Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 227
- Ki̇fayət Ağayeva 228
- Dində gender konflikti
- ABŞ-da gender m əsələləri 229
ABŞ-da gender m əsələləri 227 bilərlər. Bundan başqa, güclü lezbi iudaizm hərəkatı da mövcud- dur. N.Qondenberq, R.Qross və digər müasir ilahiyyatçılar mat- riarxal ilahələr kultunu və simvolikasını gücləndirirlər. İnqilabi cərəyan, heç bir simaya malik olmayan Tanrının panteist (pante- izm – Tanrını təbiətlə eyniləşdirən dini fəlsəfi dünyagörüş) kon- sepsiyasını hazırlayırlar. Feminist-ilahiyyatçı-reformistlər “əh- di-ətiq”də (dini kitab) qadın tarixini yenidən nəzərdən keçirirlər və patriarxal maskulin düşüncəli ilahiyyatçıların təbirincə desək, adı olmayan qadın tarixini yaratmaq istəyirlər. Talmud ənənəsin- də, xüsusilə də Kabbaledə Hökma-Sofiya ilə əlaqəli Şahina ob- razı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Şahina Allahın yaratdığı azad mövcudat olub, ona bütün dünya və yaranışların anası, “Solomon müdrikliyi”, “Tanrının evi”, “İsrail qəsri”, “Donna səması”, “İşıq Qızı Deva”, bir sözlə – əbədi qadın kimi baxılır. Kabala “qadın” metaforunu ilahiliyin mahiyyətinin təsviri – dünyaya gətirən, ye- dirən və böyüdən dünya mənasında işlədir. Buddizm yaxın Şərq patriarxal dinlərindən fərqli olaraq, qa- dın təbiətini diskriminasiya etmir. Buddizmdə kübar qadının və- ziyyəti xristianlıq və iudaizmdəki kübar qadının vəziyyətindən fərqlənir. Belə ki, buddizm fərdi mənəvi kamillik dinidir, lakin çarxdan çıxıb başqalaşma (Sansarılər) aktiv fəaliyyətdən əl çək- məklə əlaqəlidir. Buddistlərdə nikah, boşanma, siyasətə üstünlük vermə kimi məsələlər Kanona əsaslanır və o da qanunla tənzim- lənmir, yəni hər kəsin öz istəyi ilə ola bilər. Budda universal baca- rıq elan etmişdir, burada silk və cins nəzərdə tutulmamışdır. Qadı- nın Budda və ya Bodxisatno ola bilməsi ideyası sonralar meydana gəlmişdir və maxayan məktəbi (azadlığa geniş yol) bunun müm- kün olduğunu qeyd etmişdir (Hüseyn Tövfiqi, 2013). Doğrudur, qadınlar üçün bunun mümkün olması söylənilsə də, abhidharmist alimlərinə görə, qadınlar affekt altına düşməmək üçün daha çox öz hisslərini cilovlamağı bacarmalıdırlar. Bu zaman kişi monaxlar 250 qaydaya riayət etməli olduqları halda, qadın monaxlar 500 qaydaya riayət etmək məsuliyyətini daşımalıdırlar. Ki̇fayət Ağayeva 228 Andların birində açıq-aşkar qadınlar diskriminasiya olunurlar. Qa- dın monax yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi yaşından və ruhanilik nü- fuzundan asılı olmayaraq, qeyd-şərtsiz kişi monaxa tabe olmalıdır. Müasir dövrdə qədim qadının monaxlıq təcrübəsi olduğuna görə, bu gündə bir sıra dini məsələlərə gender neytral yanaşma müm- kündür. Txeravad alimlərinə görə isə, insanın mənfi taleyi onun gələcək həyatına, yəni diriləndən sonrakı həyatına təsir edir və o, qadın qismində dünyaya gələ bilər, aydın fikirli dünyaya gələ bil- mə üçün ən əvvəl onun dünyaya kişi cismində gəlməsi vacibdir. Dinlərdə gender stereotiplərini təhlil etdikdən sonra hansı nəticələrə gəlmək olar? Bir tərəfdən, patriarxal mədəniyyət iye- rarxiyaya, cisim və ruhun dualizminə gətirib çıxarır, digər tərəf- dən isə qadını cəmiyyətdəki siyasi sistem təcrübəsindən qiymət- ləndirir. Spesifik xüsusiyyətlərə malik dini sosiumu araşdırarkən bunu genderşünaslıq və