Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________Milli Kitabxana_______________ 301 milli məfkurəsi aydın oxunur. Mehdi tədqiqatının konsepsiyası ona əsaslanır ki, Aleksandr Aleksandroviç Tuqanov öz dövrünün böyük romantiki olub və bir romantik, bir imitator qismində Moçalov, Şepkin, Lenski kimi dahi rus aktyorlarının sənət yolunu təkrarlamaq istəyib; istəyib ki, əyalətdə qazandığı uğurların şöhrət dalğasında Moskvaya yenidən gəlsin, Moskvanı öz şöhrətilə yenidən “fəth eləsin” və sələfləri kimi ad çıxarsın. Elə bu məqsədlə Tuqanov Moskvada Korşun teatrından ayrılıb, Rusiyanın əyalətlərinə yollanıb və bir daha Moskvaya... qayıda bilməyib. Düzdür, Tuqanov əyalətlərdə əyalət səviyyəsi üçün heç də pis işləməyib, amma rus teatr mədəniyyətinin sayılıb-seçilən sənətçisinə çevrilməyib, əyalətdə batıb qalıb... gürcülərə lazım olmayıb, gəlib... yox, dəvət alıb Azərbaycana... və Milli Teatrın baş rejissoru olub... Tuqanovun bu həyat dönəmlərini danışa-danışa və səmimicəsinə danışa-danışa, onun rejissor kimi uğurlarını qeyd edə-edə, Azərbaycan teatr mədəniyyəti qarşısındakı xidmətlərini sadalaya-sadalaya Mehdi Məmmədov bu insan haqqında hər şeyi yazıb, hətta yazmadıqları fikirləri də sətirlərarası boşluqlara doldurub, “bizimkilər və Tuqanov” mövzusunun həm pozitivlərini, həm neqativlərini gündəmə gətirib. 1971-ci ildə Mehdi Məmmədovun çapdan buraxılmış digər bir kitabı “Rejissor sənəti” adlanan dərslikdir. Mən hələ indiyəcən treatrşünas, aktyor, rejissor tələbələrə bu qədər gərəkli, bu qədər vacib və sənət aləmində bu qədər ehtiyac duyulan ikinci bir dərslik xatırlamıram. Bu əsərində Mehdi rejissor sənətinin əlifbasını yazıb, təcrübədə mənimsədiklərini aydın bir dildə vərəğə köçürüb, konservləşdirib. Düzdür, onun fikirlərinin mayasında və səliqəsində Vladimir Saxnovskinin 1939-cu ildə nəşr elətdirdiyi “Rejissorluq və onun dərs metodikası” əsəri dayansa da, burada heç bir plagiatdan söhbət gedə bilməz. Çünki Mehdi Məmmədov gətirdiyi iqtibaslarda dəqiqdir. Bir də ki Azərbaycan teatr mədəniyyəti tarixində nə ______________Milli Kitabxana_______________ 302 Mehdiyə qədər, nə də Mehdidən sonra belə bir əsər yaranmayıb. Bu dərslik rejissor peşəsinə yiyələnməyin sirlərini azəri türkcəsində açıqlamaq baxımından əvəzsizdir, unikaldır. 1971-ci ilin üçüncü kitabını Mehdi adlandırıb “İncəsənət və din”... Onu şəxsən mən Mehdi Məmmədovun “Estetika haqqında söhbətlər”inin davamı, özü də məntiqi davamı kimi qavradım. Bu əsər də öz məna tutumuna, təhkiyə üslubuna görə xalis dərslikdir, o vaxtın marksist-leninçi fəlsəfəsinin ayrılmaz bir hissəsi sayılan ateizm fənni üçün nəzərdə tutulub. Mehdinin dərsliklər tərtibləmək, öz rejissor, pedaqoq təcrübəsini, teatrın tarixini anlaşıqlı bir tərzdə məqalələrində, geniş həcmli əsərlərində fiksə eləmək və, ümumiyyətlə, yazı-pozuya sonsuz həvəs göstərmək onun maarifçiliyinin əlaməti, təzahürüdür. Mehdi təfəkkür parametrlərinə görə, əqidəsinə görə, milli təəssübkeşliyinə görə təpədən dırnağadək maarifçi idi və bütün ömrü boyu özünü bir maarifçi kimi aparırdı. Qüsursuz