Alxan bayramoğlu miRZƏ ƏLƏKBƏr sabiR

81 
 
masını  gözloyirdi.  Təsadüfı  deyil  ki.  “Zənbur’un  1910-cu  il 
birinci  nömrəsindən  (bu  nömrədə  şairin  “Qocalar  marşı” 
satira?  dərc  edilmişdir)  başlayaraq  bağlatımasınadək  Sabir 
orada  fəsl  iştirak  etmiş,  hətta  jurnalın  taleyində  xalq  şairinin 
kəskin ruhlt satiraları da həlledici rol oynamışdır.
1
 
Bu şəxsi yaradıcılıq əməkdaşlığında, şübhəsiz, jurnalın “sa 
mühərriri  Əlabbas  Müznib”in  də  müəyyən  rolu  olmuşdur 
Ə.Müznib,  Ə.Sabir  poeziyasının  pərəstişkarlarından  olınaqk 
özü  də  ədəbi  aləmdə  əsasən  bu  ədəbi  məktəbin  niimayəndos 
kimi çıxış edirdi. Deməli, həm ictimai-ədəbi məfkurə uyğunlu 
ğu, həm də şəxsi münasibətlər Sabirlə “Zənbur” arasındakı ya 
radıcılıq əlaqələrinin möhkəmliyini şərtləndirirdi... 
Sabir “Səda” qəzeti redaksiyasına da tez-tez gedirdi. Lakin 
onu bu redaksiya ilə bağlayan tellər daha çox şəxsi münasibət 
lər idi. Belə ki, qəzetin naşiri və redaktora Haşımbəy Vəziroı 
1907-1908-ci  illərdə  “Tazə  həyat”  qəzetini  çıxararkən  Sabr 
onun Şamaxı üzrə xüsusi müxbiri olmuş, qəzetdə Sabirin poetil 
yaradıcılığı  H.Vəzirov  tərəfindən  bir  neçə  dəfə  təqdir  edilib 
başqalarına nümunə göstərilmiş,
2
 1907-ci il dekabrın 15-də “Ta 
zə  həyaf’ın  əməkdaşı  kimi  Şamaxıya  gələn  M.N.Qaragözovl 
yaxından tanış olmuş, H.Vəzirov 1909-cu ildə Şamaxıya gələı 
kən Sabirin məktəbindən (“Ürnrnid” məktəbindən) daha çox ra 
zı qalaraq bu haqda həmin illərdə (1908-1909) nəşr etdirdiyi “İt 
tifaq” qəzetində xüsusi danışmışdı. Bundan başqa Sabirin hənt 
yerlisi  və dostu,  görkəmli  romantik  şair Məhəmməd  Hadi  və 
dö-  'dinin  tanınmış  maarif  vo  ictimai  xadimi  Əbdülrəhman 
Tofiç Əfəndizadə də “Səda” redaksiyasında işləyirdi. Həm də 
M.Ha 
1. Bax: İslam Ağayev. Satirik "Zənbur" jurnal. Bakı, 1969, 
səh.32-3
J 
Məmməd Məmmədov. Sabir və mətbuat. Bakı, 1974, səli. 
106-109. 
2.  Bax: Alxan Məmmədov. M.Ə.Sabir "Səda"da işləmişdir. 
“Müxbir” jrn. 1989, N-l, səh. 31-32 

---

82 
 
di  İstanbula  getməyə  hazırlaşırdı...  Sabir  H.Vəzirov  üçün  göy- 
dondüşmə  idi.  İctimai-ədəbi  aləmdə  böyük  nüfuza  malik  olan 
belə  bir  adamın  onun  idarəsində  işləməsi  “Səda”nın  nüfuzunu 
xeyli  artırardı.  Odur  ki,  H.Vəzirov  Ə.Sabirin  “Səda”  qəzeti ilə 
yaxından bağlanması  üçün  şərait  yaratmağa çalışırdı.  Sabir  isə 
“Səda” qəzetinə daha çox həm çoxlu əsər çap etdirməklə fikrini 
xalqa geniş çatdırmaq üçün ələ düşən fürsətdən istifadə etmək, 
həm  də  ağır  maddi  vəziyyətini  yaxşılaşdırmağa  çalışmaq 
nöqteyi-nəzərindən meyl göstərirdi. O, “Qocalar marşı”, “Ürəfa 
marşı”. “Pula təvəccöh”, “Millət şərqisi” və s. satiralarını “Zən- 
bur" jurnalında dərc etdirir, həmin jurnalın redaksiya hey'ətiniıı 
üzvü  kimi  oraya  tez-tez  gedirdisə,  “Əqvami-hikəmiyyodən 
müqtəbis  bir  mənzum”,  “Məktəb  uşaqlarına  töhfə”,  “Məktəb 
şagirdlərinə töhfə” kimi əxlaqi-didaktik şe'rlərini “Səda” qəzeti 
səhifələrində  buraxdırırdı.  Sabir  Balaxanı  məktəbində  işlərini 
qaydaya  saldıqdan  sonra  “Səda”  qəzeti  mətbəəsində  də  cüz'i 
maaşla  müsəhhihliyə  girdi.  Lakin  burada  çox  işləmədi.  Çünki 
mətbəədə işin ağır olması müqabilində az əmək haqqı verilməklə 
bərabər,  H.Vəzirov  işçilərlə  sərt  rəftar  edir,  onların  pullarım 
vaxtında vermirdi. Sabirin H.Vəzirov haqqında olan təsəvvürləri 
alt-üst  olmağa  başladı.  “Səda"  mətbəəsində  və  idarəsində  olan 
haqsızlıqlara dözə bilməyən humanist şair H.Vəzirovla 
QEYD
:  M  Hadinin  1910-cu  ildi  "Səda"  qəzetində  çap  etdirdiyi 
axırıncı  əsəri  fevralın  3-də  qələmə  aldığı  "Şair,  hücreyi-iştixalı  və  dü- 
şüncəliri"  seridirki,  qəzelin  5  fevral  (19  -10)  tarixli  30-cu  nomrəsinde 
çıxmışdır. Şabirin (tu tpzelda ("Səda"da) ilk şe'ri isə həmin ayın 7-də  çap 
olunmuş “Ətfvami hiksmiyyidin müylibis kir manzum" şairidir.Bir il sonra 
M.Hadi  İstanbuldan  "Şida"  redaksiyasına  şer  yimdirmişdir.  (.'Baz: 
"Səda”) qəz., 15 mart 1911,
Ⅶ
 
