Səkkiz gündən sonra, elmi araşdırmalarımla bağlı: “Baş-beynin anatomiyası” adlı
sınaq mühazirəm olacaqdır.
Sənə ürəkdən gələn alqışlarımı göndərirəm, üstündən uzun bir müddət keçsə də,
çatdığım bu səadətə alışa bilmirəm. Mənim üçün ən böyük səadət, üç il öncə, 17
iyunda səninlə adaxlanmağımdır!
Sənə yüz min öpüş göndərirəm.
Sənin Ziqmundun
Paris, bazar ertəsi, 8 yanvar 1886-cı il, gecə saat on bir
Mənim istəkli şahzadə xanımım!
Dünən iş vaxtım qurtarandan sonra bir analitik araşdırmamın qaralamasını yazıb
bitirdim. Bugün isə, sənin çoxdan gözlədiyim dəyərli məktubun gəlib çıxdı. İndi sənə
cavab yazmağa tələsirəm, yoxsa, bugünlər başım bərk qarışdığından, sonra sənə
məktub yazmağı çatdıra bilmərəm, sən də məndən uzun bir müddətə soraq tuta
bilməzsən.
Dünən mən bir saata kimi Şarkonun
18
yanında oldum, onun on vərəqlik
əlyazmasını almancaya çevirmək üçün götürdüm. Mən bu böyük alimlə görüşümdən,
onunla danışığımdan sənə bir az geniş yazmaq istəyirəm, ola bilsin, sonrakı
məktublarımda yazdım. Bir-iki gün öncə o mənimlə Rikettini ikinci gün, işdən sonra öz
evinə qonaq çağırıbdır. Mənim bu qonaqlıqla bağlı həyəcanlarımı və orada baş
verəcəklərə necə maraq göstərdiyimi yaxşı başa düşərsən.
Gərək ağ əlcəklər geyinim, qalstuk taxım, təzə köynək geyinim, saçımı qırxdırıb
artıq tüklərini aldırım, habelə bu kimi xırdalıqları gözləyim. Dilim topuq vurmasın
deyə, bir azca kokain
19
də udmalı olacağam. Gərək bu yeniliyin Hamburqda və -
Vyanada yayılması qayğısına da qalam, bir az da özümdən artırıb, bu böyük alimin
mənim alnımdan öpdüyünü də uyduram.
Görürsən, mənim işlərim pis getmir və sənin gələcək üçün qurduğun planları da
bəyənirəm. Məncə, bunları çox yaxşı düşünmüsən.
Sənə ürəkdən gələn alqışlarımı yetirirəm. Çox istərdim, sənin diş həkimin özüm
olam.
Sənin Ziqmundun
18 Şarko Jan-Marten (1825-1893) – fransız həkim psixiatr, Froudun müəllimi
olmuşdur. Şarko öz çağının ən böyük nevropatoloqlarından biri sayılırdı, o isteriyanın
yeni psixoloji nəzəriyyəsinin yaradıcısı sayılır.
19 Froud kokainin elmi baxımdan öyrənən ilk araşdırıcılardan biri olmuş, gənclik
illərində, yanlış olaraq, onu psixi sarsıntıları və depressiyanı aradan qaldıran bir arac
saymışdır. Froud özü də kokain qəbul eləmiş, yaxın arxadaşlarına və doğmalarına da
bunu gərəkli bir arac kimi tanıtmışdır. Onun kokainlə bağlı yazıları bu narkotik
downloaded from KitabYurdu.org
maddənin geniş yayılmasına gətirib çıxarmışdır. Sonradan, kokainin narkotik olduğu
aydınlaşanda, Froud, çox çətinliklə olsa da, kokainlə üzülüşə bilmişdi.
Paris, 20 yanvar 1986-cı il
Sevgilim!
Dünən gecə saat on ikidə, evə qayıdan kimi, sənə məktub yazmaq istəyirdim,
ancaq ha axtardımsa kibrit tapa bilmədim və ay işığında özümün gözəl geyimlərimi
soyunub yatmalı oldum.
