53
ödəmək məqsədi ilə iyirmi yeddi milyon manatlıq beş faizli şəhər istiqrazı
dövriyyəyə buraxılsa da, maddi texniki çətinliklər ucbatından işə başlamaq
mümkün olmur.
Paralel olaraq M.Hacınskinin təklifləri sayəsində Şəhər Duması həmişəyaşıl
ağaclardan ibarət “Olimpiya” kinoteatrı, “Eldorado” restoranı və nəhayət, dəniz
hamamı ilə kompleks təşkil edən dənizkənarı bulvarın tikintisinə 60.000 rubl ayırır.
H.Z.Tağıyevin maliyyə yardımı ilə həyata keçirilən dənizkənarı bulvarın kompleks
tikintisinə rəhbərlik etməsi M.H.Hacınskinin əmək haqqını ayda altı min rubla
qədər yüksəldir və həmin layihələr iki il ərzində yerinə yetirilərək başa çatır. 9
aprel 1909-cu il tarixli “Kaspi” qəzetinin 77-ci sayında iki gün əvvəl Şəhər
Dumasının iclasında Dənizkənarı bulvarın tikintisi ilə bağlı M.H.Hacınskinin
məruzəsi şərh olunur. Bu şərhdən göründüyü kimi, məruzəçi “şəhər əhalisinin
asudə vaxtını keçirməsi üçün şəhərdə yeganə olan Mixaylovski bağı azlıq edir və
günün tələblərinə cavab vermir” deməklə yanaşı, yeni salınacaq “dənizkənarı
bulvardakı çiçək və sərinləşdirici su köşklərinin icarəsinin şəhər büdcəsinə
müntəzəm olaraq ayda 4-6 min rubl gətirəcəkdir” (134) fikri ilə bu layihənin
iqtisadi sərfəliliyini də önə çəkir.
O dövrdə M.Hacınski Bakı Dumasının binasından xeyli yuxarıda,
Çəmbərəkənd istiqamətində yerləşən, torpaq sürüşməsi ehtimalı olduğundan tikinti
üçün əl verməyən bir sahədəki ərazidə, qayanın üzərində özünün layihəsi əsasında
ailəsi üçün iki mərtəbəli mülk inşa etdirir. Həmin mülkün yanında cərgə ilə tikilən
evlərdən yaranan küçə 1918-ci ilin mart qırğınlarının qurbanlarının dəfnindən
sonra Məzarlıq (Mehdi Hüseyn) adlanır. 60-cı illərdən başlayaraq torpaq sürüşməsi
nəticəsində hazırda Mehdi Hüseyn 1 ünvanında yerləşən teleradio şirkətinin binası
ilə Hacınskinin tikdiyi 45 saylı ev arasındakı bütün mənzillər tədricən
uçulduğundan oradakı sahədə bağ salınmışdı. M.H.Hacınskinin layihəsi ilə tikilən
binaya isə heç nə olmamışdır.
5 noyabr 1910-cu ildə Təhsil Komissiyasına müraciət etmiş Xarkov
Universitetinin tibb fakultəsinin tələbəsi Hüseyn Vəliyevin ərizəsindən göründüyü
kimi o, Məhəmməd Həsən bəy Hacınskinin və Həbib bəy Mahmudbəyovun qayğısı
sayəsində Bəşir bəy Aşurbəyovun ayırdığı təqaüdlə 1907-ci ildən iki il təhsil ala
bilsə də, sonradan tutulub bir müddət sürgün olunması nəticəsində itirdiyi
müavinətin bərpasını xahiş edir (144). Yeri gəlmişkən Bəşir bəy Aşurbəyov fevral
inqilabından sonra yaranan milliyyətçi və sosial-ədalət siyasi təşkilatları arasında
bu cərəyanları birləşdirən, 1917-ci ilin mayından fəaliyyətə başlamış, “Rusiyada
müsəlmanlıq” partiyasını, 1917-ci ilin 22 oktyabrından isə onun “Müsəlmançılıq”
qəzetini nəşr etdirir. Yeni formalaşan milliyyətçilik zəminində yaranmış
“Müsavat”dan və gəlmə ideyaları əks etdirən sosial-demokrat məramlı
“Hümmət”dən fərqli olaraq tarixən şərq siyasətində mühüm əhəmiyyət kəsb edən
54
ənənəvi islami dəyərləri önə çəkən bu partiya mühafizəkar düşüncəli əhali arasında
populyar olsa da, onun rəhbərliyində Sultan Məcid Qənizadə kimi xurafata qarşı
barışmaz mövqedə duran, ədib və pedaqoq Qarabəy Qarabəyov tək vətəndaş
mövqeyi olan jurnalistin olması partiyanı istiqlal ideyaları istiqamətinə yönəldirdi.