dinşünaslıq elmlərinin qovşağında tədqiq etmək məsləhətdir. Bütün yuxarıda söylədiklərimizin bugünkü dünyada və Amerika cəmiyyətində baş verən dini hadisələrə ob- yektiv qiymət verilməsində xüsusi əhəmiyyəti vardır. Qadınlara sırınan aşağı statusların kökündə çox vaxt dəqiq öyrənilməyən, səthi yanaşılan dini məsələlər durur. Ümumiyyətlə, insanla bağ- lı bütün problemlərin öyrənilməsində olduğu kimi, dinlə əlaqəli məsələlərin tədqiqində də gender neytral yanaşma mühüm əhə- miyyət daşıyır. Dində gender konflikti. Aparılan tədqiqatlara görə xüsusilə xristianlar arasında qadınlar kişilərlə müqayisədə daha çox din- dardırlar. Lakin heç bir dini liderlərin arasında qadın olmamışdır – Abraham, Musa, İsa, Mühəmməd, Budda (Siddhartha Gauta- ma). Qadınların dinə daha sədaqətli sitayişinə baxmayaraq, yaxın dövrlərə qədər demək olar ki, bütün dinlərdə qadınların dini və- zifələrdə çalışması qadağan idi. ABŞ-da 2014-cü ildə Pew Research Centerin apardığı sorğu- nun nəticələrinə görə dini çox əhəmiyyətli hesab edən qadınlar 60 %, kişilər isə 47 % idi. Dini məkanlarda gündəlik ibadət edənlərin ABŞ-da gender m əsələləri 229 64 %-i qadın, 47 %-i kişi, həftəlik ibadət edənlərin 40 %-i qadın, 32 %-i kişi idi. Avropada da belə ehtimal olunur ki, nəinki xristianlarda, ümumiyyətlə, bütün dünyada, əksər cəmiyyətlərdə qadınlar dini ibadətlərlə kişilərdən daha çox məşğul olurlar (Stark, Rodney, 2002). Bəzi alimlər bunu qadın və kişilərin bioloji fərqləri ilə, xüsusilə də onların hormonları ilə əlaqələndirirlər. Alimlər illərlə qadın və kişilərin dini öhdəlikləri barədə tədqiqatlar aparmışlar. Ümumiyyətlə, bu barədə qızğın debatlar heç bir zaman səngimir. Pew Research Center bu məsələ ilə əlaqəli tədqiqat apa- rarkən müxtəlif dini qrup - xristian, müsəlman, buddist, yəhüdi və digər dinlərin nümayəndələrini seçmişdir. Bu tədqiqatın coğrafi- yası çox böyük idi. Mərkəz belə bir nəticəyə gəlmişdir ki, bütün cəmiyyətlərdə qadınlar kişilərlə müqayisədə bir neçə standartla dinə daha çox sədaqətlidirlər. Bu araşdırmadan sonra belə bir gə- naətə gəlinmişdir ki, dinlə gender arasında əlaqə gözlənildiyindən də çox mürəkkəbdir. Xristian qadınlar kişilərdən daha səliqə ilə dini öhdəlikləri yerinə yetirirlər. Müsəlman qadınlarla müsəlman kişilər eyni cür sədaqətlə dini etiqadlarına sahib çıxsalar da, ki- şilər dini məkanlarda daha çox toplanırlar və dini ritualları məs- cidlərdə yerinə yetirirlər. Dua etmək, dini ritualları yerinə yetir- mək, dini məkanlarda toplaşmaq, dini ritualların həcmi və sairə parametrlərə görə qadın və kişi dindarlar fərqlidirlər. Pew Research Center araşdırmalarına görə, bütün dünyada (192 ölkədə) 83.4 % dini inanclı qadına qarşı 79.9 % dini inanclı kişi vardır. 3.5 %-lik fərq o deməkdir ki, dinə inananların arasında 97 milyon qadın kişidən çoxdur. Bu həm onunla izah olunur ki, qadınların sayı kişilərdən daha çoxdur, həm də qadınlar kişilərdən daha çox yaşayırlar. Dini inancına görə 192 ölkənin 61-ində 2 % qadın kişilərdən çoxdur. Qalan ölkələrdə demək olar ki, bu faiz bərabərdir. Beləliklə, din qadınlar üçün kişilərlə müqayisədə daha çox əhəmiyyətlidir. Yalnız İsrail və Mozambikdə dini çox əhə- miyyətli hesab edən kişilərin sayı qadınlardan üstündür. Həm qa- Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|