Almaz Əliyeva Məcid qızı nato da həRBİ-Sİyasi İslahatlar və
Yüklə 1,82 Mb.
|
belə məsələlərin həlli mürəkkəbləşir. Bu vəziyyət həmin proseslərə dövlət qurumları tərəfindən birbaşa
müdaxilənin zəruriliyini gücləndirir. Qeyd olunanlara əsasən demək olar ki, texnogen sivilizasiyanın inkişafimn özü də artıq onun sərhədlərini göstərən böhranlı həddə gəlib çatmışdır. Bu, XX əsrin ikinci yarısında qlobal böhranların və geopolitik maneələrin baş verməsi ilə üzə çıxmışdır. Texnogen sivilizasiyanın yaratdığı və
bəşəriyyətin mövcudluğunun özünü təhlükə altma alan çoxsaylı problemlərdən üç başlıcası, bizim fikrimizcə, aşağıdakılardır. Birinci-kütləvi qırğın silahının fasiləsiz təkmilləşdiril məsi şəraitində sağ qalma problemi. İkinci belə kəskin problem bəşəri varlığın iki aspektinin- insanın təbiətin bir hissəsi və fəaliyyəti ilə onu dəyişdirən varlıq kimi münaqişə halına gəlməsi nəticəsində ekoloji böhranların qlobal miqyasda artmasıdır. Üçüncü problem isə insanın öz dünyasını təkmilləşdirməsi zarnanı praktik olaraq az nəzarət etdiyi və onun təbiətinə yad olan qüvvələrin meydana gəlməsi ilə hərtərəfli artan yadlaşma prosesləri şəraitində insan şəxsiyyətinin biososial struktur kimi qorunub saxlanmasıdır. Bu cür məsələlərin realizə olunması üçün həm hər bir dövlətdə, həm də bütövlükdə dünya birliyində fəaliyyətdə olan təsirli strukturlar formalaşmışdır. Bu o deməkdir ki, praktika təhlükəsizlik sənayesinin yaranması ilə bağlı dəqiq mövqenin işlənilib hazırlanmasının zəruriliyini müəyyənləşdirmişdir. XXI əsrin əvvəllərində cəmiyyətin həyat fəaliyyətinin əsas amilləri onun təhlükəsizliyi, resurs,
iqtisadi, istehsal, elmi-texniki və müdafiə potensiallarının miqdar və keyfiyyət xarakteristikalarını 94 özündə birləşdirən kriterilər sistemi, onlardan səmərəli istifadə olunması, iqtisadi fəzanın bütövlüyünün təmin olunması və ictimai-iqtisadi sistemin dinamik inkişaf edən şəraitə adaptasiyası imkanlarıdır. NATO-nun fəaliyyət istiqaməti ilə bağlı olan təhlükəsizlik toplananları ilk növbədə aşağıdakılardır: texnogen, texnoloji, ekoloji təhlükəsizlik və terrorizmlə mübarizə. Bu mürəkkəb problemlərin həllində aşağıdakı hallar müəyyənedici rol oynayır:
- Həm bu məsələlərdən hər birinin, həm də onların prioritetlər müəyyənləşdirilməklə məcmu halında həllində bu və ya digər amilin rolunun qiymətləndirilməsi; - Bu məsələləri həll etməyə qabil olan konkret strukturların və mütəxəssislərin olması; - Mövcud resursların, onlann artırılması yollarının, həmçinin motivasiya və stimullaşmanın realizə olunan metodlarının nəzərə alınması ilə həmişə məhdud olan vəsaitlərdən istifadənin səmərəliliyinin iqtisadi qiymətləndirmə üsullarının müəyyənləşdirilməsi. NATO-nun müxtəlif ölkələrinin fəaliyyəti hüdudlarında bu problemlərin həlli prosesində aşağıdakı elini, texniki, iqtisadi, təşkilati məsələlərin realizə olunma metodlan təkmilləşir: ətraf mühitin monitorinqi; fövqəladə halların proqnozlaşdırılması, istehsal proseslərinin texnoloji təhlükəsizliyinin və istismar etibarlılığının yüksəldilməsi; fövqəladə hallar şəraitində əhalinin müdafiəsi və onun ilkin həyat təminatı; NATO ölkələri ərazisində istehsal qüvvələrinin və
yaşayış məntəqələrinin rasional yerləşməsinə təsir etmə,
ərazilərin və
yaşayış məntəqələrinin texniki müdafiəsi; dağıdıcı amillərin və fövqəladə halların mənbələrinin təsir
zonalarının 95
lokalJaşdınlmasi; idarəetmə sistemlərinin daim hazır vəziyyətdə saxlanılması, qəzaların və təbii fəlakətlərin qarşısının alınması və onların nəticələrinin aradan qaldırılması, əhalinin mümkün fövqəladə hallar barədə məlumatlandırılması və onun bu şəraitdə davranmağa hazırlanması. Sadalanan problemlərin məcmusu elə bir tendensiyanı müəyyənləşdirir ki, onu NATO ölkələrinin təhlükəsizlik sənayesinin formalaşması kimi xarakterizə etmək olar. Son onilliklər həm dünyanı, həm də dünyəvi maraqların prioritetlərini sürətlə və mahiyyətcə dəyişdirmişdir. İndi münaqişə hallarının təkcə sayı və miqyası yox, həm də nəticələri tamamilə dramatik xarakter alır. Bununla əlaqədar olaraq qeyd edək ki, həm münaqişələrin ümumi nəzəriyyəsinin öyrənilməsi, həm də əsas münaqişə növlərinin özünəməxsusluğunun təhlili
münaqişələri idarəetmə problemlərinə baxmaq
imkanı verir.
