«avtomatlashtirish, boshqaruv va matbaa» fakulteti

“Qorasu paxta tozalash zavodi” AJda xususiy kapitalni schyotlarda aks
ettirish tartibi
№
Operatsiya mazmuni
Debet
Kredit 
A s o s :
1. Ustav 
kapitali
1. Ro‘yxatga olingan ustav bo‘yicha
e’lon qilingan ustav kapitali
4610
8310, ustav,
shartnoma
2. Taqsimlanmagan foyda hisobidan
ustav kapitalini oshirish
8720
8310
Qaror
3. Gudvill summasiga (mulkning
balans va sotilish qiymati
o‘rtasidagi farq)
0440
8310
hisob-kitob
4. Ustav kapitalini kamaytirish
8310
6620
qaror,
hisob-kitob
5. Davlat strukturasi korxonalari ustav
kapitalini oshirish
8720
8310
hisob-kitob
6 Davlat strukturasi korxonalari ustav
kapitalini soliq qarzdorliklari
hisobidan ustav kapitalni oshirish
6410
8310
7. Balansdan balansga beg‘araz
o‘tkazish hisobidan davlat
strukturasidagi korxonalar ustav
kapitalining kamayishi
8310
0110,
1010,
2910,
akt, qaror
2. Qo‘shilgan 
kapital
1. Aksiya nominal qiymatidan yuqori
qiymatda sotish tufayli yuzaga
keladigan emissiya daromadi
5010, 
5110 8421
KKO,
ko‘chirma
2. Aksiyalarni past qiymatda sotishdan
ko‘rilgan zararni qoplash
8421
8610-
8620
Qaror
3. Xorijiy ta’sischilar ulushlari
bo‘yicha kurs farqi
0110, 0410,
1010-1090,
8422
hisob-kitob
4. Aktivlarni bepul olish
0100,0400,
0600,0800,
1000,5010,
5110, 5210
8423
shartnoma,
schyot-
faktura,
KKO,
ko‘chirma
3. Rezerv 
kapitali
1. Asosiy vositalarni baholash
0112-0199 8510
Akt
2. Asosiy vosita bo‘yicha eskirishni
chiqim qilish
8510
0212-
0290
Akt
3. Rezerv hisobidan nomoddiy
aktivlarni chiqim qilish
8510
0410-
0490
Akt

---

30
4. Taqsimlanmagan foyda hisobidan
rezerv tashkil etish
8710
8510
hisob-kitob
5. Imtiyozli aksiyalarga dividend
hisoblash
8710
6610
hisob-kitob
6. Korxona tugatilayotganda
taqsimlanmagan foyda hisobidan
zararlarni chiqim qilish
8510
8720
hisob-kitob
7. Korxona tugatilayotganda debitorlik
qarzlarni chiqim qilish
8510
4890
hisob-kitob,
qaror
4. Grant va subsidiyalar
1. Grant olish
5010, 5110,
5210,1010,
0110,
0410
8810
shartnoma,
ko‘chirma
schyot-
faktura
2. Grantning ishlatilishi
8810
6710,
6010,
6910-
6990
akt,
hisob-
kitoblar
3. Grant va subsidiyalarni ustav,
qo‘shilgan va rezerv kapitaliga
o‘tkazish
8810
8310,
8420
8530
Qaror
5. Kelgusi xarajatlarga rezervlar
1. Rezervga ajratma.
2010, 2310,
2510, 2710
8910
hisob-kitob
Fermer xo‘jaliklaridan ushlab
qolingan quritish va tozalash haqi.
9110, 6030,
6030,
8910,
9010,
6410.
17-PK,
schyot
faktura,
hisob-kitob
2. Rezervdan foydalanish
8910
2310
hisob-
kitoblar
3. Hisoblangan rezerv korxona
daromadiga chiqim qilindi
8910
9390
Qaror
Ustav kapitali korxona ta’sis etilgan sanada, ya’ni davlat ro‘yxatidan o‘tgan
sanada, vujudga keladi va u buxgalteriya hisobida quyidagi yozuv bilan aks
ettiriladi:
Debet 4610 «Ta’sischilarning ustav kapitaliga hissalari bo‘yicha qarzi»
Kredit 8300 «Ustav kapitali», 8310 «Oddiy aksiyalar», 8320 «Imtiyozli
aksiyalar», 8330 «Pay va badallar».

