Ari hastaliklari

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
nedenden ileri gelmektedir.  Varroa’nın asıl konağı olan Apis cerana 
arılarındaki   tüm   üremelerinin   hemen   hemen   hepsini   erkek   arı 
gözlerinde   olmaktadır.  Bu nedenle yeni konağı olan bal arılarında da 
erkek yavru gözlerini seçmektedirler.  Varroa erkek yavru gözü içinde 
daha fazla üremektedir.   İşçi yavru gözleri içinde ortalama 1.3 yeni 
dişi   varroa   ürerken,   erkek   yavru   gözlerinde   2.6   yeni   dişi     varroa 
meydana gelmektedir.   Erkek yavru gözlerindeki dişi varroa sayısı, 
işçi arı yavru gözlerindeki varroa sayısından 8- 10 kat fazladır. 
Erkek arı larvası, işçi arı larvasına oranla 2-3 kat daha fazla 
çekicidir.  Erkek arı petek gözleri, işçi arı petek gözlerine kıyasla 1.7 
kat daha büyük yüzeye sahiptir.  
Klinik   Muayene   :  Varroa   ile   şiddetli   enfeste   kolonilerde 
huzursuzluk görülmektedir.  Yavrulara bakma işi ihmal edilmektedir. 
Varroaların   yaptığı   etkiyle   erişkin   arı   sayısı   azalmaktadır.   Sürünen 
arıların kovan dışına atılmaktadır.   Genç ve yaşlı ana arı birlikte bir 
kovanda yaşamaktadır.   Yavrulu petek gözlerinde yer yer boşluklar 
oluşmaktadır.   Sonuçta   kovanda   ana   arı   ile   birlikte     bir   avuç   arı 
kalmaktadır.  Avrupa yavru çürüklüğü ve sacbrood hastalıklarındakine 
benzeyen   hasta   larva     meydana   gelmektedir.   Varroadan   etkilenmiş 
olan larvaların rengi hafif kahverengine dönmektedir. Ölen larvalar 
kurumakta ve arılarca kolayca atılmaktadır. Larva ve pupada diğer 
yavru   hastalıklarında   olduğu   gibi   iplik   tarzında   uzamalar 
olmamaktadır.  
Varroa kovana ilk girdiğinde, arı kolonilerdeki seviyesi yavaşça 
birkaç yıl içinde yükselmektedir.  Her bir kolonide birkaç varroa’dan 
birkaç   yüz   varroa’ya   kadar   değişen   sayıda   parazit   olduğunda 
genellikle   problem   gözden   kaçmaktadır.     Bu   dönemde,   varroa’lar 
diğer   kolonilere   yayılmaktadır.     Kovan   girişlerinde   sürünen   arılar, 
kanatları zarar görmüş arılar fark edilmektedir. Varroa yoğunluğu % 
30-40 olduğunda erişkin arı sayısı azalmaktadır. Koloniler genellikle 
yazın sonlarında yada sonbaharda sönmektedir.  
İşçi   arı   yavru   gözlerindeki   varroa   sayısı   yazın   sonlarında 
belirgin   olarak   artmakta   ve   çoğunlukla   her   bir   yavru   gözü   içinde 
birden fazla varroa olmaktadır.   Kimyasal uygulamalar yapılmayan 
kolonilerin tümü 2 - 4 yıl içinde sönmektedir. Tek bir sezonda bile 
komşu kolonilerden yada arılıklardan gelen varroa’ların saldırısı ile arı 
ailesi sönmektedir.
53

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
Varroa’lı arılarda zarar :  Varroa’lar arıların karın parçaları 
arasındaki   yumuşak   deriyi   şeliserleri   delerek   arının   hemolenfini 
emerler.  Varroa’lı yavru gözlerinden çıkan arılarda % 6 – 25 oranında 
işçi arı kaybı vardır.     Enfestasyonun derecesine bağlı olarak erişkin 
arıları hayat süreleri % 34 – 68 oranında azalmaktadır.   Sonbaharda 
petek gözünden çıkan varroa’lı arıların bir çoğu kışın yaşayamazlar.  
Arıcıların hafif enfekte kolonilerdeki zararları   fark edemezler. 
Şiddetli varroa’lı kolonilerde arının dış derisi üzerinde küçük hasarlar 
oluşmaktadır.   Arıların   kanatlarında   şekil   bozukluğu     meydana 
gelmektedir. Yaklaşık arıların %25’i bir yada 3 varroa ile enfeste ise 
kolonide şiddetli zarar oluşmaktadır.   Beş yada daha çok varroa bir 
petek gözü içine girdiğinde, göz içindeki arının gelişmesinde büyük 
problem vardır. Şayet canlı kalabilirse kanatları zarar görmüş olarak 
gözden çıkmaktadır.   Gelişmekte iken 1 yada 2 varroa enfeste olan 
arıların yaşam süreleri kısalmaktadır. Normal bir arıdan daha küçük 
olurlar. Arılar kovan önünde sürünmeye başlamışlarsa ve bir kısım 
arıda   kanat   kısalığı,   karın   kısalığı   ve   kanatlarda   şekil   bozukluğu 
görülüyorsa hastalık aşırı ilerlemiş demektir. 
Varroa   enfeksiyonundan   ölmekte   olan   arılarda   akut   arı   felci 
görülmektedir.     Virus,   varroa   tarafından   arılara   aktarılmaktadır. 
Amerikan   yavru   çürüklüğü   ile   bulaşık   kolonilerde   varroa’larda 
Paenibacillus   larvae   sporları   bulunmaktadır.   Bu   hastalığın 
yayılmasında varroa’ların problem olabileceğini göstermektedir. 
Hastalıklı   kolonilerde   temizliğe   dikkat   edilmeli,   polen   ve 
nektarca zengin yerlerde bulundurulmalıdır. Varroa’lı arıların ısırılan 
bölgeleri   mikropların   girmesi   için   uygun   yerlerdir.     Varroa’lı 
kolonilerde diğer  hastalık artmaktadır.   Erkek arılar normalden küçük 
olmaktadır. Bu nedenle daha az sayıda çiftleşme uçuşuna çıkmaktadır. 
Enfeksiyonun kritik düzeyi : Yılın belirli dönemlerinde "kritik 
varroa değerleri" belirlenmektedir.  Ilıman bölgelerde sonbaharda arı 
yavru   yada   erişkinlerinin   %   10’unda   bulaşıklık   olması   koloni   için 
kabul edilebilir bir değer iken; yaz dönemine girildiğinde koloni için 
yüksek bir değerdir.     Yazın   % 10 oranında varroa   olan koloni, 
sonbahara   geldiğinde   %   30   yada   daha   fazla   oranda     parazitli 
olmaktadır.     Bu   da     koloninin   ölümü   demektir.   Varroa   yavaşça 
koloninin   zayıflamasına   neden   olarak   birkaç   yıl   içinde   sönmesine 
sebep olmaktadır.  Varroa, güçlü ve büyük miktarda bal depo edilmiş 
kolonileri yazın sonlarında yada sonbahar sonlarında söndürmektedir. 
54