Qoy hamısını sıra ilə, bir-bir danışım. Şənbə günü Şarko, yurduna dönməyə
hazırlaşan, Rikettiyə yanaşıb ikinci gün onu evinə qonaq çağırdı. Riketti öncə özünü
itirib boyun qaçırmaq istədi, sonra haçandan-haçana gələcəyinə söz verdi. Sonra
Şarko otağıma keçib məni də qonaqlığa çağırdı. Mən bu çağırışa görə ürəkdən
sevindim. Sonra o mənimlə bazar günü də görüşmək istədiyini, onun əsərlərini
almancaya çevirməyimlə bağlı danışmalı olduğumuzu bildirdi. İlk öncə, Şarkonun
evində bərk sıxıldım. Ancaq bu, onun evi ilə bağlı, mənim bölüşmək istədiklərimin
hamısı deyildir. Öncə, onun iş kabinetindən danışmaq istəyirəm. Onun bu kabineti
bizim gələcəkdə yaşayacağımız otaq böyüklükdədir, bura, elə bil, Şarkonun
arxayınçılıq içində yaşadığı sirli və alınmaz bir qaladır.
Onun kabineti iki yerə bölünüb. Çox böyük olan birinci bölüm elmə qulluq
eləmək üçündür, o burada elmi yaradıcılığını sürdürür, kiçik bölüm isə, yaxşıca
dincəlmək üçün qurulubdur. Divarlara bərkidilmiş iki çıxıntı, onun kabinetindəki bu iki
bölümü biri-birindən ayırır. Kabinetin qapısını açan kimi, ilk öncə, bağçaya açılan üç
laylı pəncərə görünür. Pəncərənin şüşələrini gözoxşayan naxışlar bəzəyir. Divarlar
boyunca ikiqatlı kitab dolablarından düzənlənmiş çox böyük bir kitabxana vardır. Hər
iki divar boyunca, ikinci qatdan kitab götürə bilmək üçün, asma nərdivanlar
qoyulmuşdur. Sol divarın yanında, üstündə çoxlu kitablar və jurnallar olan, olduqca
uzun bir stol qoyulub. Üçlaylı pəncərənin qarşısında isə üstündə qovluqlar və
əlyazmalar olan kiçik bir stol vardır. Qapıdan bir az aralıda, alabəzək boyanmış
şüşələri olan pəncərənin önündə, üstündə kitablar və əlyazmalar qalaqlanmış,
Şarkonun iş stolu qoyulubdur, stolun başında onun oturduğu kreslo, yörəsində isə
çoxlu stullar düzülübdür. Kabinetin dincəlmək üçün olan bölümündə isə buxarı və stol
qoyulub, bundan başqa da hind və çindən gətirilmə incə əl işlərinin düzüldüyü
dolablar vardır. Divarlar, qoblen və şəkillərlə bəzədilibdir. Bunların hamısı çox gözəl
və ürəyəyatımlı görünür. Başqa otaqlara da ötəri göz gəzdirib, onlarda da, çoxlu
qoblenlər, şəkillər, xalçalar, keçmişdən qalma gözəl nəsnələr gördüm. Bir sözlə,
Şarkonun evinə muzey, lap ondan da artıq bir yer demək olar.
Şarko ikinci gün günortadan qabaq bizi qonaq çağırdığını dediyi andan
başlayaraq, Riketti ilə mən bu qonaqlığa necə gedəcəyimizi götür-qoy eləməyə
downloaded from KitabYurdu.org
başladıq. Çox simic olan Riketti bu görüş üçün özünə təzə şalvar, xanımına isə təzə
şlyapa almaqla yetindi. Onun deməsinə görə, belə qonaqlığa fraksız və syurtuksuz da
getmək olardı. Sonradan, o gün qonaqlığa yalnız onun frak geymədən gəldiyi bəlli
oldu.
Mənim geyimim çox gözoxşayan alınmışdı, həmişə geyindiyim ağ jiletin yerinə,
Hamburqdan aldığım, indiyəcən geymədiyim, parlaq qara rəngli, gözəl düymələri
olan jiletmi geyindim. Frakımı da ilk dəfə o gecə geyinirdim, sonra özümə təzə köynək
və təzə ağ əlcəklər aldım, necə olsa da, gündəlik geyindiyim əlcəklər, yuyulmuş
olduğundan, pis görünür. Sonra mən bərbərxanaya gedib saçımı qaydaya saldırdım
və çox uzanmış saqqalımı qısaltdırıb fransızsayağı elədim. Bir sözlə, mən o gün üçün
on dörd frank pul xərcləməli oldum. Elə buna görə də, mənə elə gəlir, qonaqlıqda çox
yapışıqlı və gözəçarpacaq bir görünüşüm vardı.
