbələrinə qarşı yüksək 
həssaslığa və ayırdetmə qabiliyyətinə və s. malik olmalıdırlar. Polimerlərin foto-və elektronhəssaslığı əsas 
etibarı ilə onların kimyəvi quruluşundan asılıdır. 
Makromolekulunda  xromofor qruplar,  o  cümlədən  ikiqat  rabitə,  karbonil  və sulfo  qruplar,  tsiklik 
quruluşlu  fraqmentlər  və  s.  saxlayan  yüksəkmolekullu  birləşmələr  fotolitoqrafik  proseslərdə  fotorezist 
kimi geniş istifadə olunurlar.  
Qeyd  olunanlarla  əlaqədar  olaraq  tərəfimizdən  metilendioksolanların  kükürd  qazı  ilə  birgə 
polimerləşməsilə alınan polisulfonların fotolitoqrafik xassələri tədqiq edilmişdir. 4-metilen və 4-metilen-
2-metil-1,3-dioksolanların  kükürd  qazı  ilə  birgə  polimerləşməsi-15’  -20
0
C  temperaturda  inisiator  kimi 
izoprpilbenzolun  hidroperoksidi  iştirakında  aseton  məhlulunda  aparılmışdır.  Fiziki-kimyəvi  tədqiqat 
üsullarının  köməyilə  müəyyən  edilmişdir  ki,  alınan  polisulfonların  makromolekulları  həm  dioksolan 
həlqəsinin  saxlanılması,  həm  də  onun  qırılması  ilə  xətti  quruluşlu  ketoefir  fraqmentli  elementar 
manqalardan təşkil olunmuşdur: 
 
nCH
2
=C–CH
2
 + nSO
2
              

(CH
2
 – C -  SO
2   
)
m     
(CH
2
–C -CH
2
-O-CH-SO
2
)
n-m
 
          O   O                                         O    CH
2
                       O               R
/ 
    
H   R
/                          
                H           O 
                                                 R
/
                                R
/
= H,CH
3 
 
Məlumdur ki, polisulfonların  əsas tətbiq sahələrindən biri mikro elektronikadır. Bununla  əlaqədar 
olaraq  sintez  edilmiş  polisulfonların  foto  və  elektrona  həssaslıq  xassələri  tədqiq  edilmişdir.  Müəyyən 
edilmişdir  ki,  metilen  dioksolanlarla  kükürd  qazı  əsasında  alınan  polisulfonlar  mikroelektronikanın 
müasir tələblərinə cavab verir və onlar inteqral mikrosxemlərin hazırlanmasında yüksək effektliyə malik 
işığa həssas materiallar kimi istifadə edilə bilərlər. 
Sintez  edilmiş  polisulfonların  həmçinin  termiki  xassələri  də  öyrənilmişdir.  Göstərilmişdir  ki, 
polisulfonların destruksiya prosesi 200
0 
C-dən yuxarıda kükürd qazının ayrılması ilə müşayət olunur.                                                            
 

---