nitq, qüsursuz geyim, qüsursuz ədalar, şairanə poza, yüksək savad və bu xalqı ayıltmaq, ona həqiqəti danışmaq yanğısı, istəyi Mehdini XX əsrin əvvəllərində yaşamış Azərbaycan ziyalılarına bənzədirdi. Hərçənd onun tam, əsl maarifçi olmasından ötrü bu adama mübarizlik əmsalı çatışmırdı. Bir də Mehdinin öz personasına qarşı olan diqqəti, qayğısı, sevgisi bu maarifçiliyin müxtəlif əməli aspektlərdə gerçəkləşməsinə yol vermirdi. Mehdi öz Komandor səsiylə maarifçiliyini ağ səhifələrə “pıçıldayırdı”, ya da obrazlarda eyhamlaşdırıb, məxfiləşdirib latent formalarda səhnəyə çıxarırdı. Onun maarifçiliyində heç bir siyasi-ideoloji etiraz yox idi və bu maarifçilik lokal bir sahə ilə məhdudlaşırdı. 20 (köhnə tarixlə 10-u) mart 1973-cü il Azərbaycanda avropatipli peşəkar teatrın 100 illiyi tamam olurdu. Bu məsələ Azərbaycan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Heydər Əliyevin şəxsi nəzarətində idi və o, maarifçilik qanadlarında Azərbaycana gəlmiş bu qutlu tarixi böyük təntənə ilə, yüksək meyarlara uyğun bir dəbdəbə ilə ______________Milli Kitabxana_______________ 303 qeyd etməyi planlaşdırırdı. Ona görə də respublikada bu istiqamətdə gərgin iş aparılırdı və nəticənin tam uğurlu olmasından ötrü Dövlət səviyyəsində keçiriləcək son yubiley tədbiri müəyyən qədər yubadılırdı. 25 mart 1973-cü il. Şəfiqə Məmmədovanın ilk övladı, Mehdininsə üçüncü oğlu gəlir dünyaya... Ülvi! Vaxt ötəcək: bu cavan oğlan bir gün atasının adını özünə yazar təxəllüsü götürəcək və olacaq Ülvi Mehdi. Uşaqlıqda Ülvi dəhşətli dərəcədə böyük qardaşı Elçinə oxşayırdı; indisə mən onu görəndə elə bilirəm qarşımda rəhmətlik Mehdi Məmmədovun özü dayanıb... boy, ədalar, səs, üz cizgiləri və gizlin, qəribə bir utancaqlıq... sanki Ülvi atasının başqa zamanda yaşayan dublikatıdır. Bəlkə də 1974-cü il Mehdi ömrünün ən çətin ilidir. Bu il haradasa, müəyyən istisnalarla, onun həyatında uğursuzluq zolağıdır, toplum içrə hörmətdən düşdüyü bir zaman kəsimidir. O, rəsmi şəkildə yeni doğulmuş oğlundan imtina edib, bu münasibətlə Milli Teatrda iclasa çağırılıb və özünü safa çıxarmaq üçün yalana əl atıb, “yalançı xəstə” olub, həkimdən isə bu “xəstəliyə” bəraət qazandıran saxta arayış alıb, di gəl ki, dediyindən dönməyib. Həqiqətən, Mehdi bütün bunlara bir Komandor möhkəmliyilə dözüb, tab gətirib, meydandan qaçmayıb. Yəqin ki, bir 1936-cı il onun üçün belə ağır keçmişdi, bir də 1974-cü il. Baxmayaraq ki, 1974-cü il mayın 31-də təzə istifadəyə verilmiş Lenin sarayında (indiki Heydər Əliyev sarayı) Azərbaycan peşəkar teatrının 100 illiyinə həsr olunmuş təntənəli yubiley gecəsində teatrın bayrağını səhnəyə çıxarmaq etimadı Mehdi Məmmədova göstərilir. Bu, şərəfdir, seçilmişlərin seçilmişi olmaq deməkdir. Mehdi həmin axşam əskəri addımlarla, Komandor addımları ilə səhnə önündə tribunanın qarşısından keçir və Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev yaxınlaşıb Lenin ordenini teatrın bayrağına sancır və Mehdi Məmmədovla çox isti görüşüb səhnəyə çıxmış digər sənətşilərin də əlini sıxır. Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|