7
, 
) (Habelə, əlraflı bax: Alxan Məmmedov. 
Xatiri şəkinin tarixçisi. ''Kommunist”qəz.,
 
11
sentyabr 1988) 

---

83 
 
konfliktə  girdi.  Nəticədə,  1910-cu  il  iyunun  4-dən  sonra  Sabiı 
“Səda" mətbəəsini və idarəsini tərk etdi. O, əsas iş yeri olan Ba-
laxanı  məktəbinin  müdiri  Əhməd  Kamalla  birlikdə  “Həqiqaf 
qəzetində  işləməyə  başladı.  Sabirin  “Həqiqət”  qəzetində  çap 
olunan ilk şe'ri “Görüncə şəxs...”
1
 taziyanəsidir ki, H.Vəzirovun 
tənqidinə  həsr  olunmuşdur.  Bundan  başqa,  Sabir  “Zənbur”  jur-
nalında da H.Vəzirovun tənqidinə həsr olunmuş bir neçə taziya- 
nə dərc etdirdi. “Dün yatıb...”, “Dün bir eşşəkxisal insanə” mis-
raları ilə başlanan həmin satiralar ictimai-ədəbi aləmdə “gurultu” 
qopartdı.  Tənqidə  dözə  bilməyən  H.Vəzirov  polisə  şikayəl 
edərək,  müqəvvəti  də  olsa  (təxminən  iki  ay  yarım),  jurnalın 
bağlanmasına  nail  oldu. Bunu  “Zənbur"  nəşrini  yenidən davaın 
etdirərkən “Mətbuatın tə'tilinə səbəb kim oldu?”
2
  adlı  redaksiya 
məqaləsində  üstüörtülü  şəkildə  izah  etmişdir.  Ədəbi-ictimai  və 
ideya-siyasi mübarizəni inzibati yolla həll etməyə məcbur olması 
H.Vəzirovun  Sabir  satirası  qarşısında  zəifliyi,  fəryadı  va  Sabir 
poeziyasının əzəmət və böyüklüyünün təntənəsi idi. 
“ZənbuAın  sonrakı  nömrələrində  də  Sabir  ictimai  həyatın 
mühüm problemlərinə həsr olunan əsərlərlə çıxış edərək “Molla 
Nəsrəddin” məsləkdaşının (“Zənbur”un) ideya-bədii səviyyəsinin 
və ədəbi-ictimai mövqeyinin güclənməsində xeyli ij görmüşdür. 
Yuxarıda  qeyd  etdiyimiz  kimi,  1910-cu  il  iyunun  1  O-dan 
sonra  Sabir  “Həqiqət”  qəzetində  işləməyə,  bu  qəzetlə  yaxından 
əməkdaşlıq  etməyə  başladı.  Həmin  tarixdən  “Həqiqəfin  “sor 
mühərriri Əhməd Kamal" idi. Qəzetin idarəçiliyindəki dəyişiklik 
dərhal  onun  səhifələrində  əks  olundu.  “Həqiqət”də  “Həfte- 
yı-ədəbı" və “Həfteyi-fənni” adlı guşələr açıldı. Bir həftə ərzində 
həmin səhifələrdə çap olunan orijinal bədii əsərlər, folklor- 
1. “Həqiqət” qəz., 13 iyun 1910. 
2. “Zənbur"  jurn.,  24  sentyabr 
1910, N26. 

---