Bu yaxınlarda mən Hammerşlaqın evində oldum. Onlar məni çox böyük bir
sevinclə qarşıladılar. Bu qoca professor məni, özünün xeyriyyəçilik işlərində ona
kömək eləməyə çağırdı və bu yöndə ilk iş olaraq, gənc həkim Albertlə səmimi bir
danışıq aparıb onun ürəyini almağı mənə tapşırdı. Sonra o mənə yoxsullara pulla
yardım eləmək istədiyini bildirdi. Varlı kimsələrdən biri ona çoxlu pul verərək, bunu
yoxsulların arasında bölməyi istəyibmiş. O isə mənim də bu işdə ona yardımçı
olmağımı istəyir. Professor mənə, dönə-dönə, öz gəncliyində çox ağır bir yoxsulluq
içində yaşadığından danışmışdı. Onun düşüncəsinə görə, indiki çağda yoxsulları təkcə
dövlətin ümidinə qoymaq doğru deyildir.
Mənim bu işlərə qoşulmağa vaxtım çatmaz. Ancaq mən də bu işə pulla yardım
eləmək istərdim, yəni yoxsullara sözdə yox, işdə köməklik eləsəm bu ürəyimcə olardı.
Professor mənə, çox çətin günlərimdə, dönə-dönə maddi yardım göstəribdir.
Universitetdə oxuyanda o məni, habelə, başqa yoxsul tələbələri də pulsuzluqdan
korluq çəkməyə qoymazdı. Mən, öncə, onun göstərdiyi bu yardımlara görə, çox
sıxılırdım, ancaq sonradan, onun baxışları ilə tanış olanda, professorun çox yaxşı bir
insan olduğunu, bu yardımları da ürəkdən və umacaqsız elədiyini anlayıb toxtaqlıq
tapdım. Ona güvənmək olar və o elədiklərinə görə səndən nəsə umacaq birisi
deyildir.
Mən son çağlar əlimi sıxıb əlli qulden pul toplaya bilmişəm. İstəyirəm bu pulu
ata-anama verim.
Mənim işim olduqca ağırdır və başqalarına kömək eləməyə də bilərdim. Mən
bununla bağlı düşündüklərimi professora dedim və ona bu işində, gücüm çatan qədər
kömək eləyəcəyimə söz də verdim. Bizim bu danışıqlarımız onun evində baş verirdi və
mən bu danışığı və professorun bir qıza qarşı göstərdiyi çox istiqanlı ilişkilərini olduğu
kimi sənə çatdırmaqda çətinlik çəkirəm. Mən professordan Roza adlı bu qızın da
danışığımıza qoşulmasını istədim və biz üçlükdə başqa bir otağa keçən kimi, professor
bu qızın bacısından çox ürəklə danışmağa başladı və mən bu danışığın gedişində
professorla xanımı arasında duymağa başladığım soyuqluğun nədən yarandığını
anladım. Mən insanların biri-birindən ayrılmasının, öz ilişkilərində soyuqluğa gəlib
çıxmasının, hansısa insani və psixoloji baxımdan yaxşı sayıla biləcək motivlərinin
olduğunu düşünmürəm, ancaq bizim istəyimizdən asılı olmayaraq, belə olaylar baş
verir. Mənə elə gəlir, Roza bu durumdan çıxmaq üçün özündə güc tapacaq və
professorun xanımı Anna ilə birlikdə bu işləri yoluna qoya biləcəkdir. Ola bilsin, onlar
necəsə frau N.-nin onlara yardım eləməsinə yol tapacaqlar və onun işə qarışması
mənim onlar üçün eləyə biləcəklərimdən daha yararlı olacaqdır. Məncə, frau N.-nin
bu işlərə qatılması yardıma gərək duyan daha iki qızın işlərinin yoluna qoyulması
üçün də çox yaxşı olardı. Sənin nədən söz getdiyini daha yaxşı anlamağın üçün deyim
biləsən, bu qızlar olduqca yoxsuldurlar və ailənin böyük uşaqlarıdırlar. Bu ailədə
oğlanlardan biri kiminsə evində lakey işləyir, qızlar isə xalq məktəblərində müəllimlik
eləməklə qəpik-quruş qazanırlar.
