Az ərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnformasiya texnologiyalari institutu

27 

 



 

Resurs m

ərkəzi iki tip resursdan ibarət ola bilər: 



 

Veril

ənlərin  emalının  yerinə  yetirildiyi hesablama 

resursu; Qridd

ə  hesablama resursunu təqdim edən 

xidm

ət  hesablama  elementi  adlanır  (Computing 

Element, CE). 



 

Veril

ənlərin saxlanması resursu (Storage Element, SE).  

Qrid xidm

ətləri bazası bütövlükdə bütün Qrid-sistemin işini 

t

əmin edir və onlar aşağıdakı altsistemlərə bölünürlər: 



 

yükl

ənmənin idarə  edilməsi altsistemləri (Workload 

Management System, WMS), 



 

m

ərkəzi xidmət  tapşırıqların  paylanması  altsistemi  – 

resursların brokeri (Resource Broker, RB); 



 

veril

ənlərin idarə 

edilm

əsi altsistemi (Data 

Management System, DM) 

Qrid 

xidm

ətləri  bazasının  altsistemlərinə  aşağıdakı 

kataloqlar aiddir: 



 

fayl kataloqu xidm

əti, 



 

metaveril

ənlər kataloqu xidməti; 



 

Qrid  sistemin informasiya xidm

əti və  monitorinqi 

altsistemi (Information System, IS) 



 

Qrid 

resurslarının qeydiyyatı və uçotu xidməti, 



 

t

əhlükəsizlik və  giriş  hüququnun  nəzarəti altsistemi 

(Grid Security Infrastructure, GSI) 



 

sertifikatların  verilməsi və  dəstəklənməsi xidməti 

(Certificate Authority, CA), 



 

virtual t

əşkilatların  və  istifadəçilərin  qeydiyyatı 

xidm

əti, 



 

virtual t

əşkilatların  idarə  edilməsi və  proksi-

sertifikatların  verilməsi xidməti (Virtual Organization 

Membership Service, VOMS),  



 

proksi-

sertifikatların  fəaliyyətinin  uzadılması  xidməti 

(MyProxy Service, MP); 



 

protokollaşdırma 

altsistemi 

(Logging 

and 

Bookkeeping, LB) 

---

28 

 



 

yerin

ə  yetirilən  tapşırıqların  statusunun  izlənməsi 

xidm

əti, 



 

uçot altsistemi (Accounting Subsystem, AS) 



 

Qrid-

resursların istifadəsinin uçotu xidməti. 

Proqram t

əyinatı sayəsində çoxlu sayda coğrafi paylanmış 

kompüter 

resursları  istifadəçilərə  vahid  resurs kimi təqdim 

edilir. Qridd

ə  onun rolu adi fərdi  kompüterdə  əməliyyat 

sisteminin rolu il

ə  müqayisə  edilə  bilər.  Aydındır  ki,  Qriddə 

t

ətbiqi məsələlərin  işə  salınması  üçün  istifadəçi bu proqram 

t

əyinatı  ilə  işin  əsaslarını  (əmrlər, utilitlər,  giriş/çıxış 

formatları) bilməlidir. 

Qrid-infrastrukturun baza altsisteml

əri 

aşağıdakı 

funksiyaları yerinə yetirirlər: 

Yükl

ənmənin idarə  edilməsi altsistemi.  Yüklənmənin 

idar

ə edilməsi altsisteminin vəzifəsi tapşırıqların işə salınması 

üçün  sorğuların  qəbul edilməsi,  uyğun  resursların  axtarışı  və 

onların  yerinə  yetirilməsinə  nəzarətdir. Qeyd edilən 

altsistemin 

işi  sayəsində, tətbiqlərin və  resursların  idarə 

edilm

əsinin mürəkkəbliyi Qriddə istifadəçidən gizlədilmişdir. 

