Almanak 2017 entropol kitap

 
23 
 
için yollar aradılar. 118. deneme geldiğinde Isaac makinenin işleyişinde büyük değişiklikler 
yaparak  anlık  bilinç  metodunu  denedi.  Bir  an  sonra  Isaac  uyandı  63  yaşına  kadar  yaşamış 
mutlu bir hayat geçirmişti. Yalnız ruhu yaşlanmış gibiydi: Artık bu deneylere devam etmek 
istemiyordu. Isaac bodrumu kilitledi. Lena’yı orada bırakmadı, hayatı boyunca ona arkadaşlık 
edecekti.  Birçok  başka  icat  ve  sistemle  teknolojiye  çığır  açıcı  faydaları  dokundu.  Hayatı 
dejavularla  dolu  olsa  da  geçmişini  artık  önemsemiyordu.  Tekrardan  bir  arkadaş  çevresi 
edindi, evlendi iki çocuğu oldu. Çocukları büyüdü, torunları oldu. Onlarla vakit geçirdiği mutlu 
bir günün akşamında bir anda geçirdiği felç sonrasında öldü. 
Bir  an  sonra  Isaac  uyandı  63  yaşına  kadar  yaşamış  mutlu  bir  hayat  geçirmişti. 
Denemelerden vazgeçti, 63 yaşına kadar yaşadı, kaza sonucu öldü. Bir an sonra uyandı ama 
bu uyanış hiçbir zaman gerçek bir uyanış değildi. Isaac için bir an artık sonsuzluktu. Onun 
beyninde sonsuz ihtimalden oluşan evrenler o bir anlık süre içerisinde kurulup kurulup geri 
yok olmaktaydı. Hepsi birbirine benzer, ufak değişikliklerle farklı olan hayatlar tekrar tekrar 
zamandan bağımsız olarak Isaac’ın beyninde yaşanıyordu. 
 

---

 
24 
 
ÖLDÜKTEN SONRA DA YAZMAYA DEVAM 
EDEN (!) BİR YAZAR: POE  
KORAY SARIDOĞAN 
 
Edgar  Allan  Poe  ismi,  her  zihinde  farklı 
imgeler canlandırabilir elbet fakat bu imgeler ne 
olursa  olsun  ortak  paydalarından  birinin 
“karanlık”  olması  kaçınılmaz.  Evet;  Poe,  farklı 
türlerin  bazen  ilk,  bazen  en  karakteristik 
örneklerini ortaya koyan ve bunu daima karanlık 
bir  fon  üzerine  kuran  bir  yazar  olmakla  birlikte, 
bu  karanlığı  kendi  hayatıyla  da  isteyerek  veya 
istemeyerek diri tutmuştur kuşkusuz. 
Çocukluğundan  ilişkilerine,  evliliklerinden 
ölümüne kadar kimi spekülatif, kimi zaman içinde 
kanıtlarını  kaybetmiş  pek  çok  karanlık  iddia, 
Poe’yu  çok  daha  ikonik,  ve  “kült”  hale  getiriyor. 
Öyle  ki  bu  karanlık,  ölümüyle  de  bitmemiş, 
öldükten sonra da onu, yazmaya devam eden bir 
yazar haline getirmiştir. 
Poe hakkında az bilinen, bilinse de detayına 
pek  girilmemiş,  bugünün  penceresinden  biraz 
eğlenceli lakin bazı açılardan tedirgin edici bu durum, Poe’nun ölümünden sonra Lizzie Doten 
adında  Amerikalı  bir  kadın  şairin  ortaya  çıkmasıyla  başlıyor.  Spiritüalist  mevzulara  inancı 
olmayanlar  bu  yazıda  kendisine  epey  gülecektir  ama  yine  de  kendisini  öyle  bir  kalemde 
harcamamak gerek.  
Lizzie Doten, 1 Nisan 1829'da Massachusetts'te doğmuş. İyi bir temel eğitim almış fakat 
çoğunlukla  kendi  kendini  geliştirdiği  söyleniyor  kısıtlı  biyografik  bilgilerinde.  Kadın 
haklarında, kadın-erkek eşitliğinde ve ahlaki çifte standartları eleştirme konusunda aktif bir 
birey olmakla beraber şahsından "ilham verici bir konuşmacı" ve doğaçlama şiir yazan biri 
olarak  bahsedilir;  bunu  pek  de  entelektüel  bir  emek  veya  çaba  sarf  etmeksizin  yapar  zira 
yazdığı  veya  doğaçlama  söylediği  birçok  şeyi  kendisine  ruhların  dikte  ettirdiğini  söyler.  Bu 
dikte ettirenlerden en ünlüsü Poe olsa da tek isim o değildir. 
Poe’nun öldüğü 1849 yılından 14 yıl sonra Lizzie Doten “Poems From The Inner Life” adlı 
bir şiir kitabı yayımlar. “İçsel Hayattan Şiirler” olarak çevirebileceğimiz bu kitap, adından da 
sezileceği  üzere  çeşitli  trans  hallerinde  öte  dünyadaki  kimi  isimlerden  kendisine  aktarılan 
şiirleri içeriyor.  

