62
Mən oranı əzəmətli bir yer düşünürdüm, həmişə elə bilirdim ki,
ora basılmaz bir qaladır. Girdim içəri, az adam var idi orada.
Qəzetləri payladım, dəhlizdə tablolar gördüm –“xalq yazıçıları”,
“xalq şairləri” və “tənqidçilər”. Bir anlıq diqqətimi ora cəlb elədi.
Onların əksəriyyəti haqda məlumatım var, baxdım, inanın ki,
içimdən bir şey keçdi, bütün bu xalq adı daşıyanların yaradıcılığı
Soylu Atalının yaradıcılığına bərabər deyil. Mən orda tənqidçilər
arasında Atanı axtardım, sonra da özüm-özümə gülməyim gəldi,
dedim, gör mən harda Atanı axtarmışam.
Mərasimin adı “İdrak Günü”dür. Əslində elə mərasimin kökü
Ocağa dayanır. Atanı Ata edən idrak oldu. Biz bu gün həmin idraka
tapınmışıq. Burda bu idraka yetən də var...
16 Çiçək Ayında Soylu Atalı ilə görüşlər keçirib Nurtəkingilə
gedirdik. Avtobusda mən ona sual verdim Türkiyə və türkçülüklə
bağlı. Mənim qabağımda oturan bir nəfər bizim söhbətə qarışdı. Mən
Soylu Atalıya sual verəndə ki, Türkiyə türkü, eləcə də Azərbaycan
türkü hardan gəlib, həmin adam mənə dedi ki, Azərbaycanda türk
adında millət yoxdur, onlar da, Türkiyəlilər də Sibirdən gəliblər. Özü
də bunu nifrətlə dedi. Soylu bəy ona tutarlı cavab verdi, mənə xoş
gəldi. Soylu bəy ona dedi ki, sən kimsən Azərbaycan ziyalısı ilə belə
danışırsan, o söz məni tutdu. Çünki Soylu o haqqı özündə görür. Bu
gün bir çoxları deyir ki, mən Azərbaycan ziyalısıyam, amma xalq
üçün hansı addım atıb, o görünmür. O söz məni həm kövrəltdi, həm
də sevindirdi ki, Azərbaycan ziyalı sarıdan yetim deyil... Ata deyir
ki, cəmiyyətin idrakı nisbi idrakdır. Dünən Nəriman Həsənzadə
haqqında deyirlər ki, o safdır, mən Ataya qədər onu müqəddəs
sayırdım. Ondan sonra artıq mənim ona baxışım dəyişib. Mən
oxuyanda ki, Ata deyir, filankəs nisbi safdır, mənə çatmırdı. Ancaq
sonra görürəm ki, azlıq bəs etmir. Xalq yönündə iş görməkdə azlıq
bəs eləmir. Yaxşı ola bilərsən, ancaq kənar üçün azsan, cəmiyyəti
dəyişməkdə azsan, özünü dəyişməkdə azsan. Buna görə Ata deyirmiş
ki, nisbi ləyaqət ləyaqətsizlikdir. Nisbi idrak idrak-sızlıqdır.
17 Çiçək Ayında Soylu Atalı zəng etdi ki, çay evindəyik, maraqlı
adamlarla söhbət edirik. Mən işdən çıxanda ora getdim. Soylu bəyin
bir fikri yenidən məni bu gün bu mövzuya qayıtmağa vadar elədi.
63
Orda söhbət muğamın üstünə gəldi. Biri dedi, muğamın təsiri yaxşı
deyil, insanı qəmləndirir. Soylu bəy bir söz dedi – Muğamda
gerçəkliyin mənadan ayrılması və buna görə insanın kədərlənməsi
hadisəsi var. O kəlməni ona dedizdirən idrakdır. İnsan idraka çatanda
heç kimin görə bilmədiyini görür...
İlk dəfə mən Soylu bəyi tanıyanda mağazada bir söhbət gedirdi.
Bir valideyin oğluna dedi ki, mən səni tarix müəlliminin yanına
göndərirəm, de görüm, Azərbaycan nədir? Uşaq hamımızın bildiyi
kimi demək istədi. Soylu bəy də ordaydı, o söhbətə qarışdı,
Azərbaycanımız – Azərbaycanlığımız dəyər sistemini dedi. Mən
Azərbaycanı həmin gecə o mağazada tanıdım. Mən onda dərk elədim
ki, Azərbaycan budur. Soylu bəydən qıraqda mənə Azərbaycanı
tanıdan şəxs olmayıb. Ata deyir ki, “ziyalı olmasaydı, xalq
ziyalanardı”. Ata bunu ona görə deyir ki, xalq ziyalısına arxayın olub
öz işiylə, əkiniylə məşğul olur. Biz elə ziyalıların kölgəsinə yatmışıq
ki, bizi bu günə qoyublar. Onların idrak sahəsində irəliləyişi olmyıb.