Münaqişələri idarəetmə məsələsinin qoyuluşunun özü münaqişələrin ictimai proseslərin prinsipcə ayrılmaz hissəsi kimi başa düşülməsindən irəli gəlir. Dövlət təşkilatları tərəfindən keçirilən iqtisadi audit yaxud mal və xidmətlər istehsalı prosesinin ətraf mühitə təsir dərəcəsinin sistematik qiymətləndirilməsi vacib proseduraya çevrilir. Hadisələrin inkişafı məsuliyyət sahəsinin genişlənməsinə və transformasiyasına gətirib çıxarmışdır. NATO ölkələrində baş vermiş dəyişikliklərin müxtəlif aspektləri hüquqi məsuliyyət, alimlərin sosial şüuru, mühəndis və digər işçilərin peşə etikası kimi sferalarda öz əksini tapmışdır. Bu, o deməkdir ki, vəziyyət qəti şəkildə dəyişmişdir, çünki müasir texnika insandan öz miqyasına, məqsəd və nəticələrinə görə elə qeyri-adi 96 hərəkətlər tələb etmişdir ki, onlar artıq köhnə etika və hüquq normaları ilə tənzimlənə bilmirlər. Heç bir etik doktrina bəşər varlığının qlobal miqyasını, uzaq gələcək perspektivlərini yaxud insan nəslinin sağ qalıb yaşama problemlərini nəzərə almalı olmamışdır. Bu prosesin psixoloji və etik mürəkkəbliyini Nobel mükafatı laureatı, kvant mexanikasının yaradıcılarından biri, məşhur alman fıziki-nəzəriyyəçisi Maks Bom aydın ifadə etmişdir: «Həyatdan tamamilə ayrılmış heç bir elm yoxdur. Hətta ən ehtirassız alimə belə, bəşəri heç nə yad deyildir: o haqlı olmaq istəyir, intuisiyasımn onu aldatmadığına əmin olmağı arzulayır, məşhurluq və uğur qazanmağa ümid edir - bu məcmu, daha doğrusu bilik və məsuliyyətin sintezi həm sosial, həm də texniki sistemlərin səmərəli idarə olunmasına gətirib çıxaracaqdır». Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyinin NATO ölkələrinin praktik hərəkətləri ilə bağlı əsas təminatlarının kiçik bir hissəsinə baxılması bu problemlərə təkcə m üxtəlif dövlət, istehsal, maliyyə-iqtisadi, hüquqi strukturların, kütləvi informasiya vasitələrinin rəhbərlərinin deyil, həm də elmi ictimaiyyətin geniş dairələrinin diqqətini cəlb edir, çünki bu problemlərin həlli üçün təkcə çox böyük resursların təmərküzləşməsi, yüksək təşkilatçılıq yox, həm də kütləvi ictimai şüurun dəyişməsi tələb olunur. NATO-nun qeyri-hərbi əməkdaşlığının mühüm, bəlkə də ən vacib tərkib hissələrindən biri böhranların aradan qaldırılmasıdır. Alyansın bütün
ölkələri siyasi
əməkdaşlığın tamhüquqlu üzvləridir və onların Şimali Atlantika Müqaviləsinə görə bərabər öhdəlikləri vardır. Bunların arasında adı çəkilən müqavilənin 5-ci M addəsinə uyğun öhdəlik heç də sonuncu rolu oynamır. Bu öhdəlik 97
Yüklə 1,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|