Anar İsayev Ramil Rəhimov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
30 Dörd şir heykəli (e.ə III əsr) Budda Qədim Budda məbədi (e.ə I əsr) Qədim Hindistan İlk dövlətlər e.ə. I minillikdə meydana gəlmişdi Özlərinə məxsus əlifbası və yazısı olmuşdu Dini etiqadları və qanunları ―Veda‖ adlı məcmuələrdə toplanmışdır Əhəmənilərin (İran) və Makedoniyalı İsgəndərin hücumuna məruz qalmışdı Şahmat oyununun ilk vətəni sayılırdı Kasta quruluşu mövcud olmuşdu Aşokanın dövründə ilk dəfə vahid dövlətdə birləşdirilmişdi Ari tayfalarının hücumuna məruz qalmışdı 31 Qədim Yunanıstan Ərazisi və əhalisi Qədim Yunanıstan Avropanın cənubunda, Balkan yarımadasında yerləşirdi. Dağlıq ölkə olan Yunanıstan qərbdə İon, cənubda Aralıq, şərqdə isə Egey dənizi ilə əhatə olunmuşdur. Aralıq və İon dənizi sahilləri girintili və çıxıntılı olduğundan gəmiçilik üçün əlverişli idi. Təbiət Yunanıstanı üç hissəyə bölmüşdür: Şimali Yunanıstan – Fessaliya . Orta Yunanıstan – Attika . Cənubi Yunanıstan (Peleponnes) – Messeniya və Lakonika . Şimali Yunanıstanla Orta Yunanıstanı Fermopil keçidi, Orta Yunanıstanla Cənubi Yunanıstan Kornif körfəzi onları bir birindən ayırır. Qədim Yunanıstanı əhatə edən dənizlərdə bir- birinə yaxın adalar vardır. Onlardan ən böyüyü Yunanıstanın cənubunda yerləşən Krit adası idi. Yunanıstan dəmir, mis, gümüş və mərmər yataqları ilə zəngin idi. Ölkədə qış qısa, yay isti və uzun olur. Belə bir təbiətdə yaşayan qədim yunan əhalisi: əkinçilik, maldarlıq və balıqçılıqla məşğul olurdu dəmirdən əmək alətləri hazırlayırdı. kətan və yundan kobud paltar toxuyurdu. gildən qab-qacar düzəldirdilər. Qədin Yunanıstanda hər bir ailəyə torpaq sahəsi verilirdi. Lakin qəbilə üzvləri arasında bərabərsizlik yarandıqdan sonra bir qisim adamlar varlandı, əksəriyyəti isə yoxsullaşdı və icma münasibətləri pozuldu. Sinifli cəmiyyətin yaranması üçün şərait meydana gəldi. Avropada ən qədim dövlət. Krit mədəniyyəti Avropada ən qədim dövlət e.ə. III-II minilliklərdə Yunanıstanın Krit adasında yaranmışdır. Qədim kritlilərə aiddir: əhalisi gözəl gəmi düzəldən olmuşdular. ticarət və hərbi donanma üçün limanlar inşa etmişdilər. freskalarla bəzədilmiş saraylar inşa etmişdilər. Misir, Finikiya və Babil ilə ticarət əlaqəqəri saxlayırdılar. özlərinə məxsus yazıları (piktoqrafik yazı) olmuşdur. Krit mədəniyyətini yaratmışdılar. E.ə. II minilliyin ortalarında Kritə yaxın adada baş verən yeraltı təkan və vulkan püskürməsi Krit mədəniyyətinin məhvinə səbəb olmuşdur. Krit mədəniyyəti Mikena və Afina şəhərinə böyük təsir göstərmiş və yerli mədəniyyətləri formalaşdırmışdı. Kritlilərin ticarət əlaqəqəri saxladıqları ölkələr Misir Finikiya Babil a) Krit mədəniyyətinin qalıqları. b) Kritdə hökmdar sarayı (bərpa olunmuş şəkil) 32 Mikena mədəniyyəti Qədim yunan tayfalarından biri olan axeylərin vətəni Cənubi Yunanıstanda yerləşən Mikena şəhəri idi. Axey tayfaları Mikena mədəniyyətinin qurucuları hesab olunur. Qədim Mikena mədəniyyətinə aiddir: Formalaşmasında Krit mədəniyyəti böyük təsir göstərmişdi. Akrapol («yuxarı şəhər» deməkdir) və qalalar ucaltmışdılar . Qədim misirlilər kimi sərdabələr (qəbir abidəsi) tikmişdilər. Sənətkarları qızıl maska, tuncdan silahlar hazırlamışdılar. E.