Xalqın ziyalı bilib güvəndiyi, sən demə, ondan bircə pillə yuxarıda
deyilmiş.
Ümumiyyətlə, bəşəriyyəti bu günə qoyan dinin yalanları oldu.
Məhəmməd də, İsa da Ata ola bilərdi. Amma Atalıq eləyə bilmədilər.
Etsəydilər cəmiyyət bu günə düşməzdi. İnsanların ürəyinə yalan
möhürü vurulmazdı. Atalıq eləmək gərək olduğu halda, Atalığı başqa
yerdə axtardılar...
Soylu bəyə bir dəfə bir sual verdim, bu müxalifət-iqtidar
münasibəti haqda. Soylu bəy dedi ki, müxalifət ondan hakimiyyəti
istəyir, o da vermir, sən olsaydın verərdin? Adamlıq səviyyəsi elədir
ki, hamı hakimiyyətsevərlik azarına tutulub. Bu fikir qədər mən
aydın izah eşitməmişdim. İdrakı mən bunda görürəm. İdrak deyilən
şey siyasətdə də özünü göstərir, ədəbiyyatda da. Bayaq Günev bəy
bir söz vurğuladı, idrak – görünməyəni görmək qudrətidir. Mənim
Soylu Atalı haqda danışmağım əslində bir məqsədə söykənirdi.
Soylu bəy mənim üçün bir meyardır. O, görünməyəni görür və
göstərir. Ziyalı deyəndə mən Soylunu düşünürəm.
Mən Atanı görməmişəm, öncə mən Soylunu özüm üçün Ataya
çevirmişdim, yavaş-yavaş o düşüncəmdən çıxdım. Çünki Soylu Atalı
64
mənə Atanı tanıtdı, verdi. Söz yox ki, Atanın öz yeri var. Atanı mən
özümə bir mayak bilirəm. Bu gün mənim yetəcəyim meyar Soylu
Atalıdır, çünki onda mən o idrakı görürəm. O, Atanı bizə verə bilir.
Mən özüm üçün idraki kamilliyi Soylu Atalı səviyyəsində görürəm.
Atamız Var olsun!”
Soylu Atalı: “Bir neçə kəlmə əlavə edim. Təbiidir ki, Soylu da,
İnamlı da hamısı Ata inamı¬nın, idrakının məhsuludur. Atanın İdrak
ölçüsünü yaşatmağımız bizi canlı meyara çevirir. Təbiidir ki, sənin
bu gün Soylu haqqında danışmağın sevgidəndir. Amma istəyim odur
ki, Atanın adını o tərzdə çəkməyəsən: “Mən Atanı görməmişəm, hər
halda Atanın öz yeri var”, o ifadə doğru deyil. Atanın öz yeri yoxdur,
bizim üçün hər şey Atadır. Ata bizim ruhani varlığımızın özülüdür.
Özün üçün ölçü götürmək – bu, uğurdur. Söhbət paralelləşdirmə
səviyyəsində Atadan gedə bilməz, çünki, yenə deyirəm, Ata bizim
varlığımızdır. Soylu Atalını şəxs olaraq, ziyalı olaraq, Ocaq
Yükümlüsü olaraq sən təhlil edə bilərsən, dəyərləndirə də bilərsən,
burda qəbahət yoxdur. O yerdə ki, Ataya aid nəsnələr Soyluya
yönəlik paralellik təşkil edir, orda bilmək lazımdır ki, bu,
Amalımızın tələbinə uyğun deyil, Ataya zərbədir. O xətti keçmək
olmaz. Məsələn, siz fikir verin, görüşlərdə mən Ata haqqında
danışıram, özüm haqqında heç danışmıram. Bu, təvazökarlıq
məsələsi deyil. Mən Atanı verə bilməyimdə varam və görünəcəm. Bu
hədəf məsələsidir, yeni ruhani bəşər halını təqdim eləməkdir,
peyğəmbəri verməkdir. Bütün bu sevgimiz, doğmalığımız nəyə
əsaslanır, – xalqa Atanı verməyə. Hədəfimiz şəxsiyyətimizi göstər-
məkdir, əslində insanlığı xilas etməkdir. İnsan da elə bizdə burdan
başlayır. Ümumiyyətlə, Ocaqçılar bir-birini dəyərləndirməlidir.
Təkcə Soylunu görürəm yox, başqa Evladlarla münasibət də ondan
geri qalmamalıdır. Ocaqçını görmək, təqdim etmək, sahib çıxmaq
özü xalq yaratmaq açarıdır... Ata isə ayrı, bizim üçün bəllidir. Ata
şəxs deyil ki. Ata İnamdır, Ruhaniyyatdır – idrakıyla, düşüncəsiylə,
ideyasıyla.
Bütün bununla yanaşı, İnamlı qardaşımızın görmək qabiliyyətini
alqışlayıram. Heyrət onu daxildən dəyişib böyüdür və Ocağa
bağlayır.
Dostları ilə paylaş: |