О, e b dedi ki, hamı ağlamaq istədi.72
Qisas da xoşagəbn şeydir, ona görə ki, bir şeyə nail
olmaq xoş olduğu halda, ona nail olmamaq çox ağırdır. Qi-
sas almaq imkanlan olmayan insanlar qəzəbbnərək hədsiz
dərəcədə qəmlənirbr və əksinə, qisas alacaqlarma ümidbri
olanda məmnun olurlar. Qələbə qazanmaq da xoşdur və bu
təkcə qələbəni sevən insanlar üçün deyil, həm də ümumiyyət-
fo hamı üçündür, ona gorə ki, bu halda şəxsi üstünlük haq
qmda fikir yaranır ki, bunu hamı az və ya çox dərəcədə ar-
zulayır. Əgər qələbə xoşdursa, onda buradan zəruri olaraq
nəticə çıxır ki, güləş və yarış da daxil olmaqla oyunlar da
xoşdur, ona görə ki, bu oyunlarda tez-tez qələbə qazanmaq
olur; buraya aşıq-aşıq, top, zər atma və dama oyunları da
daxildir. Eyni şeyi ciddi əybncəbr haqqmda demək olar;
onlardan bəziləri vərdiş halmı alaraq xoş olurlar, digərləri
isə dərhal məmnunluq verirlər, məsələn itbri qısqırtmaq və
ümumiyyətlə hər cür ov, ona görə ki, mübarizə olan yerdə
qələbə də var; bu əsasda məhkəmələrdə çəkişmək və müba-
hisə etmək işi elə adamlara məmnunluq verir ki, onlar vaxt-
larım belə keçirməyə vərdiş edibbr və bu işə qabiliyyətləri
var.
Hörmət və yaxşı mənada şöhrət эп xoşagələn şeybrin
sırasına daxildir; hər kəsə
elə gəlir ki, o, yaxşı adamm olmalı
olduğu kimidir, əgər o, onu tərifbyən və ona ehtiram göstə-
rən adamları doğrucul hesab edirsə, bundan əminlik daha
da artır. Beb halda bizə yaxın adamlar bizim üçün bizə uzaq
olan adamlardan və az tanış olan adamlardan daha çox, bi
zim vətəndaşlar bizə yad olanlardan çox, bizim müasirbri-
miz bizim varislərdən çox, dərrakəlilər dərrakəsizlərdən çox
və çoxlan az olanlardan çox əhəmiyyət kəsb edir, ona görə
ki, bizim sadaladığımız insanları onların əksi olan insanlar-
dan daha doğrucu hesab etməyə əsas var. Əgər insan hər
hansı bir kateqoriyadan olan varlıqlara (məsəbn, uşaqlara
58
və ya heyvanlara) saymazyana yanaşırsa, onda onlar tərə-
findən gostərilən ehtirama və onlarm arasında yaxşı ad-
sana, heç olmazsa şöhrətin özünün xatirinə görə də heç bir
əhəmiyyət verməyəcək, əgər, o, bu şeylərə qiymət versə də,
bunu nə isə başqa şeyin xatirinə edir.
Dost da xoş olan şeylər sırasma aiddir, ona görə ki, bir
tərəfdən sevmək xoşdur: şərabdan həzz almayan heç kim
onu sevmir; digər tərəfdən isə sevilmək də xoşdur - bu za
man insan e b fıkirbşir ki, о yaxşıdır və bunu bütün hiss et-
məyə qabil olan insanlar arzulayırlar, sevilmək isə insanın
özü-özünə qiymətli olması deməkdir. Təəccüb obyekti olmaq
isə artıq ona görə xoşdur ki, hörmət onunla bağlıdır. Yal-
taqcasına tərifın obyekti olmaq da xoşdur, e b yaltağın özü
də, ona görə ki, o, pərəstişkar və dost kimi görünür. Eyni bir
şeyi tez-tez ebmək də xoşdur, bizim dediyimiz kimi bütün
vərdişlər xoşdur. Dəyişikliklərə məruz qalmaq xoşdur, ona
görə ki, dəyişikliklər şeybrin təbiəti ib həmahəngdir, daimi
yeknəsəqlik mövcud əhval-ruhiyyəni hədsizliyə qədər böyü-
tdüyünə görə b eb deyirbr: “hər şeydə dəyişikliklər xoş-
dur”.73 Bunun nəticəsində тйэууэп vaxt fasilələrindən bir
görünən şeylər xoşdur, fərqi yoxdur ki, onlar insan və ya
cansız əşya olsun - ona görə ki, bu indiki zamanla müqayi-
sədə bəzi dəyişikliklər yaradır; bundan başqa bizim məlum
zaman fasibsindən sonra gördüyümüz şeybr bizə nadir bir
şey kimi görünür. öyrənmək və valeh olmaq da əksər hal-
larda xoşdur, ona görə ki, valehliyin özündə artıq оугэптэк
istəyi var, buna görə də valehlik predmeti tezlikb istək
predmetinə çevrilir, оугэптэк isə təbiətin qanununa этэ1
etmək deməkdir. Xoş olan şeylərin sırasma xeyirxahhq et-
т э к və onu qəbul etmək də daxildir, ona görə ki, xeyirxah-
lıq görmək istədiyin şeyi almaq deməkdir, xeyirxahlıq etmək
isə həmin şeyə şəxsən malik olmaq, özü də başqalarından
çox yüksək dərəcədə malik olmaq deməkdir. Insanlar bunla-
rın hər ikisinə can atırlar. Xeyirxahhq etmək xoş olduğuna
görə yaxın adama yardım göstərmək, ümumiyyətb, yarım-
59