Asif mehraliyev
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VI FƏSİL BİTKİLƏRİN SAHƏDƏ YERLƏŞDİRİLMƏSİ PRİNSİPLƏRİ
- 1. Günəşli ərazilərə tələbkar bitkilər
- Ağaclar Qışda yarpağı tökülənlər Həmişəyaşıllar
- Həmişəyaşıllar
69
VI FƏSİL BİTKİLƏRİN SAHƏDƏ YERLƏŞDİRİLMƏSİ PRİNSİPLƏRİ Yeni bağ salmaq üçün ərazi seçərkən birinci növbədə qrunt sularının sahəyə yaxın olmasına, xüsusilə yağmurlu illərdə əraziyə yağış sularının toplanmasına diqqət yetirmək vacibdir. Əgər belə hal mövcuddursa, mütləq suyun sahədən kənarlaşdırılması üçün drenaj sistemi qurulmalıdır. Əks halda zaman-zaman əraziyə su toplanacaq və əkilmiş bitkilərin sonda qurumasına səbəb olacaq. Ərazinin relyefinin hamar olması da mühüm şərtlərdən biridir. Sahə düz və hamar olduqda, suvarma suyu və təbii yağıntılar ərazidə bərabər paylanar. Bitkilərin ərazidə düzgün
yerləşdirilməsinin və
əkilməsinin, bağın uzunömürlü, məhsuldar və gözoxşayan olması üçün böyük əhəmiyyəti var. Bunu düzgün həll etmək üçün əkdiyimiz bitkilərin bioekoloji xüsusiyyətlərini, yəni, onun böyümə gücünü, güclü küləklərə davamlılığını, günəşli, kölgəli ərazilərə münasibətini, torpağın münbitliyinə münasibətini və s. bilmək vacibdir. Hündür boylu, geniş çətirli (qoz, armud, ərik və gilasın hündür boylu sortları, tut, eləcə də palıd, çinar, qovaq kimi hündürboylu ağaclar) bitkilər ərazinin şimal-qərb, alçaqboylular (alma, alça, gavalı, xirnik, armud, heyva və s.) isə cənub-şərq cəhətlərində və ortada əkilməlidir. Əraziyə güclü küləklərin ən çox daxil olduğu cəhətlərdə sıra ilə hündürboylu bitkilər, şam və sərvlərin əkilməsi məsləhətdir. Yeni bağda bitkiləri yerləşdirərkən, onların qida sahələrinə diqqət yetirilməlidir. Qida sahəsi dedikdə, bitkilərə verilən torpaq sahəsi, yəni bitkiarası məsafə başa düşülür. Qida sahəsi bitkinin həyati formasından (ağac, kol,
70
ot və lian tipli olmasından), bioloji xüsusiyyətindən (güclü və zəif böyüyən olması), torpağın münbitliyindən (qidalı və zəif qidalı olmasından) və əkin sxemindən (cərgəvi, lentvari, tək- tək, canlı çəpər və s.) asılıdır. Ağac tipli bitkilərə 15-30 m 2 (bəzən 50-60 m 2 ), kol
tiplilərə 4-8 m 2 (bəzən 2-4 m 2 ), ot tiplilərə isə daha az – 0,1- 0,5 m 2
sahəsi (0,5-1,0 m 2 ) tələb edirlər. Güclü böyüyən bitkilərə (qoz, şabalıd, ərik, armud, əncir, çinar, palıd) çox qida sahəsi, zəif böyüyənlərə (zəif böyüyən ağaclara və kollara) isə az qida sahəsi ayrilir. Münbit torpaqlarda qida sahəsi çox, az münbit torpaqlarda isə az verilir. Canlı çəpərlərin yaradılması zamanı bitkilər daha sıx əkilir. Landşafr memarlığında bir çox bitkilərdən, xüsusilə həmişəyaşıl növlərdən canlı çəpər yaratmaq məqsədilə geniş istifadə olunur.
