Vyana, ikinci gün, 20 mart 1884-cü il, səhər erkən
Öz aramızdır, sən çox lovğa adam imişsən!
Fotoşəklini bəyənməyib özünü darıxdırmağın, məncə, çox yersiz görünür. Demək
artıqdır, bu şəklini səni sevən birisinin bəyənməsi yetərlidir, başqaları qoy heç
bəyənməsinlər. Mənim çoxdan anladığım belə bir gerçəklik var: başqalarının sayğısını
qazanmaq istəyirsənsə, çalış onları ağır sınağa çəkmə.
Bu yaxınlarda baş tutan, dağa dırmanmaqla bağlı qorxulu gəzintimin təsiri hələ
də özünü göstərməkdədir. Ancaq sağlamlığım yerindədir, heç yerim ağrımır, yalnız
baldırlarımda bərk yorğunluq vardır. Bir də təkrarlanmayacaq bu gəzintini uğurla
başa vurduğumu sanmaq olar.
Bugün tibbi avadanlıqlar düzəldən ustanın yanına getmək istəyirəm,
düzəltdirmək istədiyim elektron alətlə bağlı hesablamalarımı dəqiqləşdirməliyəm.
Görürsənmi, mən qabaqlar belə işlərə barmaqarası baxardım, indi isə kiçik bir alverə
başlayıb ayda heç olmasa əlli qulden pul qazanmağa çalışıram. İş burasındadır, mən
indi öz laboratoriyamda beş-altı nəfəri müalicə eləmək istəyirəm. Gündüzlər bu işlə,
axşamlar isə oxuyub öyrənməklə məşğul olacağam. Bugün Breyer gəlib çıxmasa mən
axşam ona yaxşı bir sürpriz hazırlayacağam. O dünən axşam mənə belə demişdi:
istəyirsən, gəl, qoşul mənim xəstələrimə, səni də müalicə eləyim. İndi mən onu
laboratoriyamda müalicə olunmağa çağıracağam.
Mənim şahzadə xanımımın sağlamlığı yerindədirmi? Tez yorulduğunu deyirsən,
bunun niyəsi nədir görəsən? Mənim, indi xəstə olduğum üçün, sənin sağlamlığının
qayğısına qalmadığımı düşünürsənsə, yanılırsan. Axı xəstənin bir üstünlüyü də var,
onun durumu yaxşı olmadığı üçün, sevgilisi onunla daha çox maraqlanır, deməli, mən
indi xəstələndiyim üçün, səndən daha çox məktub almalıyam, ona görə də, indi gedib
xəstəlik yatağıma uzanacağam.
Mənim sənə belə qara-qorxu gəlməyim könlünə yatırmı?
Ürəkdən gələn alqışlarımla, sənin Ziqmundun
Vyana, ikinci gün, 19 iyun 1884-cü il
Mənim dəfinəm!
Bildiyin kimi, mən səndən aldığım könülaçan məktublarına həmişə geniş cavablar
yazmışam, ancaq bugün sənə çox qısa bir cavab yazmalı olacağam. Biz tezliklə
görüşüb üz-üzə danışa biləcəyimiz üçün, uzun-uzadı yazmağa gərək duymuram.
“Yuber Koka” tibbi terapiya dərgisi üçün yazdığım məqalənin əlyazmasının yarısını
bugün gözdən keçirib redaktə elədim.
Bugünlərdə qazandığım iki qızıl pulu da, dünən və bugün dərs keçməyə vaxt
tapmadığım öyrəncilərimdən aldığım təhsil haqqını qaytarmağa xərcləməli oldum.
downloaded from KitabYurdu.org
İndi qarşımda ikinci elmi işimin əlyazması durub, mən gərək indi onu oxuyub, əl
gəzdirəm, ətə-qana gətirəm və bununla da dərgi qarşısında götürdüyüm öhdəliyimi
yerinə yetirəm (Burada, Froud “Əsəb sistemi elementlərinin quruluşu” adlı elmi -
məqaləsindən söz açır). Mən indi aslan kimi sağlam və güclüyəm, sevinc və xoşbəxtlik
dolu bir ömür sürürəm. İşlərimin başımdan aşması mənim ovqatımı korlaya bilmir. Bu
yaxınlarda Beyer mənə yüksək maaşlı bir vəzifə verib: mən indi hər gün ruhi xəstələri
gəzintiyə çıxarıram, inana bilməzsən, bu gəzintidə onlara necə dözümlü yanaşıram,
onların ürəkləri nə istəyirsə eləmələrinə yol verirəm. Ancaq bu, psixoloji baxımdan
çox ağır olan iş də, məni yormur.