Gecikməmək üçün Riketti ilə, yarılığına pul qoyub, ekipaj tutduq və deyilən
vaxtdan da bir az qabaq qonaqlığa gəlib çıxdıq. Riketti buralarda yaxşı tanınan birisi
olsa da, ancaq bərk həyəcan keçirirdi; mən belə qonaqlıqlara alışmasam da, burada
çaşıb pis duruma düşə biləcəyimdən çəkinsəm də, ancaq kiçik dozada udduğum
kokainin yardımı ilə özümü çox toxtaq tuta bilirdim. Biz vaxtından qabaq gəldiyimiz
üçün, qonaq otağında oturub, ev yiyələrinin gəlişini gözləməli olduq. Boş qalan bu
vaxtımızda oturduğumuz yaraşıqlı otağın bəzəklərini izləməkdən həzz alırdıq. Çox
keçmədən ev yiyələri, ardınca da o biri qonaqlar gəlib çıxdılar və ara qızışdı.
Qonaqlıqda bu sadaladığım adamlar var idi: müsyö və madam Şarko, madmazel
Joan Şarko, müsyö Leon Şarko, Alfons Dodenin oğlu gənc müsyö Dode, çox ağıllı və
anlaqlı birisi olan, məhkəmə tibb ekspertizası üzrə professor Bruardel; taun
xəstəliyinin adlı-sanlı araşdırıcısı, habelə, Pasterin assistenti olmuş müsyö Ştraus,
gödək boylu, xəstə görkəmli, Fransanın ən güclü klinika həkimlərindən biri sayılan
Lionlu professor Lepi; Şarkonun keçmiş assistenti, indi isə professor Bruardelin
assistenti işləyən, müsyö Jil de lya Turet (bu adam görkəmcə Güney fransalılara
oxşayır, işlədiyi institutun fəxri üzvüdür, tibbdən başqa, habelə, riyaziyyat və
astronomiya üzrə də görkəmli alim sayılır, o almanca da yaxşı danışır, sonradan
danışığımızın gedişində onun kökəncə norveçli olduğu da bəlli oldu); bir az sonra
Şarkonun qardaşı ilə professor Vulpi və başqa çoxlu qonaqlar da gəldilər, onların
adlarını çəksələr də, indi xatırlamıram, nədənsə mənə elə gəlir, bu adların hamısı biri-
birinə oxşayırdılar. Qonaqların arasında italyan rəssam Toffano da vardı.
İndi elə bilirəm, mənim belə bir yüksək yığıncaqda özümü necə apardığımla bərk
maraqlanacaqsan. Sözün düzü, özümü çox yaxşı apardığımı, ürəklə deyə bilərəm:
mən ilk öncə, elmi işləri ilə tanış olduğum professor Lepi ilə danışmağa başladım və
bu danışığımız yetərincə uzun çəkdi, sonra isə Ştraus və Jil de lya Turetlə
danışıqlarımız oldu. Bu arada Şarkonun qızı madmazel Şarko ilə bir fincan qəhvə içdik,
bir az sonra pivə içdim, çubuq çəkdim və baş verən bir xoşagəlməz durumu çıxsaq,
demək olar, bütün qonaqlıq boyunca, özümü çox yaxşı hiss elədim. Mən bir qıraqda
tanımadığım qonaqlarla danışığa girişmişdim, danışığımız yaxşı alınırdı və mənim
qırışığım getdikcə daha çox açılırdı. Birdən professor Lepi yaxınlaşıb məni, Liona gəlib,
onun başçılıq elədiyi klinikada işləməyə çağırdı, mən onun bu çağırışına hə deyərdim,
ancaq onda gərək professorun yaxın tanışları olan Vyanalı alimlərin məni necə
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |