stları və pulu olan adamlardır. İnsanlar özbrini о zaman
güclü hesab edirbr ki, onları qane edən şərtlər olsun; bu ol-
mayanda, onlarm əgər lazımlı dostları, xidmətçiləri va ya
cinayət şəriki varsa, onda bu onlara ədalətsizliyi törətməyə,
bunu gizlətməyə və buna görə cəza almamağa imkan verir.
Bu həm də о zaman mümkün olur ki, incitdiyimiz şəxsb, ya
da hakim ib dost olaq: dostlar bir tərəfdən ədabtsizliyə qar-
şı ehtiyat tədbirbri görmürbr, digər tərəfdən isə işi məh-
кэтэуэ çatdırmadan barışırlar. Hakimlərə gəldikdə isə, on
lar dost olduqları şəxslərə yarmır, ya da onları heç tənbeh
etmir, ya da əhəmiyyətsiz cəza verirbr.
Öz günahlarını elə adamlar asanlıqla gizbdirbr ki, on-
ların keyfıyyətləri onlarm boynuna qoyulmuş ittihamlar ilə
zidd olsun, məsələn, gücsüz adam iiçün zorakılıq ib bağlı
cinayətı, kasıb və eybəcər adam üçün isə zinakarlıq ilə bağlı
cinayəti gizlətmək asandır. Həddindən çox aşkar və gözə
çarpan olanı da gizlətmək asandır, beb şeybri insanlar sez-
mirbr, çünki, onları qeyri-mümkün hesab edirbr. Heç kəsin
hələ eləmədiyi növ cinayətləri də eynib beb gizlətmək asan-
dır, ona görə ki, beb şeybrdən heç kim qorunmur - hamı
adətkarda olduğumuz cinayətlərdən qorunur, bunu eyni ib
adi xəstəlikbrə münasibətdə edirbr, amma heç kəs heç vaxt
keçirmədiyi xəstəliyə qarşı ehtiyat tədbirləri görmür. E b in-
sanlara hücum etmək asandır ki, onların ya heç düşməni
yoxdur, ya da lap çoxdur: birinci halda hücum edən şəxs о
əsasla aşkar olunmayacağına ümid bəsbyir ki, onun qurbanı
heç bir ehtiyat tədbiri görmür, ikinci halda isə о, ona görə
aşkar olunmamış qalır ki, müdafıə vəziyyətində olan insan-
lara hücum etmək məlurn adam tərəfmdən qeyri-mümkün iş
kimi təsvir olunur, müqəssir isə öz müdafiəsi üçün deyə bibr
ki, о heç vaxt belə işə cürət edə bilməzdi.
Cinayəti həm də eb adamlar asanlıqla edə b ib rb r ki,
onlar ya cinayətin həyata keçirilməsi üsulu, ya baş verdiyi
yer, ya da yaranmış əlverişli şərait sayəsində qaçıb gizbnə
bilirbr. Cinayətə həm də e b adamlar ürək edirbr ki, onların
72
cinayət aşkar olacağı halda məhkəməsiz
yaxa qurtarmaq, ya
vaxt qazanmaq, ya da hakimbri əb almaq imkanları olsun,
həm də elələri cinayət etməkdan qorxmur ki, cəza veribndə
də onun yerinə yetirilməsinin qarşısını almaq, ya da onun
yerınə yetirilməsi üçün uzunmüddətli möhlət almaq imkanı
olsun; nəhayət eb b ri də cinayət edirbr ki, ifrat yoxsulluqla-
rına görə itirməyə heç nəbri yoxdur. Bundan başqa, eb ci-
nayət etməyə qərar verirbr ki, onlara cinayətdən alman
mənfəət şübhəsiz, əhəmiyyətli və ya yaxın kimi görünür, ci-
nayətə görə verilən cəza isə əhəmiyyətsiz, doğru olmayan və
у a uzaq kimi görünür.
Cinayətdən alınan mənfəət ib ona veribn cəza uyğun
olmayanda beb cinayətbri etməyə həmişə adam tapılır; т э -
səbn, tiranlıq bebdir; eyni şeyi e b cinayətbr haqqmda de-
mək olar ki, onların həyata keçirilməsi toxunmaqla hiss
olunan mənfəət verir, amma onlara görə veribn cəza ancaq
rüsvayçılıq olur. Və yaxud əksinə, bəzən eb halda cinayət
etməyə cəsarət edirbr ki, onun həyata keçməsi тйэууэп
mənada şan-şöhrət gətirir, məsələn, həm atası, həm də ana-
sına görə bir dəfəyə qisas almağa müvəffəq olmuş Zenon
kimi78, bunun cəzası isə ya pul, sürgün və ya buna bənzər
başqa şeyb verilir.
Adamlar göstərilmiş motivbrin hər hansı birinin təsiri
altında və göstərilmiş əhval-ruhiyyəbrin hər hansı birində
ədalətsiz hərəkət edirbr, amma bunlar eb həmin eyni adam
deyil, tamam əks xarakterli şəxsbrdir. Н э т də eb adamlar
cinayət etməyi qərara alırlar ki, onlar tez-tez ya öz cinayətb-
rini gizlətməyə, ya da cəzasız qalmağa müvəffəq olublar.
Tez-tez bu işdə uğursuzluq qazananlar da cinayət etməyə
qərar verirbr, ona görə ki, beb işbrdə bəziləri müharibədə
olduğu kimi nəyin bahasına olursa-olsun qələbə əldə etməyə
qabildirlər. Н э т də e b hallarda cinayət etməyə qərar verir
b r ki, о vaxt cinayətdən dərhal sonra məmnunluq baş verir,
sonra, bir qədər gec пэ isə xoşagəlməz bir şeyi hiss etmək
lazım gəlir və ya cinayət etrməyə о vaxt qərar verirbr ki, bu
73