Onların  yüklənmənin idarə  edilməsi altsistemi  ilə  qarşılıqlı 

əlaqəsi istifadəçiyə  yönəlmiş  yüksək səviyyə  spesifikasiyası 

dili  – 

tapşırıqların  təsviri dili və  belə  sorğu  istiqamətində 

t

əqdim edilən interfeyslər vasitəsilə  sorğunun  xarakteris-

tikaları və tələblərinin izahı ilə məhdudlanmışdır. 

Veril

ənlərin idarə  edilməsi altsistemi.  Tətbiqi  tapşırıq 

hesablama resursunun faktiki yerl

əşdiyi  yerdən  asılı 

olmayaraq veril

ənlərə  müraciət etmək hüquqi olmalıdır. 

Resurs m

ərkəzlərində mövcud olan müxtəlif tip sistemlərdən 

tutmuş verilənlərin saxlanılması qurğularına qədər girişi təmin 

etm

ək zəruridir.  Hazırda  daha  geniş  yayılmış  belə  interfeys 

veril

ənlərin  saxlanması  resurslarının  meneceridir (Storage 

Resource Manager, SRM). N

əzərdə tutulur ki, Qrid sistemdə 

veril

ənlərin idarə  edilməsi  zamanı  iş,  cədvəllərlə  deyil  (bu, 

relyasiyalı verilənlər bazaları üçün səciyyəvidir), əsas etibarilə 

fayllarla aparılır. Verilənlərin fayllar şəklində saxlanması elmi 

---

29 

 

t

ədqiqatlar üçün tipikdir və bir çox digər hallarda, çox böyük 

h

əcmli verilənləri (məsələn, vizual informasiyanı) emal etmək 

lazım olduqda çox rahat üsul sayılır. 

Qrid-sistemin informasiya xidm

əti və  monitorinqi 

altsistemi. 

Çoxlu sayda 

paylanmış  mənbələrdən  – 

istehs

alçılardan  informasiya  almaqla  Qridin vəziyyəti 

haqqında  verilənlərin  yığılması  və  idarə  edilməsi məsələsini 

h

əll edir. Altsistem Qridin  işləməsinə  daimi nəzarəti və 

yaranan probleml

ərə  vaxtında  reaksiyanı  təmin etmək üçün 

t

əyin edilmişdir.  

T

əhlükəsizlik və  giriş  hüququnun  nəzarəti altsistemi. 

Qridin 

paylanmış hesablamalar üçün səmərəli struktur olması 

üçün istifad

əçilər  və  Qrid xidmətləri təhlükəsiz mühitdə 

işləməlidirlər. Bunun üçün: 



 

Qrid komponentl

əri  arasında  qarşılıqlı  əlaqə 

autentifikasiya (obyektin b

əyan 

edilmiş 

xüsusiyy

ətlərinin onu təsdiqləyən sənədlər əsasında 

t

əsdiqlənməsi prosesidir) üsulu ilə həyata keçirilir. 



 

ist

ənilən işin icrası yalnız uyğun avtorizasiya – icra 

ed

ən obyektin Qrid-mühitdə  iş  üçün  ona  təqdim 

edil

ən  hüquq  toplusunun  uzlaşmasından  sonra 

yerin

ə yetirilməlidir. 

Protokollaşdırma altsistemi. Protokollaşdırma alt-sistemi 

yükl

ənmənin idarə  edilməsi altsisteminin  nəzarəti  altında 

h

əyata keçirilən  tapşırıqların  yerinə  yetirilməsi prosesini 

izl

əyir. O, tapşırığın ümumiləşdirilmiş cari vəziyyətini (status) 

t

əqdim etmək üçün hadisələr haqqında müxtəlif yüklənmənin 

idar

ə  edilməsi altsisteminin  komponentlərindən  bildirişlər 

toplayır və onları emal edir. 

Uçot altsistemi.  Bu 

altsistem  hesablama  resurslarının 

(prosessor  vaxtı,  operativ  yaddaşın  istifadəsi və  s.) 

istifad

əsinin uçotu üçün təyin edilmişdir və xüsusi halda, əgər 

istifad

əçilərin və  resursların  provayderlərinin  qarşılıqlı 

münasib

ətləri iqtisadi modelə  əsaslanırsa,  verilən qrid 

---