AdigöZƏl bəy qarabağnamə
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
saldılar 1 . Kimsə nicat tapa bilmədi, heç kəsin qaçıb qurtarmağa macalı olmadı. Sonra, bu əsirləri götürüb Korunzora Hacı Ağalar bəyə qonaq getdilər. Oradan bir fəthnamə yazıb polkovnik Nazimkanı və mayor Kovalenskini, sair zabitlər və əsir edilən soldatlarla Fətəli şahın hüzuruna göndərdilər. O zaman şah, qoşunu ilə birlikdə Ərdəbildə idi. Qarabağlı Mehdiqulu xan və sərdar Əmir xan Naxçıvandan yola düşüb gəldilər. Korunzorda şahzadəyə yetişdilər. Səhər vaxtı köçərək, Mehdiqulu xanı dağlıq yerlərdən, kürd obaları içindən yola saldılar. Şahzadə Çanaxçıda olan rus qoşununu məhv etmək üçün oraya getməyi qərara aldı. Araz kənarında qazaqlar öldürüldüyü zaman Mehdiqulu xanın Vərəndə mahalında sakin olan qardaşı Süleyman bəy, sair əqrəbası ilə dönüklük və xəyanət etdi. Bu zaman polk komandiri general Reutt cəld tərpənib qoşunu Qalaya (Şuşaya) daxil etdi 2 . Zərgər, Darağoz və sair ətrafda olan Cavanşir elatı, ağruq 3 gətirənlərə macal verməyib Ağoğlanı, qoşunun vəsait və ləvazimatını talan etdilər. O zaman mən də qoşun üçün azuqə göndərmişdim. Onlar azuqə aparanların yüklü ulaqlarını da çal-çap edib apardılar. Şahzadə oradan Gorus yolu ilə Çanaqçıya getmək fikrində idi. Bu əhvalatı eşidib Qalaya tərəf hərəkət etdi. Bir mənzil qalmış yürüşə başladı. Qalanın bir güllə mənzilliyinə, hətta barısı və hasarı altına yetişmiş olduğu halda, yenə məqsədinə çatmayıb geri qayıtdı; çünki polkovnik və komendantın möhkəm tədbirləri onu naümid edib, (geri) qayıtmağa məcbur etdi. Bir para ermənilər də şuşa-kəndli Səfər yüzbaşını görürüb, Qalanın cənub tərəfində olan Xəzinə qayasında səngər qayırıb oturdular. (Şahzadənin əsgərləri) onların səngərini almaqdan aciz qaldılar. Lakin şəhərdən başqa Qarabağ əhalisi, 1 Gorusdan Şuşaya gedən Rusiya qoşunları dəstəsinə vurulan zərbə haqqında bax: Abbas Mirzə tərəfindən göndərilmiş və 1926-cı il 25 iyulda Təbrizdə elan edilmiş məlumat (AKAK, cild VI, h. II, sənəd 650, səh. 356-357). Müqayisə et: N.Dubrovinin yuxanda göstərilən əsəri, c. VI, səh. 624. 2 42-ci Yeger polkunun komandiri polkovnik Reutt doqquz rotadan ibarət olan Qarabağdakı polkunun beş rotası ilə Şuşa qalasında sığınaq etmişdi. Bu qala bir az sonra, 1826-cı il iyulun 25-dən başlayaraq İran qoşunlarının əsas qüvvələri tərəfindən mühasirəyə alınmışdı. B a x: General Yermolovun çara göndərdiyi 1826-cı il 30 iyul tarixli raport (AKAK, c. VI, h. II, sənəd 651, səh. 357). Müqayisə et: N.Dubrovinin yuxarıda göstərilən əsəri, c. VI, səh. 635. 3 Ağruq - qoşunun çadır, azuqə və sair ləvazimatı deməkdir. 