---

Bal Arısı Hastalık ve Zararlıları
İklimin etkisi : Varroa’nın üremesi bal arısı yavrusuna bağımlı 
olduğundan   ılıman   iklimli   bölgelerde   kışın   yavru   üretilmeyen 
dönemde   üreyemez.     Bu   zamanda   varroa’nın   beslenmesi   erişkin 
arılarla   sınırlanmaktadır.     Birçok   varroa   kışın   ölmektedir.   Doğal 
nedenlere   bağlı   olarak   ve   tutundukları   bal   arılarının   ölmeleri 
sonucunda varroa’lar ölmektedir. Ilıman bölgelerde Varroa destructor 
çok daha fazla etkindir. Ilıman bölgelerde koloni enfestasyon oranı 
artış   gösterirken,   tropikal   ve   subtropikal   bölgelerdeki   enfestasyon 
düzeyi   durağan   ve   düşük   kalmaktadır.   Tropikal   bölgelerde     yavru 
üretme   yıl   boyunca   sürmektedir.   Fakat   hastalıklı   koloniler   pek 
görülmemektedir.   Ilıman  bölgelere kıyasla tropikal bölgelerde dişi 
varroalar     çok   hızlı   üreyemezler.   Varroa   destructor   yoğunluğu, 
dünyanın farklı bölgelerinde değişiklik göstermektedir. Almanya’da 
ilkbahardan yaza gelindiğinde parazit sayısı 10 kat artarken, Brezilya 
ve Uruguay’da herhangi bir ilaç kullanmaksızın 15 yıldan daha uzun 
bir süredir düşük düzeyde varlığını devam ettirmektedir. Brezilya’daki 
ortalama   bulaşıklık   düzeyi    her   100   arıda   1-3   varroa’dır.   Sezonsal 
hava değişiklikleri Varroa destructor enfestasyonları için önemli bir 
etkendir.   Yaza   mevsimine   kıyasla   ilkbahar   ve   sonbaharda   yavru 
gözlerindeki varroa sayısı daha yüksektir.
Varroa’nın   üreme   kabiliyeti   :  Kolonilerdeki   enfestasyon 
düzeyi ile   parazitin   üreme   kabiliyeti  arasından  çok  güçlü   bir  ilişki 
vardır.   Normal   bir   bulaşma   döngüsünde   dişi   parazit   yavru   gözüne 
girer.  Gelişmekte olan arının hemolenfi ile beslenir.  Yumurta bırakır. 
Daha sonra yumurtadan larva , nimf ve sonunda yeni erişkin varroalar 
meydana gelir.   Ancak birçok varroa bu döngüyü yaparak pupayla 
beslenmesine rağmen üreyememektedir.
Dünyanın   bazı   bölgelerinde,   döl   verme   yeteneği   olan   dişi 
varroa’ların   yüzdesi   ve   bulaşma   oranları,   sonraki   dönemlerde 
gerilemektedir. Döl vermeyen varroa’ların yüzdesi, yavru gözlerinden 
toplanan   toplam   varroa   sayısının,   göze   girmiş   ancak   üremeyenlere 
bölünmesiyle ortaya konmaktadır. Bu işlem arı pupasının gözleri ve 
vücudunun   rengi   koyulaşmaya   başladığında   yapılmalıdır.   Döl 
veremeyen   varroa’ların   oranı   çok   değişik   oranlardadır.   Örneğin 
Brezilya’daki arı kolonilerinde varroa’ların üreme kabiliyeti yaklaşık 
%40-50’dir. Brezilya’da bulaşma seviyesi düşük olduğundan tedaviye 
gerek yoktur. Oysa Almanya’da  %80’den daha fazladır.
55

---