Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 35
- Ki̇fayət Ağayeva 36
- Qadın hərəkatı və feminizmin inkişafı
- ABŞ-da gender m əsələləri 37 Ölkələr İllər Ölkələr İllər
ABŞ-da gender m əsələləri 35 kömək edirdilər. Funksionalistlərin gender rolları haqqında söy- lədikləri fikirlər postindustrial cəmiyyətdə özünü doğrultmurdu və heç də iddia edilən stabillik onların dediyi kimi gender rolların ənənəyə uyğun bölünməsi səbəbinə görə deyildi. Funksionalizm və ya struktural funksionalizmə görə cəmiy- yətin bütün elementləri bir-biriləri ilə sıx əlaqədardır, insanlar edilən dəyişikliklərdə çox ehtiyatlı olmalıdırlar, çünki cəmiyyət- dəki hər hansı bir elementin dəyişdirilməsi bu cəmiyyətdə əsr- lərlə bərqərar olan sabitliyi, harmoniyanı zədələyə bilər. Funk- sionalistlər cəmiyyətin stabil qalmasında əhəmiyyətli rolu olan əsas elementləri müəyyənləşdirmək istəyirlər, çünki əsas sosial ehtiyacların düşünülmüş şəkildə qarşılanması cəmiyyətin başlıca elementlərinin funksiyasına təkan verir. Sosial stabillik, tarazlıq üçün cəmiyyətin hər bir elementinin yeri və rolu var. Onlara görə, yalnız ictimai nəzarətin mexanizmləri effektiv və səmərəli fəaliy- yət göstərdiyi halda, cəmiyyətdə tarazlıq mövcud ola bilər. Sosial nəzarət və stabillik o zaman dayanıqlı olur ki, insanlar arasında konsensus mövcuddur və onlar ümumi inam və dəyərləri bölü- şürlər. Bu xüsusiyyətlər sosial dəyişikliklərə mane olmaq üçün ən əsas elementlərdir. Bu nəzəriyyənin dəstəkləyicilərinə görə, gender rollarında, evlilikdə, ailədə sosial tarazlığın pozulmaması çox önəmlidir. Funksionalizmə görə, cəmiyyət bütöv şəkildə o zaman sta- billiyi, harmoniyanı saxlaya bilər ki, burada cəmiyyətin norma və ənənələrini əlində əsas tutan mövcud qurumlar müştərək fəa- liyyət göstərsin. Herbert Spenserin təbirincə, insanın “bədən”i- nin fəaliyyəti, onun “orqanlar”ının necə fəaliyyət göstərməsindən çox asılıdır. 1940-cı və 1950-ci illərdə gender bərabərsizliyini funksio- nalist perspektivdən formalaşdıran ən məşhur sosioloqlardan biri də Talkot Parsonsdur (1902-1979, ABŞ). Talkot Parsons struk- tural funksionalist məktəbin yaradıl ma sın da əsas fiqurlardan he- sab olunur. Onun çox maraqlı nyuklear ailə modeli var idi. Onun Ki̇fayət Ağayeva 36 fikrincə, ailədəki əmək bölgüsündə gender bərabərsizliyini təbii qəbul etmək lazımdır, çünki ailə üzvlərinin hər birinin fərqli və- zifəsi vardır. Belə bölgü ailənin stabilliyinə xidmət edir və gen- der rolları tamamlayıcı xarakter daşıyır: qadın ev-eşiyə görə, kişi ailənin təminatına görə məsuliyyət daşıyır. Bununla da, gender digər sosial qurumlar kimi, cəmiyyətin bütövlükdə stabilliyinə təkan verir. Funksional prerekvizitlər (qida, sığınacaq, geyim və pul) so- sioloji tədqiqatda ən çox önəm verilən elementlərdir, çünki bunlar olmadan fərd yoxsulluq xəttindən yuxarı qalxa bilmir. Funksional prerekvizitlərin mövcudluğu üçün cəmiyyət sosial nizamı saxla- malıdır. Funksionalistlərə görə əməyin genderə görə bölünməsi ənənə- si saxlanılmalıdır, çünki bundan ən çox cəmiyyət faydalanar. Qadın hərəkatı və feminizmin inkişafı. Feminizm yeni bir nəzəriyyə olmaq etibarı ilə eyni zamanda, “hüquq bərabərliyi, insanlıq şərəfi və qadınların müstəqil qərar vermə haqqı” əldə etmək məqsədilə meydana gələn siyasi hərəkatdır. Feminizm hərəkatının aparıcı qüvvələri qadınların genderinə görə diskrimi- nasiyaya məruz qalma halları ilə barışmır və cəmiyyətdə hər iki genderə eyni cür dəyər verilməsi üçün mübarizə aparırlar. Feminizm ilk dəfə sosial filosof Çarlz Furye (1772-1837) tərəfindən gündəmə gəlmişdir. İlk dəfə olaraq o, qadınların müstəqilliyinin mümkünlüyü barədə fikirlər irəli sürmüşdür. XIX əsrin sonlarında bir çox Avropa ölkələrində, Amerika və Avstraliyada feminizm və qadın hərəkatının ilk dalğası başladı. Bu hərəkatın başlanmasına səbəb qadınların kişilərlə yanaşı siyasi bə- rabərliyə nail ola bilmə və istədikləri ixtisası seçərək arzu etdikləri universitetlərdə təhsil ala bilmə hüququnu əldə etmə ehtiyacından irəli gəlirdi. Bunun təsiri bir çox ölkələrə də keçdi və bu, kütləvi hal aldı. Bir çox ölkələrdə (Almaniya, Sovetlər Birliyi, Böyük Bri- taniya) qadınlara ilk dəfə olaraq seçki hüququ verildi. Qadınların səsvermə hüquqları ölkələr və illər üzrə aşağıdakı kimidir: ABŞ-da gender m əsələləri 37 Ölkələr İllər Ölkələr İllər Yeni Zelandiya 1893 Hindistan 1950 Avstraliya 1902 Kolumbiya 1954 Finlandiya 1906 Malaziya, Zimbabve 1957 Norveç 1913 Əlcəzair 1962 Danimarka 1915 Iran, Mərakəş 1963 Kanada, Rusiya 1917 Liviya 1964 Avstriya, Almaniya, Polşa, Rusiya 1918 Ekvador 1967 Hollandiya 1919 İsveçrə 1971 ABŞ, SSRİ- inin bəzi respublikaları 1920 Banqladeş 1972 İsveç 1921 İordaniya 1974 Britaniya, Irlandiya 1928 Portuqaliya 1976 İspaniya 1931 Namibiya 1989 Türkiyə 1934 Qərbi Samoa 1990 Fransa 1944 Cənubi Afrika 1994 Italiya 1945 Küveyt 2005 Argentina, Yaponiya, Meksika, Pakistan 1947 BƏƏ 2006 Çin 1949 Saudiyyə Ərəbistanı 2011 Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|