---

 
25 
 
Edgar Allan Poe ile birlikte Shakespeare’in de ruhani etkisiyle yazdığını iddia ettiği şiirler, 
spiritüalizmin çeşitli şekillerde popüler olduğu dönem ortamına rağmen ciddiye alınmıyor ve 
Doten’in dikkat çekmek için böyle bir yola başvurduğu düşünülüyor. 
Tabii ki ona inanan okurlar ve bazı kimseler var. Örneğin Poe’nun ölen ilk eşinden sonra 
Elmira Shelton’la nişanlanmadan önceki nişanlısı Sarah Helen Whitman, faytona atladığı gibi 
Doten’in yanına varıyor çünkü tüm bu şiir yazdırma işlerini, Poe’nun kendisine ulaşma çabası 
olarak yorumluyor. 
Poe'nu  ruhunun  yazdırdığını  söylediği  "The 
Cradle  or  Coffin  (Beşik  veya  Tabut),  Resurrexi 
(Diriliş  kelimesine  gönderme  yapan  bir  kelime 
oyunu),  The  Streets  of  Baltimore  (Baltimore 
Sokakları),  The  Prophecy  of  Vala  (Vala'nın 
Kehaneti), The Kingdom (Krallık), Farewell to Earth 
(Yeryüzüne  Elveda)  isimli  şiirlerin  üslubunu, 
dönemin  bazı  eleştirmenleri  gerçekten  de  Poe’nun 
üslubuna benzetmiş. 
1844-1946  yılları  arasında  yayın  yapan 
Springfield  Republican  gazetesinde  "Resurrexi" 
şiirine dair Lizzie Doten'in yaşadığı trans hallerinde 
yazdırılan  bir  şiir  olduğundan  dem  vurulur  ve 
eklenir:  
"Dikkat  çekici  bir  şiir.  İşin  gerçeği  ne  olursa 
olsun şiirde göze çarpan durum şudur: Görünen o ki Bayan Doten, böyle bir şiiri üretemez 
(başka şiirleri kastediliyor olsa gerek). Bir başkası tarafından onun hafızasına okunmaktadır 
ve şiirdeki Poe tarzı tonlamanın ve duygu yoğunluğunun Poe’yla aynı olması harikadır. Şiiri 
kim yazmışsa Poe’ya son derece aşina. Eğer Bayan Doten dürüstse ve şiir onun söylediği gibi 
çıktıysa, tartışılmaz bir şekilde spiritüalizmin en şaşırtıcı ürünüdür bu.” 
Şiirden Çıkarım Yapmak 
The Streets of Baltimore şiiriyle ilgili çarpıcı bir eleştiri 11 Ocak 1863 tarihli Banner of 
Light gazetesinde çıkar: 
“Poe’nun  ölüm  koşulları  genel  olarak  bilinmemekle  birlikte  aşağıdaki  şiirle  bağlantılı 
olarak gerçekleri sunmak iyi olabilir: Virginia’daki servet sahibi kadınla evlenmeden birkaç 
gün önce Baltimore’dan Virginia’ya geçen Poe, eski arkadaşlarıyla buluştu, arkadaşları onu 
içki içmeye davet etti, fakat bilgimize göre o, bir yıl boyunca içkiden uzak durmuştu. Bu uzun 
sürenin ardından gelen davet iştahını uyandırdı. Kısa süre içinde aşırı sarhoş halde sokağa 
doğru  yürüdü  ve  ertesi  sabah  ölü  bulundu.  Karanlık  acılar  ve  işkenceler  çeken  ruh,  Lizzie 
Doten’le haberleşerek yazdırdığı bu şiirde, ölümünü canlı bir şekilde tasvir etti.”
 
Lizzie Doten’in Kaleminden 
 
Sarah Helen Whitman 

---