Azərbaycanda canlı
çəpərlərin yaradılmasında tarixən nar, üçtikanlı lələk, akasiya, böyürtkən, hündür mərəvcə və s. istifadə olunmuşdur. Hazırda kənd yerlərində bu təcrübə hələ də qalmaqdadır. Son samanlar xaricdən bir çox yeni dekorativ bitki növ və formaları gətirilmişdir ki, onların da canlı çəpərlərin, bordürlərin və xiyabanların təşkilində müvəffəqiyyətlə istifadəsi genişlənməkdədir. Fotiniya, tikanlı iydə,
həmişəyaşıl şümşad, Pittosporum, birgöz, pirakunta və s. belə bitkilərdəndir. Canlı çəpər və bordürlərin yaradılması zamanı adətən bitkinin cavan tinglərindən (1-4 yaşlı) istifadə olunur. Tinglər 2 cərgədə cərgə və bitkiarası məsafə 20-25 sm saxlanılmaqla əkilir. Bir çox hallarda bağbanların qarşısına daha ciddi suallar çıxır. Yəni, bağ çox-çox əvvəllər salınıb, müxtəlif səbəblər üzündən bitkilərin bir qismi quruyub və ya qurumaq
71
təhlükəsindədir. Sahənin bəzi yerlərində isə çox sıxlıq əmələ gəlmiş, bəzi cinslərin çətirləri çox genişlənmiş və ətrafda əkilmiş digər bitkilərin inkişafına maneçilik törədir. Belə halda qurumuş, zədələnmiş, kölgəlik nəticəsində inkişafdan qalmış bitkilər çıxarılaraq, sahədən kənarlaşdırılır və bağ yenidən bərpa olunur. Bərpa işləri yeni çalaların qazılmasından və əkiləcək cinslərin seçilməsindən başlayır. Cinslərin düzgün seçilməsinin çox böyük əhəmiyyəti var. Yəni, ərazinin vəziyyətinə uyğun elə cinslər seçilməlidir ki, bağ həm uzunömürlü, həm məhsuldar, həm də gözoxşayan olsun. Bunun üçün növlərin bəzi mühüm xüsusiyyətlərini bilmək vacibdir. Aşağıda park və bağsalmada daha çox istifadə olunan bitkilərin bəzi mühüm xüsusiyyətləri haqqında məlumat verilir. 1. Günəşli ərazilərə tələbkar bitkilər – a) moruq, qara- ğat, çiyələk, firəng üzümü, dəfnəalbalı və qismən kivini çıxmaqla bütün meyvə-giləmeyvə bitkiləri;b) bütün bostan- tərəvəz bitkiləri; c)bir sıra dekorativ ağac, kol və ot bitkiləri. O cümlədən:
Çinar
Platanus Şam
Pinus Palıd
Quercus Sərv
Cupressus Ağcaqayın Acer Kriptomeriya Cryptomeria Göyrüş
Fracsinus Küknar
Picea Katalpa
Catalpa Sidr
Cedrus Azat (Nil) Zelkova Dəfnə
Laurus Qarağac
Ulmus Zeytun
Olea Qoz
Juglans Palma
Palmae Dağdağan Celtis Seratoniya Ceratonia Adəm ağacı Pawlovniya Evkalipt Evkalipt İydə
Elaeagnus Maqnoliya Magnolia Meliya
Melia Daş palıd Quercus ilex Akasiya
Robinia Safora
Sophora Ərkəvan
Cercis İpək akasiya Albizzia Sabun ağacı Sapindus Yapon əzgili Mespulus japonica
72 Kollar Qışda yarpağı tökülənlər Qızılgül
Suriya gülxətmisi Hibiscus Adi birgöz Ligustrum vulgare Çin birgözü L. sinense Adi yasəmən Syuringa vulgaris Adi zirinc Berberis Topulqa
Spirea Ətirli doqquzdon Lonusera fragrantissima Hind yasəməni Lagestroemia indica Buddleya Buddlea
Çiyələk ağacı Arbutus Başınağacı Viburnum Abeliya
Abelia Yapon birgözü Ligustrum japonica Parlaq birgöz Ligustrum licidum Fotiniya Photinia Pittosporum Pittosporum Tikanlı iydə Elaeagnus pungens Oleandr
Oleandr Pirakanta Pyrocantha Otlar (çiçəklər) Qərənfil Dianthus Gülümbahar Calendula Xoruzpipiyi Celosia Buynuzbaş Paeonia Dağlaləsi Tulipa Günotu
Hemerocallis Qarğasoğanı Cladiolus Sünbülçiçək Hyacintnus Süsən
Iris
Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|