Sevgilim, mənə yazdığın məktubda söz açdığın, o qaranlıq düşüncələrini özündən
uzaqlaşdır. Sən mənim uğura necə çatmaq istədiyimi bilirsən: mən gördüyüm işin
uğurla bitəcəyindən arxayınam və araşdırıcı-həkim kimi işləməyə başlayandan sonra
mənim işlərim günü-gündən yaxşılığa doğru gedəcəkdir. Mən də, qabaqlar belə
düşkünlüklərə sıx-sıx qapılardım. Ancaq indi sən mənim yaşamımın “başlıca
prinsipinə” çevriləndən sonra, bütün düşüncələrim sənə necə qulluq eləmək üzərində
toplanıbdır. İndi ömrümün başlıca dəyəri bununla bağlıdır, bu olmadan mənim üçün
yaşamağın heç bir dəyəri və anlamı yoxdur. Mən çox inadcılam və elmi
araşdırmalarımda risk eləməkdən qorxan da deyiləm. Gördüyüm işin dəyərinə
inandımmı, məni bundan çəkindirmək olmaz, elə buna görə də, ağıllı sayılan
insanların bir çoxunun baş qoşmaq istəmədikləri çoxlu işləri görməyə girişib onları
uğurla başa çatdırmağı çox sevirəm. Düzdür, elmi çalışmalara qoşulmaq üçün mənim
bir böyük çatışmazlığım da var: mən, maddi baxımdan, çox yoxsulam. Başqa yandan
da mən, bir çox yoxsul qızın da taleyini öz taleyimlə bağlamaq istədiyim üçün,
dünyanın ən qaragünlü kişilərindən biriyəm. Ona görə də, beləcə, aradabir boş
ümidlərə qapılmaqla olsa da, var gücü ilə çalışmaq, tez-tez riskə getmək, yorulmaq
bilmədən işləmək gərəkir. Sıradan bir burjuanın düşüncəsinə görə, mən yolunu
azmış, itirilmiş bir insanam. Bütün bunlarla yanaşı səni görməyə də imkanım yoxdur.
Gərək səninlə görüşə bilmək üçün hələ bir üç ay da gözləyəm, bunun niyəsi isə,
səninlə aramızda olan ilişkilərin hələ də sonacan aydınlaşmamasıdır.
Üç aydan sonra qardaşın Eli Hamburqa gəlib səni də buraya gətirəcəkdir.
Umarım, durum və işlərin gedişi bu görüşümüzün baş tutmasını əngəlləyə -
bilməyəcəkdir.
Sözün qısası, mən demək olar, gələcəyin necə olacağını bilmirəm. Bununla
hesablaşmağa məcburam, ancaq bir şeydən arxayınam, yaxın gələcəkdə məni – sənin
əllərini ovucumda tutmaq sevinci gözləyir. Bu sevinc isə, mənə yemək və içmək qədər
zəruridir. Bilirəm, isti ata ocağında dinclik içində keçən ömründən bir neçə həftəni
oğurlamaqla səni sıxıntıya salıram. Ancaq mən içimdə qaynayıb coşan istəyimə qarşı
çıxası deyiləm və onu gerçəkləşdirmək üçün heç bir maneədən və riskdən də
çəkinmirəm. Mən sənin qarşında güclü görünmək istəyirəm, Marta!
Bu qısa dincəlməkdən sonra mən yeni bir güclə öz elmi sınaqlarımı davam
elətdirəcəyəm, bu sınaqlar mənim çoxlu vaxtımı və enerjimi alsalar da, ancaq onlara
ayırdığım üç ay ərzində, inanmıram, mənə nəsə bir gözədəyən qazanc gətirsinlər. Bu
işdə qazanc çox azdır, bununla çox az pul toplaya bilirsən, habelə, çoxlu vaxt itirməli
olursan. Belə bir acınacaqlı durumu göz önünə gətirə bilərsənmi: mənim pulqabımda
downloaded from KitabYurdu.org