ə II minillikdə Yunanıstanın şimalından gələn dori tayfaları tərəfindən məhv edilmişdir. Axeylər Mikena akropolunu hündür təpə üzərində ucaltmışdılar. Akropolda şah sarayı və adlı sanlı adamların evləri yerləşirdi. Şah sarayının yaxınlığına sərdabələr düzəldilirdi. Akropolun ətrafında isə tacir, sənətkar və əkinçilərin evləri yerləşirdi. QEYD: E.ə II minillikdə şimaldan gələn işğalçıların əsarəti altına düşməsi Qədim Yunanıstan və Hindistan tarixi üçün oxşar cəhət təşkil edir. Afina və Sparta şəhər dövlətləri Yunan şəhər-dövlətlərinin yaranması E.ə VIII-V əsrlərdə Yunanıstanda və onun koloniyalarında aşağıdakı ilk şəhər dövlətlər meydana gəldi: Orta Yunanıstanda - Afina şəhər dövləti. Cənubi Yunanıstanda – Korinf və Sparta şəhər dövləti. Egey dənizi sahillərində - Milet, Efes və Rodos şəhər dövləti. Yunan şəhər-dövlətlərindən nisbətən güclüsü Afina və Sparta şəhər dövlətləri idi. Afina şəhər dövlətinin əhalisi və təsərrüfatı E.ə. II minillikdə Orta Yunanıstanın cənub-şərqindəyerləşən Attika yarımadasında Afina şəhəri salınmışdır. Şəhərin ən hündür təpəsinin zirvəsində ətrafına hasar çəkilmiş Akropol adlanan qala yerləşirdi. Akropolun yanında aqora (bazar meydanı) yerləşirdi. E.ə. VIII əsrdə Akropolda yaşayan adlı-sanlı adamlar Attikanın bütün əhalisini özlərinə tabe etdilər. Afina (Attika) əhalisi iki yerə bölünmüşdür. 1. Aristokratlar - qədim Afinada adlı-sanlı yunanlar idilər. Onlar öz idarə üsullarını «aristokratiya» (yaxşıların hakimiyyəti) adlandırırdılar. 2. Demos - qədim Afinada Attikanın aristokratlardan başqa bütün azad əhalisi (sənətkarlar, günəmuzdçular, dənizçilər) idilər. Afina əhalisi əkinçilik və maldarlıqla məşğul olur, sənətkarları şərab və zeytun yağını saxlamaq və daşımaq üçün amfora adlanan gil küplər düzəldirdilər. E.ə. VII əsrdə Afinada gümüş pul kəsilirdi. Təsərrüfatın və sənətkarlığın inkişafı ticarətin yaranması və genişlənməsinə təkan verdi, dəniz ticarəti inkişaf etdi. Afinaya ticarət gəmiləri ilə taxıl, inşaat ağacı və qullar gətirilirdi. Afinada borc daşı və köləlik Afinada adlı-sanlı adamlar əvvəllər torpaqlarını özləri becərirdilər. Sonra onlar kəndlilərin və qulların əməyindən istifadə etməyə başladılar. Aristokratlar kəndlilərə borca və ya sələmə pul verir, verdiyi borcu kəndlinin tarlasının kənarında borc daşına yazırdılar. Kəndli borcunu vaxtında verə bilmədikdə ailəsi və özü qula çevrilirdi. Rados Efes Milet Egey dənizi sahillərində yaranmış yunan şəhər-dövlətləri a) Qara fiqurlu amfora (е.ə. VI əsr); b) qırmızı fiqurlu qab (e.ə. V əsr) Afinada kəsilmiş gümüş pul Borc daşı Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|