---

31
“Qorasu paxta tozalash zavodi” AJda korxona ta’sis etilganda quyidagicha
buxgalteriya yozuvida aks ettirilgan:
Debet 4610 «Ta’sischilarning ustav kapitaliga hissalari bo‘yicha qarzi» -
163662 ming so‘m
Kredit 8310 «Oddiy aksiyalar» - 163662 ming so‘m
Korxona tomonidan chiqarilgan aksiyalar sotilganda quyidagicha buxgalteriya
yozuvida aks ettirilgan:
Debet 5110 «Hisob-kitob schyoti» - 163662 ming so‘m
Kredit 4610 «Ta’sischilarning ustav kapitaliga hissalari bo‘yicha qarzi» -
163662 ming so‘m
Keyingi davrlarda korxonalarning ustav kapitalini ko‘payishi ta’sischilar
safini kengayishi yoki oldingi ta’sischilarning hissalarini oshirilishi, aksionerlik
jamiyatlarida esa yangi aksiyalarning chiqarilishi yoki oldingi aksiyalarning
nominal qiymati oshirilishi evaziga yuz beradi. Ustav kapitalining bunday yo‘llar
bilan ko‘payishi ham yuqorida keltirilgan birinchi yozuv bilan hisobga olinadi.
Ustav kapitalini hisobot yilningsof foydasi evaziga ko‘payishi quyidagi yozuv
bilan aks ettiriladi:
Debet 8710 “Hisobot yilning taqsimlanmagan foydasi(qoplanmagan zarari)”
Kredit 8300 «Ustav kapitali»
Ustav kapitalini kamayishi hisobda quyidagi yozuvlar bilan aks ettiriladi:
·
Ta’sischilarning hissalari kamaytirilganda yoki ayrim ta’sischilar o‘z
hissalari bilan ta’sischilar qatoridan chiqib ketganda:
Debet 8330 «Pay va badallar».
Kredit 6620 «Chiqib ketgan ta’sischilarga ularning hissalari bo‘yicha qarz»
·
Aksiyalarning nominal qiymati pasaytirilganda yoki aksiyalar soni
kamaytirilganda:
Debet 8310 «Oddiy aksiyalar», 8320 «Imtiyozli aksiyalar»
Kredit 6620 «Chiqib ketgan ta’sischilarga ularning hissalari bo‘yicha qarz»
·
Davlat korxonalarida hisobot yilning zararlari qoplanganda
Debet 8300 «Ustav kapitali»

---

32
Kredit 8710 «“Hisobot yilning taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan
zarari)”
Ustav kapitalining analitik hisobi korxona ta’sischilar va aksionerlari
bo‘yicha yuritiladi. Paxta tozalash korxonalari o‘zlarining xususiy aksiyalarini
qayta sotish yoki ularni bekor qilish uchun qayta sotib olishlari mumkin. Sotib
olingan bunday xususiy aksiyalarning hisobi 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy
aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan xususiy imtiyozli aksiyalar» schyotlarida
yuritiladi. Ushbu schyotlar mos ravishdagi 8310 «Oddiy aksiyalar» va 8320
«Imtiyozli aksiyalar» schyotlariga kontrpassiv schyotlar bo‘lib hisoblanadi, ya’ni
ushbu schyotlarning summalari balansda alohida qatorda oldiga manfiy (-) belgini
qo‘yish yoki qizil rang bilan yozish orqali aks ettiriladi. Demak, xususiy
kapitalning balans qiymatini topishda hamma vaqt sotib olingan xususiy
aksiyalarning qiymati, agar ular mavjud bo‘lsa, chegirib tashlanadi.
Sotib olingan xususiy aksiyalar sotib olish vaqtida sotib olingan qiymatida
quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan
xususiy imtiyozli aksiyalar»
Kredit 5010 «Kassa», 5110 «Hisob-kitob schyoti» 6620 «Chiqib ketgan
ta’sischilarga ularning hissasi bo‘yicha qarz»
Keyingi davrlarda sotib olingan aksiyalar qayta sotilishi yoki bekor qilinishi
mumkin. Sotib olish qiymatidan yuqori qiymatga qayta sotilgan aksiyalarga
quyidagi yozuvlar qilinadi:
·
Sotib olish qiymatiga
Debet 5010 «Kassa», 5110 «Hisob-kitob schyoti»
Kredit 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan
xususiy imtiyozli aksiyalar»
·
Sotib olish qiymatidan ortiq qismiga
Debet 5010 «Kassa», 5110 «Hisob-kitob schyoti»
Kredit 9590 « Moliyaviy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar»

---

33
Sotib olish qiymatidan past qiymatga qayta sotilgan aksiyalarga quyidagi yozuvlar
qilinadi:
·
Sotib olish qiymatiga
Debet 5010 «Kassa», 5110 «Hisob-kitob schyoti»
Kredit 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan
xususiy imtiyozli aksiyalar»
·
Sotib olish qiymatidan past qismiga
Debet 9690 «Moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar»
Kredit 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan
xususiy imtiyozli aksiyalar»
Nominal qiymatidan yuqori qiymatga sotib olingan aksiyalar bekor qilinganda
quyidagi yozuvlar qilinadi:
·
Sotib olish qiymatiga
Debet 8310 «Oddiy aksiyalar», 8320 «Imtiyozli aksiyalar»
Kredit 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan
xususiy imtiyozli aksiyalar»
·
Sotib olish qiymatidan ortiq qismiga
Debet 9690 «Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar», 8410 «Emission daromad»
Kredit 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan
xususiy imtiyozli aksiyalar».
Sotib olish qiymatidan past qiymatga qayta sotib olingan aksiyalar bekor
qilinganda quyidagi yozuvlar qilinadi:
·
Sotib olish qiymatiga
Debet 8310 «Oddiy aksiyalar», 8320 «Imtiyozli aksiyalar»
Kredit 8610 « Sotib olingan xususiy oddiy aksiyalar» va 8620 «Sotib olingan
xususiy imtiyozli aksiyalar»
·
Sotib olish qiymatidan past qismiga
Debet 8310 «Oddiy aksiyalar», 8320 «Imtiyozli aksiyalar»
Kredit 9590 «Moliyaviy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar»

---

34