92 bütün bəylər, sultanlar və məliklər xanın yanına və Naibüssəltənənin hüzuruna gedib, əmr və nəhyini yerinə yetirdilər 1 . Gözəl xələtlər aldılar və bollu nemətlərlə başı uca oldular. Qızılbaş və Qarabağ qoşunlarını götürüb şəhəri üzük qaşı kimi ortaya aldılar. Hər gün dava və müharibə (ilə məşğul olub) bir saat müqavimət və çarpışmadan əl çəkmirdilər. Bu zaman rus qoşunu Talış vilayətindən çıxdığı üçün Talış xanları itaət boyunduruğunu öz boyunlarından atdılar 2 . Talış hakimi Mir Həsən xan öz qardaşlarını buraya, şahzadənin 3 hüzuruna göndərmişdi. Şirvanlı Mustafa xan da Şirvana getdi. Şirvan əhalisi onun hiyləsinə aldanıb itaətini qəbul etdi. Üsyan havası ilə dönüklük nağarasının səsini ucaltdılar 4 . Rus qoşunu ilə dəfələrlə müharibə etdi. Axırda ruslar Şirvan kəndlərində olan əsgər və tərəfdarlarını toplayıb, Quba tərəfinə getdilər. Mustafa xan da müstəqil olaraq xanlıq taxtına təkyə etdi və köhnə Şamaxıda oturdu. Şəkidəki rus böyükləri də Şəkini boşaldıb Tiflisə getdilər 5 . Səlim xanın oğlu Hüseyn xan da gedib Şəkidə xanlıq taxtında müstəqil oldu. Zurnabadda olan qoşun gəncəlilərdən xahiş etdi ki, onlara izn versinlər Gəncədən keçib Tiflisə getsinlər. Gəncə əhalisi əhva- 1 Öz rahatlıqlarını xan hökmranlığının bərpası ilə əlaqədar etmiş bəylərin bir hissəsi İran qoşunları tərəfinə keçdi. İrana tərəf keçən bəylərin bu hissəsinə onlara bağlı olan nökərlər və maafların bir hissəsi də qoşulmuşdu. Kəndlilərin əsas kütləsi isə İran qoşunlarına düşmən idi. Yerli əhalinin Rusiya qoşunlarına olan xeyirxahlığını şişirtməyə heç də mail olmayan A.P.Yermolov general Paskeviçə göndərdiyi öz əmrlərinin birində qeyd etmişdir: Tatarlardan (azərbaycanlılardan - V.L.) bir çoxları ya xəyanətdə iştirak etmirlər, ya da məcburi olaraq bu xəyanətə sövq edilirlər. Onların hamısı cidd-cəhdlə qulluq edəcəklər, yaxud heç olmasa ərzaq toplanışı işində yardım göstərəcəklər". General Yermolovun general-adyutant Paskeviçə göndərdiyi 1826-cı il 4 sentyabr tarixli məktub (AKAK, c. VI, h. II, sənəd 676, səh. 373). 2 Talış xanı Talış xanlığında olan Kaspi dəniz batalyonu postları üzərinə hücum etmiş və onlara olduqca böyük tələfat vermişdi. B a x: General Yermolovun çara göndərdiyi 1826-cı il 30 iyul tarixli raport (AKAK, c. VI, h. II, sənəd 651, səh. 357). 3 Burada Abbas Mirzə nəzərdə tutulmuşdur. 4 Mustafa xanın Şirvana girməsi haqqında bax: AKAK, c. VI, h. II, sənəd 651, səh. 357. Şirvanda Rusiya qoşunlarına qarşı olan üsyanda iştirak edənlər, öz rahatlıqlarını xanlar hökmranlığında görən ayrı-ayrı əhali qrupları idi. Kəndli kütlələri isə nə Mustafa xana və nə də onunla gələn İran qoşunlarına yardım edirdilər. 5 Şəki rayonunda yerləşən iki rotanın geri qaytarılması haqqında b a x: General Yermolovun çara göndərdiyi 1826-cı il 13 avqust tarixli məktub (AKAK, c. VI, h. II, sənəd 661,səh. 362). 93 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|