Professorun kömək eləyib işə düzəltdiyi yoxsullardan biri olan Albert isə
həkimdir, professor Lyüdviqin
16
laboratoriyasında kimyaçı işləyir, dolanışığına
yetəcək təqaüd alır. Mən bu Professor Lyüdviqi çoxdan tanıyıram, o, görünüşcə çox
yaraşıqlıdır və görkəmindən Şavab bölgəsinin varlı almanlarına oxşayır. Bu qoca
downloaded from KitabYurdu.org
yəhudi müəllimimə, mənə gimnaziyada dərs dediyi dönəmdə ürəkdən bağlanmışam.
Görürsən, səndən heç nəyi gizlətmədiyim üçün, mənim iş-gücümlə bağlı nə varsa
hamısını öyrənə bildin. Ancaq mənim birdənəm, bilsən, mən səninlə bağlı necə də az
şey bilirəm.
... Elmi işlərimdəki irəliləyişlər heç də ürəyimcə deyildir. Ara vermədən, heç nəyi
gözdən qaçırmadan, xəstələr üzərində apardığım maraqlı müşahidələrimi
ümumiləşdirirəm, çoxlu oxuyuram, dayanmadan, təkbaşına çalışıram. Umarım, yaxın
çağlarda araşdırmalarımla bağlı yazılarım elmi dərgilərdə çap olunmağa
başlayacaqdır. Sənə demişdim, mən indi yazıq Natanın yerinə müalicə şöbəsinin
müdiri işləyirəm, onun yarım il ərzində gecələdiyi otağı da mənə veriblər, gecələr
onun ruhunun hələ də burada dolaşdığını duyuram. Ancaq mənim belə şeylərdən
qorxum yoxdur deyə, gecələr çox dərin bir yuxuya dalıram.
Sənin xanımları başına toplayıb, kitab oxusu gecələri keçirməyini çox bəyəndim,
bu işinə uğurlar diləyirəm. Gərək bizim buradakı xanımlara da sənin gördüyün bu
yararlı işdən danışıb onları da yerindən tərpətməyə çalışım. Kişilər üçün də belə oxu
gecələri keçirmək istəyirsənmi?
Mənə elə gəlir, Dikkensin əsərindəki Çayms çox ürəyəyatımlı və gözəldir, ancaq
bu əsərin başlanğıcı çox ağır oxunur. Düşünürəm, Dikkensin “Battle of live (Yaşam
sınaqları)” əsərindən başlasaydınız, sizin oxunuz üçün, daha asan və daha yararlı
olardı, bu sözlərim deyəsən artıq oldu, axı bu işlərdən sən özün də yaxşı baş açırsan.
İndi mənim başım, elmi jurnal üçün yazdığım yazılara və xəstəxanadakı işlərimlə
bərk qarışıqdır.
Ancaq, sevgilim, darıxma, bizim birlikdə, sevinc içində yaşayacağımız günlər də
gələcək. İndi sən də gərək, bu məktubu oxuduqca nə düşünmüsənsə, hamısını mənə
yazasan.
Gecən xeyrə qalsın.
Sənin Ziqmundun
15 Froud ilə Martanın evlənməzdən öncə də birlikdə yaşamalarının qarşısını
Martanın anası almışdı.
16 Ernst Lyüdviq (1842-1915 ) – Vyana universitetində kimya üzrə professor
olmuşdur.
Vyana, ikinci gün, 7 fevral 1884-cü il
Mənim balaca şahzadə xanımım!
Sənin sonuncu məktubunu qırmızı lentli ağ poçt göyərçini çox gözəl bir anda
gətirib çıxardı. Mən elmi məqalə yazdığım yerdə o uçub gəldi. Sənin məktubun mənə
təpər verdiyindən, işimi uğurla bitirə bildim. Bu işi görməyə axşamüstü dördün
yarısında başlamışdım, axşam saat doqquzun yarısında onu qurtara bildim. İşi uğurla
downloaded from KitabYurdu.org