Təşkilatlanma işi ilə fəal məşğul olan “Rusiyada müsəlmanlıq” partiyası 20
oktyabr 1917-ci ildə 200 nəfərin iştirakı və 1918-ci ilin fevralında İrana mühacirət
edəcək Bəşir bəy Aşurbəyovun rəhbərliyi ilə “Təzəpir” məscidində yığıncaq keçirir.
10 fevral 1911-ci ildə Bakı milyonçularının da şəhər büdcəsinə yardımı
sayəsində Şolla su kəmərinin inşasına başlanılır.
1911-ci ildə Bakının yaşayışa yararlı olan və əlavə tikinti aparılacaq binaları
da daxil olmaqla şəhərin şimal və şimali-şərq rayonlarının layihələşdirilməsini
həyata keçirmiş M.Hacınskinin memarlıq peşəkarlığı haqqında professor
F.S.Fətullayev yazır: “Memarlıq sahəsində şəhərin baş planını yaratmış memar Fon
der Nonneyə (1832-1908) də məlum olmayan biliklərə mükəmməl yiyələnmiş
M.Hacınski şəhərsalma mütəxəssisi kimi çox irəli getmişdi” (118.səh.54). 1912-ci
ildə şəhər idarəsinin nəşr etdirdiyi kitabçada M.Hacınskinin abadlaşdırdığı şəhər
küçələrindən söz açılır.
Qeyd edək ki, M.Hacınski peşəkar fəaliyyətlə yanaşı, həmin dövrdə mövcud
olan xeyriyyə cəmiyyətlərinin, o cümlədən “Nicat”ın da işində yaxından iştirak
edirdi. Belə ki, 1911-ci ilin dekabrında dahi dramaturq M.F.Axundovun yubiley
tədbirinin keçirilməsi üçün bir sıra mühüm əhəmiyyətli təşkilati məsələlərin həll
edilməsində M.Hacınskinin müstəsna rolu olmuşdur.
Professor Teymur Əhmədov özünün “Nəriman Nərimanovun yaradıcılıq
yolu” kitabında yazır: “1911-ci ilin dekabrında Bakıda böyük mütəfəkkir, yazıçı
M.F.Axundovun anadan olmasının yüz illiyi münasibətilə keçirilən təntənəli
yubiley gecəsində N.Nərimanovun Həştərxandan öz həmkarları ilə göndərdiyi
teleqram da oxunmuşdu. Nərimanov teleqramda M.F.Axundovu “ birinci böyük
Azərbaycan dramaturqu, psixoloqu, xalqın şərəfi və fəxri uğrunda dönməz
mübariz” kimi səciyyələndirmişdir” (21.səh.282).
4 aprel 1912-ci ildə Lena çayı ətrafındakı Sibir qızıl mədənlərində sayı üç
minə çatan fəhlə nümayişinin gülləbaranı bütün ölkədə əks-səda verərək ixtişaşlar
yaratdı. Bakıdakı neft fəhlələrinin tətilləri əyalətlərə də sirayət etdi. 5 apreldən
başlayaraq üç gün davam edən, İngiltərənin “Qriffis və K0” şirkəti ilə müqavilə
əsasında Xaçmaz ərazisində Şollardan Bakıya su kəməri çəkən fəhlələrin əmək
haqqının artması və iş gününün qısaldılması tələbi artıq tətillərin ümumi
mərkəzdən idarə olunduğundan xəbər verirdi.
1913-cü ildə isə M.Hacınski çar üsul idarəsinin qoyduğu qadağaya
baxmayaraq bir müddət şəhər idarəsinin rəisi vəzifəsini tutmuş yeganə
azərbaycanlı olur. Jurnalist Xəlil İbrahimin 1917-ci ildə yazdığı kitabda göründüyü
Dostları ilə paylaş: |